Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (July 2006) > Dosya > FİNANSAL KRİZİN ANATOMİSİ
Dosya
FİNANSAL KRİZİN ANATOMİSİ
Bi­li­ne­ce­ği bil­mek, ma­ri­fet mi­dir? Kü­re­sel eko­no­mi­de sık ara­lık­lar­la fi­nans kriz­le­ri­nin ya­şan­ma­sı, ar­tık ola­ğan ha­le gel­di. Kriz­ler bi­raz da öz­le­ni­yor san­ki. Spe­kü­la­tör­le­re gö­re, kriz­siz bir eko­no­mi­nin ha­yat da­mar­la­rı kop­muş de­mek­tir. Kriz ol­ma­lı ki, ki­min ya­şa­ma­ya da­ha lâ­yık ol­du­ğu an­la­şıl­sın!
Mer­kez Ban­ka­sı yö­ne­ti­mi bir ay­da iki de­fa fa­iz ayar­la­ma­sı ya­pa­rak, fa­iz­le­ri %4 art­tır­dı. Sa­de­ce bu ar­tış mik­ta­rı bi­le, ne­re­dey­se he­def­le­nen enf­las­yon ka­dar. Öy­le an­la­şı­lı­yor ki, Tür­ki­ye sı­cak ve­ya kor­san pa­ra­ya muh­taç ol­du­ğu müd­det­çe, kriz­ler ka­pı­mı­zı ça­la­cak. Sı­cak dö­viz, gir­di­ği ül­ke­de kı­sa bir sü­re sah­te cen­net rüz­gâ­rı es­ti­rir. Son­ra ani­den ge­ri çe­ki­lir ve cen­net, ce­hen­ne­me dö­nü­şür. Tür­ki­ye bu­nu 2001’de bü­yük acı­lar­la ya­şa­dı. 2006 ba­ha­rın­da ise ye­ni bir kri­zin pro­va­sı ya­pıl­dı. Ge­ri çe­ki­li­şin ça­pı da­ha bü­yük ol­ma­sı­na rağ­men, kriz es­ki yı­kı­ma bu se­fer yol aç­ma­dı. De­mek ki, eko­no­mi­miz ge­çen za­man için­de çok da­ha da­ya­nık­lı du­ru­ma gel­di. Fa­kat ge­ne de yu­mu­şak kar­nı­mız var ki, YTL bir ay­da üç­te bir de­ğer yi­tir­di.
Sa­dık Ünay, kü­re­sel fi­nans sis­te­mi­nin kı­rıl­gan­lı­ğı­na dik­kat çek­ti­ği ya­zı­sın­da, eko­no­mik bü­yü­me ve is­tik­ra­rın bir­lik­te ba­şa­rı­la­bil­di­ği bir sis­te­min oluş­ma­sı “an­cak pa­ra­dig­ma­tik bir kri­zi ta­kip eden kök­lü bir ye­ni­den ya­pı­lan­may­la müm­kün­dür” di­yor. Mev­cut sis­te­min dü­şük şid­det­te­ki kriz­ler­de bi­le sar­sın­tı ge­çir­di­ği­ni be­lir­ten Ünay, kü­re­sel fi­nans pi­ya­sa­la­rı­nın yö­ne­ti­şi­min­de “en­teg­re ve ku­rum­laş­mış bir ko­or­di­nas­yon me­ka­niz­ma­sı­nın yok­lu­ğu­nun” sı­kın­tı ver­di­ği­ni vur­gu­lu­yor. Bu ko­or­di­nas­yon­suz­lu­ğun ka­sıt­lı olup ol­ma­dı­ğı ise baş­lı ba­şı­na de­rin bir me­se­le­dir.
Yük­se­len pa­zar eko­no­mi­le­ri­nin fi­nan­sal ba­kım­dan Ame­ri­kan pa­ra-kre­di oto­ri­te­si­nin (FED) oyun­ca­ğı ha­li­ne gel­di­ği­ni söy­le­yen Ga­zi Ka­ra, FED’in açık­la­ma tar­zın­da­ki be­lir­siz­li­ğin spe­kü­la­tif ka­zanç­la­ra alan aç­tı­ğı­nın al­tı­nı çi­zi­yor.
Kü­re­sel ser­ma­ye­nin, buy­ruk­la­rı­na yan çi­zen ulu­sal eko­no­mi­le­ri za­man za­man ce­za­lan­dır­dı­ğı­nı be­lir­ten Ö. Fa­ruk Gü­ler, kriz­le­rin as­lın­da “bek­le­nen ris­kin ta ken­di­si” ol­du­ğu­na dik­kat çe­ki­yor. “Kü­re­sel­leş­me­nin oyun sa­ha­sı fi­nan­sal pa­zar­lar­dır. Ser­ma­ye­nin do­ku­nul­maz­lı­ğı var­dır. En­gel­le­ye­ne ce­za ke­si­lir.”
Ulu­sal hü­kü­met­ler, ce­za­dan ko­run­mak için, ulu­sal eko­no­mi­le­ri­ni (da­ha doğ­ru­su, ulu­sal emek güç­le­ri­ni) kü­re­sel ser­ma­ye­nin is­tek­le­ri doğ­rul­tu­sun­da yö­net­mek zo­run­da­dır­lar. Kü­re­sel ser­ma­ye ise, ulu­sal eme­ğin ne öl­me­si­ni is­ter, ne de “adam gi­bi” ya­şa­ma­sı­nı.
B. Bü­lent Ba­li, Tür­ki­ye eko­no­mi­si­nin sür­dü­rü­le­bi­lir bir bü­yü­me için dış kay­na­ğa muh­taç ol­du­ğu­nu, bu­gün ya­şa­nan so­run­la­rın te­me­lin­de de bu ya­pı­sal ih­ti­ya­cın yat­tı­ğı­nı söy­lü­yor. Ba­li’ye gö­re ca­ri açık, kü­re­sel eko­no­mik sis­te­me en­teg­ras­yon­da Tür­ki­ye’nin ne den­li ba­şa­rı­sız kal­dı­ğı­nın en iyi gös­ter­ge­si. Evet, Türk eko­no­mi­si bü­yü­yor; fa­kat yük­se­len sek­tör­le­ri­miz “it­ha­lat ge­re­ği yük­sek” sek­tör­ler­dir.
Fi­nan­sal kü­re­sel­leş­me­nin yön ver­di­ği ye­ni dün­ya eko­no­mi­sin­de kriz­ler esas, is­tik­rar arı­zi­dir. İl­gi ve bil­gi­le­ri­ni­ze arz olu­nur.

Paylaş Tavsiye Et