Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (September 2008) > Kapak > Kazananı olmayan “Rus-Gürcü Savaşı”
Kapak
Kazananı olmayan “Rus-Gürcü Savaşı”
Vügar İmanbeyli
GÜR­CİS­TAN’IN ay­rı­lık­çı Gü­ney Oset­ya böl­ge­sin­de Ağus­tos baş­la­rın­da Rus ve Gür­cü güç­le­ri ara­sın­da ya­şa­nan “beş gün­lük” sa­vaş, Kaf­kas­ya’yı dün­ya gün­de­mi­nin mer­ke­zi­ne yer­leş­tir­di. Bu sa­va­şı ki­min pro­vo­ke et­ti­ği ve­ya et­me­yi is­te­di­ği mev­zu­su tar­tış­ma­lı. An­cak ne­ti­ce­de Gü­ney Oset­ya’nın baş­ken­ti Tskhin­va­li’nin ve bir­çok Gür­cü si­vil yer­le­şim bi­ri­mi­nin da­ğı­tıl­dı­ğı, bin­ler­ce Oset ve Gür­cü’nün mül­te­ci ola­rak yol­la­ra düş­tü­ğü, Gür­cis­tan’ın sa­vun­ma sis­te­mi­nin bü­yük dar­be al­dı­ğı, Rus­ya’nın da böl­ge­de­ki ko­nu­mu­nu as­ke­rî yön­den pe­kiş­tir­di­ği bir du­rum or­ta­ya çık­tı. Ay­rı­ca, di­ğer bir ay­rı­lık­çı böl­ge olan Ab­haz­ya da, Rus or­du­su­nun des­te­ği ile ger­çek­leş­tir­di­ği bir ha­re­kât­la stra­te­jik bir­çok nok­ta­yı ele ge­çir­di. So­ğuk Sa­vaş son­ra­sı dö­nem­de Rus­ya ilk de­fa ken­di sı­nır­la­rı dı­şın­da ay­rı­lık­çı bir böl­ge­yi des­tek­le­mek ama­cıy­la böy­le­si bir as­ke­rî ha­re­kâ­ta gi­riş­ti. Bu ge­liş­me, Kaf­kas­ya’da­ki güç­ler mü­ca­de­le­si­nin böl­ge­sel ve kü­re­sel dü­zey­de ye­ni bir aşa­ma­ya gir­di­ği­nin ha­ber­ci­si ni­te­li­ğin­de.
Her ne ka­dar söz ko­nu­su böl­ge­ler, “don­du­rul­muş ça­tış­ma alan­la­rı” ola­rak ni­te­len­di­ril­se de, son yıl­lar­da ge­ri­li­min her dü­zey­de iv­me ka­zan­dı­ğı göz­lem­le­ne­bi­li­yor­du. Ta­raf­lar ara­sın­da­ki gö­rüş­me­ler­de so­nu­ca bir tür­lü va­rı­la­ma­ma­sı ve hiç bit­me­yen kar­şı­lık­lı nok­ta atış­la­rıy­la ateş­kes hat­la­rın­da yük­se­len ge­ri­lim, özel­lik­le Gü­ney Oset­ya’da ye­ni bir ça­tış­ma­nın çık­ma ih­ti­ma­li­ni ar­tır­mak­tay­dı. Ni­te­kim bir­kaç kez sa­va­şın eşi­ğin­den dö­nül­müş, Tem­muz ayın­da Tskhin­va­li çev­re­sin­de kar­şı­lık­lı nok­ta atış­la­rı yo­ğun­laş­mış ve Gü­ney Oset­ya’da ge­nel se­fer­ber­lik ilan edil­miş­ti. 7 Ağus­tos’ta ise Gür­cü güç­le­ri­nin “ana­ya­sal dü­ze­ni sağ­la­mak” ga­ye­siy­le ay­rı­lık­çı böl­ge­ye kar­şı gi­riş­tik­le­ri ile­ri ope­ras­yon, Rus or­du­su­nun ça­tış­ma ala­nı­nı de­fa­lar­ca aşan ge­niş çap­lı ve mey­dan oku­yu­cu sert “in­sa­nî mü­da­ha­le”siy­le kar­şı­lık bul­du.
Ab­haz­ya ve Gü­ney Oset­ya’da Rus ba­rış gü­cü­nün ko­nuş­lan­dı­rıl­ma­sı, bu­ra­da­ki nü­fu­sun ta­ma­mı­na Rus pa­sa­por­tu da­ğı­tıl­ma­sı ve ay­rı­lık­çı yö­ne­tim­le­re ve­ri­len si­lah yar­dı­mı dâ­hil her tür­lü des­tek sa­ye­sin­de Mos­ko­va bu ça­tış­ma­la­ra za­ten doğ­ru­dan mü­da­hil ta­raf ko­nu­mun­day­dı. As­lın­da bu­gün­kü ça­tış­ma hat­la­rı, Rus­ya’nın Kaf­kas­ya’da da­ha Sov­yet­ler Bir­li­ği’nin ilk yıl­la­rın­da Sta­lin ma­ri­fe­tiy­le çiz­di­ği mo­de­lin san­cı­la­rı­dır. Pe­res­troy­ka yıl­la­rın­dan iti­ba­ren her yer­de güç kay­bet­ti­ği­ni fark eden Mos­ko­va, Kaf­kas­lar’da “bir­leş­tir ve yö­net” po­li­ti­ka­sı­nı bir ta­ra­fa bı­ra­kıp ge­le­nek­sel “par­ça­la ve yö­net” pren­si­bi­ne dön­müş­tü. Bu çer­çe­ve­de ge­nel­de böl­ge ül­ke­le­rin­de mil­li­yet­çi akım­la­rın, özel­de ise Gür­cü mil­li­yet­çi­li­ği­nin önü­nün açıl­ma­sı­nın ya­nı sı­ra Ab­haz­ya ve Gü­ney Oset­ya’da ay­rı­lık­çı eği­lim­le­rin teş­vik edil­me­si gi­bi plan­lar (1987-1989 yıl­la­rın­da Er­me­nis­tan’da­ki ve Dağ­lık Ka­ra­bağ’da­ki Er­me­ni­le­rin Aze­ri­le­re kar­şı si­lah­lan­dı­rıl­ma­sı da bu ka­bil­den­dir) KGB ma­ha­re­tiy­le dev­re­ye so­kul­muş­tu.
Sov­yet­ler Bir­li­ği’nin çö­kü­şü­nün aka­bin­de bu ay­rı­lık­çı yö­ne­tim­ler, Rus­ya’dan ba­ğım­sız ha­re­ket et­mek is­te­yen böl­ge ül­ke­le­ri­ni de­ne­tim al­tın­da tut­ma­nın ara­cı ha­li­ne gel­di­ler. Ken­di için­de ba­ğım­sız­lık is­te­yen böl­ge­le­ri ve ay­rı­lık­çı ha­re­ket­le­ri (iki sa­vaş­la yer­le bir edi­len Çe­çe­nis­tan ve et­nik te­miz­li­ğe uğ­ra­yan Çe­çen­ler ör­ne­ğin­de ol­du­ğu gi­bi) çok şid­det­li şe­kil­de bas­tı­ran Rus­ya, çev­re­sin­de­ki ben­ze­ri akım­la­rı des­tek­le­mek­ten­se ge­ri dur­mu­yor. Bu tu­tum, Rus­ya’nın çev­re­sin­de ka­lı­cı bir dü­zen ku­ra­ma­ma­sı­nın ve böl­ge ül­ke­le­ri­nin Ba­tı’ya yö­ne­li­şi­nin baş­lı­ca se­bep­le­rin­den.
So­ğuk Sa­vaş son­ra­sı dö­nem­de NA­TO’nun, Var­şo­va Pak­tı gi­bi ken­di­si­ni fes­het­me­yip Do­ğu’ya doğ­ru ge­niş­le­me­si, “ya­kın çev­re” ül­ke­le­ri Gür­cis­tan ve Uk­ray­na’nın Ba­tı ile bü­tün­leş­me ça­ba­la­rı, ABD fü­ze sa­vun­ma sis­tem­le­ri­nin Do­ğu Av­ru­pa’ya yer­leş­ti­ril­me­si gi­ri­şim­le­ri ve ni­ha­yet Ko­so­va’nın ba­ğım­sız­lı­ğı­nın ta­nın­ma­sı gi­bi hu­sus­lar, Rus­ya’nın Ba­tı önün­de ken­di­si­ni sı­kış­mış his­set­me­si­ne yol aç­tı. An­cak Pu­tin’li yıl­lar­da ya­şa­nan si­ya­si ve eko­no­mik to­par­lan­ma Rus­ya’nın öz­gü­ve­ni­ni faz­la­sıy­la ar­tır­dı. Bu bağ­lam­da, Gür­cis­tan’a ya­pı­lan mü­da­ha­le, Rus­ya-Ba­tı kar­şı­laş­ma­sı­nın böl­ge­sel bir yan­sı­ma­sı ola­rak da gö­rü­lü­yor.
Böl­ge ül­ke­le­ri­nin ak­si­ne, ge­liş­me­le­ri gü­nü gü­nü­ne ta­kip eden Mos­ko­va’nın, 2008 Şu­bat’ın­da Ko­so­va’nın ba­ğım­sız­lı­ğı­nı ilan et­me­si­nin ar­dın­dan bel­li plan­la­rın ha­zır­lı­ğı içi­ne gir­di­ği an­la­şı­lı­yor. Zi­ra Mart’ta Rus Fe­de­ral Par­la­men­to­su’nun alt ka­na­dı Du­ma’da, yö­ne­ti­me Gür­cis­tan’da­ki ay­rı­lık­çı böl­ge­le­rin sta­tü­sü­nün Ko­so­va ör­ne­ği çer­çe­ve­sin­de çö­zül­me­si­ni öne­ren bir dek­la­ras­yon ka­bul edil­di. Tem­muz’da ise Ku­zey Kaf­kas­ya’da Gür­cis­tan ha­re­kâ­tı­nın pro­va­sı ni­te­li­ğin­de bir as­ke­rî tat­bi­kat ya­pıl­dı. Hız­lı ve or­ga­ni­ze bir as­ke­rî ha­re­kâ­tın ya­nı sı­ra ge­niş çap­lı pro­pa­gan­da fa­ali­ye­ti, Rus yet­ki­li­le­rin ha­zır­lık­lı olu­şu­nun ve mev­zu­ba­his plan­la­rın var­lı­ğı­nın ha­ber­ci­si ni­te­li­ğin­dey­di.
Ha­re­kât sı­ra­sın­da Rus hac­ker­ler de sı­kı mil­li­yet­çi ke­si­le­rek Gür­cis­tan Dev­let Baş­kan­lı­ğı’nın web si­te­si dâ­hil bir­çok si­te­yi si­ber atak­lar­la blo­ke et­ti­ler. Gür­cis­tan ilk gün­ler­de dün­ya­da (ve ya­kın iliş­ki için­de ol­du­ğu Tür­ki­ye’de) “en­for­mas­yon sa­va­şı”nı ka­za­nır gi­bi gö­zük­se de da­ha son­ra bu du­rum ter­si­ne dön­dü. “İn­sa­nî mü­da­ha­le”, “ken­di va­tan­daş­la­rı­nı ko­ru­ma” gi­bi tez­ler­le sa­vu­nu­lan Rus­ya’nın mü­da­ha­le­si, ba­zı yo­rum­cu­la­ra gö­re, bir ne­vi “eh­ven-i şer” olup ge­rek ül­ke için­de Baş­ba­kan Vla­di­mir Pu­tin-Dev­let Baş­ka­nı Di­mit­ri Med­ve­dev iki­li­si­nin, ge­rek­se de böl­ge­de Rus­ya’nın nü­fu­zu­nu ar­tır­ma­yı ba­şar­dı.
Bu­nun­la be­ra­ber, Rus or­du­su­nun Gür­cü­le­rin bu­lun­du­ğu si­vil yer­le­şim­le­ri (ça­tış­ma böl­ge­si olan Gü­ney Oset­ya’nın dı­şın­da yer alan Go­ri şeh­ri gi­bi) şid­det­le bom­ba­la­ma­sı ve iş­gal et­me­si, Rus­ya’nın “in­sa­nî mü­da­ha­le” te­zi­ni za­yıf­la­tı­yor. Üst dü­zey Rus yö­ne­ti­ci­ler ara­sın­da bağımsızlığı tanınan Gü­ney Oset­ya’nın Rus­ya Fe­de­ras­yo­nu’na il­hak edi­le­bi­le­ce­ği­nin te­laf­fuz edil­me­si “mü­da­ha­le”nin bo­yu­tu­nu gös­te­ri­yor. Fa­kat Gür­cis­tan’ın top­rak bü­tün­lü­ğü­nün bo­zul­ma­sı ve böl­ge den­ge­le­ri­nin mey­dan oku­yu­cu bir şe­kil­de de­ğiş­ti­ril­me­si an­la­mı­na ge­len bu du­rum, Rus­ya’yı çok risk­li bir sü­re­cin içi­ne çe­ke­cek­tir. Sa­vaş bo­yun­ca Mos­ko­va bor­sa­sı­nın %10 de­ğer kay­bet­ti­ği, 9-15 Ağus­tos ta­rih­le­rin­de Rus­ya’nın ulus­la­ra­ra­sı pa­ra re­zer­vi­nin 16,4 mil­yar do­lar (%2,8), ya­ban­cı ser­ma­ye akı­şı­nın da al­tı kat azal­dı­ğı­nı unut­ma­mak ge­re­kir. Eko­no­mik ka­yıp­la­rın ya­nı sı­ra Rus­ya söz ko­nu­su sü­reç­te AB, NA­TO gi­bi ku­rum­lar ve pek çok ül­ke ile doğ­ru­dan kar­şı kar­şı­ya gel­di.
Me­se­le­ye ulus­la­ra­ra­sı ör­güt­le­rin mü­da­hil ol­ma­ya baş­la­dı­ğı dik­ka­te alın­dı­ğın­da Rus­ya’nın, 93 Har­bi (1877-78 Os­man­lı-Rus Sa­va­şı) son­ra­sın­da Ayas­te­fa­nos Ant­laş­ma­sı ile el­de et­ti­ği ka­za­nım­la­rın bir kıs­mı­nı Ber­lin Kon­gre­si’nde kay­bet­ti­ği gi­bi, gü­nü­müz­de de ma­lum ha­re­kat son­ra­sın­da­ki ge­çi­ci üs­tün­lük­le­ri­ni önem­li öl­çü­de yi­ti­re­ce­ği söy­le­ne­bi­lir. Rus­ya’nın bu güç gös­te­ri­si­nin uzun dö­nem­li et­ki­le­ri­nin ol­ma­sı da muh­te­mel. Bu bağ­lam­da Gür­cis­tan, Azer­bay­can, Uk­ray­na ve Mol­do­va gi­bi böl­ge ül­ke­le­ri, 2001’de kur­duk­la­rı GU­AM-De­mok­ra­tik ve Eko­no­mik Ge­li­şim Ör­gü­tü çer­çe­ve­sin­de bü­tün­leş­me ça­ba­la­rı­nı ar­tı­ra­cak­lar ve ken­di gü­ven­lik­le­ri­ni sağ­la­mak için da­ha faz­la Ba­tı’ya yö­ne­le­cek­ler­dir.

Paylaş Tavsiye Et