Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (November 2008) > Türkiye Ekonomi > Kredi kartında kim haklı?
Türkiye Ekonomi
Kredi kartında kim haklı?
Ömer Faruk Güler
KRE­Dİ kart­la­rı gün­de­mi­miz­den düş­mü­yor. Geç­ti­ği­miz haf­ta­lar­da ye­ni bir ka­nun tek­li­fi Mec­lis’e gel­di. Tek­lif, kre­di kar­tı fa­iz ora­nı­na ye­ni bir ta­van öne­ri­yor. Bu­na gö­re, kre­di kar­tı fai­zi, bir ay­lık ağır­lık­lı or­ta­la­ma mev­du­at fa­iz ora­nı­nın iki ka­tı­nı ge­çe­me­ye­cek. Bu tek­li­fin ar­dın­dan, ban­ka­cı­lar sı­nır­la­ma ge­tir­me­nin ser­best pi­ya­sa ko­şul­la­rı­na uy­gun ol­ma­dı­ğı­nı, bu­nun re­ka­be­ti bo­za­ca­ğı­nı id­di­a et­ti­ler. Mer­kez Ban­ka­sı’nın tes­pit et­ti­ği ora­nın ve kul­lan­dı­ğı yön­te­min uy­gun ol­du­ğu­nu sa­vun­du­lar. Yi­ne pe­ra­ken­de­ci­ler de sa­tış­la­rın olum­suz et­ki­le­ne­ce­ği­ni dü­şü­ne­rek ka­nun tek­li­fi­ne hiç de olum­lu bak­ma­dı­lar. Ay­rı­ca ka­mu men­faa­ti açı­sın­dan kre­di kart­la­rı­nın ka­yıt dı­şı ile mü­ca­de­le­de önem­li bir un­sur ol­du­ğu vur­gu­lan­dı. Ge­len yo­ğun eleş­ti­ri­ler, “Kre­di kart­la­rı me­se­le­sin­de kim hak­lı?” so­ru­su­nu ak­la ge­ti­ri­yor. Bu so­ru­yu ce­vap­lar­ken ba­zı nok­ta­la­rı tek­rar ha­tır­la­mak­ta fay­da var.
Ön­ce­lik­le sek­tör açı­sın­dan ba­kıl­dı­ğın­da bü­yük bir iler­le­me kay­de­dil­di­ği açık­ça or­ta­da. Ban­ka­la­ra­ra­sı Kart Mer­ke­zi’ne gö­re Tür­ki­ye’de kre­di kar­tı sa­yı­sı 38 mil­yo­nu ge­çi­yor. Cüz­dan­la­rı­mız­da or­ta­la­ma 2,1 kre­di kar­tı bu­lu­nu­yor. Ül­ke­miz­de ay­lık alış­ve­riş tu­ta­rı­nın or­ta­la­ma %57’sin­de kre­di kar­tı, %4’ün­de ban­ka kar­tı kul­la­nı­lı­yor. Ya­ni alış­ve­riş­le­ri­mi­zin %61’ini kart­la ya­pı­yo­ruz. Tak­sit uy­gu­la­ma­sı ya­pan sek­tör­ler­de bu oran %80’le­re ka­dar çı­kı­yor. 2007 so­nu iti­ba­rıy­la kre­di kart­la­rıy­la ya­pı­lan alış­ve­riş iş­lem­le­ri 128 mil­yar YTL’lik bir ci­ro­ya ulaş­mış. İş­lem tu­tar­la­rı, kre­di kart­la­rı­nın özel­lik­le alış­ve­riş­te bir öde­me ara­cı ola­rak kul­la­nıl­dı­ğı­nı gös­te­ri­yor.
Kre­di kart­la­rı ay­nı za­man­da bi­rer kre­di ara­cı­dır. Kre­di kar­tıy­la hem na­kit avans çek­mek müm­kün hem de alış­ve­riş bor­cu­nu tak­sit­len­dir­mek. İs­ta­tis­tik­ler, kre­di kar­tın­dan çe­ki­len na­kit avans iş­lem­le­ri­nin ge­çen yıl 13,5 mil­yar YTL’ye ulaş­tı­ğı­nı söy­lü­yor. Bir di­ğer is­ta­tis­tik, kre­di kar­tı kul­la­nı­cı­la­rı­nın %20’si­nin kre­di kar­tı borç­la­rı­nın ta­ma­mı­nı öde­me­di­ği­ni gös­te­ri­yor. Bu ke­sim borç­la­rı­nın bir kıs­mı­nı öde­ye­rek ka­la­nı­nı kre­di­len­di­ri­yor. Kre­di kart­la­rın­dan kul­la­nı­lan top­lam kre­di tu­ta­rı­na ba­kıl­dı­ğın­da ra­kam ol­duk­ça yük­sek. Ma­yıs so­nu iti­ba­rıy­la 29 mil­yar YTL do­la­yın­da. Bu­na gö­re kre­di kart­la­rı kre­di­le­ri, top­lam bi­rey­sel kre­di­le­rin dört­te bi­ri­ne ula­şı­yor. Kre­di kart­la­rı­nı sü­rek­li gün­de­me ta­şı­yan da bu yö­nü. Kre­di kar­tın­da kre­di­len­di­ri­len bor­ca çok yük­sek fa­iz oran­la­rı uy­gu­la­nı­yor. Baş­ka bir de­yiş­le tar­tı­şı­lan ko­nu bir öde­me ara­cı ola­rak kre­di kar­tı de­ğil, bir kre­di ara­cı ola­rak kre­di kar­tı ve onun yük­sek fai­zi.
Kre­di kar­tın­da fa­iz oran­la­rı­nın di­ğer tü­ke­ti­ci kre­di­le­ri­ne gö­re yük­sek ol­ma­sı an­la­şı­la­bi­lir bir şey. Di­ğer­le­rin­de ol­du­ğu gi­bi her­han­gi bir te­mi­na­tın ol­ma­ma­sı, is­te­nil­di­ğin­de der­hal kul­la­nı­la­bil­me avan­ta­jı gi­bi özel­lik­ler kre­di kar­tı­nı da­ha risk­li ve do­la­yı­sıy­la da­ha pa­ha­lı ya­pı­yor. Bu yüz­den kre­di kar­tı fa­iz­le­ri dün­ya­nın her ül­ke­sin­de yük­sek­tir. An­cak yi­ne bir­çok ül­ke­de bu yük­sek­li­ğe bir sı­nır ge­ti­ril­miş­tir. Ka­nu­na gö­re ül­ke­miz­de bu aza­mi ak­di fa­iz ora­nı­nı Mer­kez Ban­ka­sı be­lir­ler. Şim­di­ler­de tü­ke­ti­ci kre­di­le­rin­de fa­iz ora­nı %23’ler se­vi­ye­sin­dey­ken kre­di kart­la­rın­da ak­di fa­iz oran­la­rı yıl­lık %55’ler­de. Bu­ra­da so­rul­ma­sı ge­re­ken, as­lın­da ne ka­dar yük­sek bir fai­zin aşı­rı yük­sek ol­du­ğu­dur. Bu fa­iz ora­nı­nı be­lir­le­ye­cek net bir kri­te­rin ol­ma­yı­şı “Bı­ra­ka­lım pi­ya­sa­ya, en doğ­ru­su­nu o seç­sin”e gö­tü­rür bi­zi. An­cak bu da ye­ter­li de­ğil­dir.
Özet­le, kre­di kart­la­rın­da fa­iz ora­nı­na sı­nır­la­ma ge­tir­mek doğ­ru­dur. Hiç­bir dev­let bir an­lam­da aşı­rı (te­fe­ci) fai­ze izin ve­re­mez. Bu sa­de­ce bi­ze has bir du­rum da de­ğil­dir. Baş­ta ABD ol­mak üze­re bir­çok ge­liş­miş ül­ke, özel­lik­le 1980’ler­de kre­di kar­tı fa­iz­le­ri­ne sı­nır­la­ma ge­tir­miş­tir. Bu an­lam­da iş­le­ri pi­ya­sa­ya bı­rak­mak çö­züm ol­ma­mış­tır. Bu sı­nır­la­ma­lar­da söz ko­nu­su fai­zin, tü­ke­ti­ci kre­di­le­ri­nin ya da mev­du­at fa­izi­nin kaç ka­tı ol­ma­sı ge­rek­ti­ği so­ru­su­nun net bir ce­va­bı yok­tur. Ül­ke­den ül­ke­ye de­ği­şir. Bu­ra­da bir key­fi­lik ola­ca­ğı kıs­men doğ­ru­dur. Tak­dir Mec­lis’in­dir.
Fa­iz­le­re sı­nır­la­ma ge­tir­me­nin en önem­li ne­de­ni sek­tör­de ser­best re­ka­be­tin ye­te­rin­ce iş­le­me­me­si­dir. Kre­di kart­la­rın­da as­lın­da cid­di bir re­ka­bet var­dır. An­cak bu, fa­iz üze­rin­den de­ğil; tak­sit, pu­an ve kar­ta has di­ğer özel­lik­ler üze­rin­den yü­rü­yor. Fa­iz­ler­de sı­nır­la­ma­ya gi­di­le­rek re­ka­be­tin ar­ta­ca­ğı­nı dü­şün­mek de doğ­ru de­ğil. Ül­ke­miz­de son bir­kaç yıl­lık uy­gu­la­ma­lar bu­na ör­nek gös­te­ri­le­bi­lir. Mer­kez Ban­ka­sı sü­rek­li ay­lık kre­di kar­tı fa­iz oran­la­rı­nın üst li­mi­ti­ni dü­şür­dü. An­cak pa­zar pay­la­rı yük­sek ço­ğu ban­ka, be­lir­le­nen aza­mi ora­nın al­tı­na in­me­di bi­le.
Bu ko­nu­da çu­val­dı­zı ken­di­ne ba­tır­ma­sı ge­re­ken­ler ta­bii ki ban­ka­lar­dır. Ban­ka­la­rın kre­di kar­tı da­ğı­tı­mın­da çok da has­sas ol­ma­dık­la­rı bi­li­nen bir ger­çek. Di­ğer tü­ke­ti­ci kre­di­le­rin­de ol­du­ğu gi­bi ye­te­rin­ce in­ce ele­yip sık do­ku­ma­dı­lar. Her ne ka­dar kre­di kar­tı li­mi­ti ile ki­şi­nin ge­li­ri ara­sın­da bir iliş­ki şim­di­ler­de var ise de, geç­miş dö­nem­ler­de uy­gu­la­nan pa­zar­la­ma stra­te­ji­le­ri her­ke­sin ma­lu­mu. Bun­ca gü­rül­tü­de en çok se­sin ban­ka­lar­dan gel­me­si de an­la­şı­la­bi­lir. Ge­lir­le­ri aza­la­cak olan, en baş­ta on­lar.
Kre­di kar­tı kul­la­nı­cı­la­rı da ka­ba­hat­li. Bi­rin­ci­si ho­mo eco­no­mi­cus ola­ma­dık­la­rı için. Ya­ni ye­te­rin­ce ras­yo­nel dav­ra­na­ma­dık­la­rı için. Da­ha dü­şük fa­iz­li kre­di kart­la­rı ya da tü­ke­ti­ci kre­di­le­ri var­ken yük­sek fa­iz­li kre­di­ler kul­lan­mak pek akıl­lı­ca ol­ma­sa ge­rek. As­lın­da bu ke­sim çok da faz­la de­ğil; kul­la­nı­cı­la­rın sa­de­ce %20’si, an­cak yük­le­ri çok faz­la. Ama far­kın­da ol­ma­dan öde­dik­le­ri yük­lü fa­iz­ler­le %80’lik ke­si­me bü­yük avan­taj sağ­lı­yor­lar. Kre­di kar­tıy­la ge­len avan­taj­la­rın ço­ğu, kart borç­la­rı­nın ta­ma­mı­nı öde­me­yen­le­rin ta­ma­mı­nı öde­yen­le­re yap­tık­la­rı bir “iyi­lik.” Do­la­yı­sıy­la fa­iz­le­rin düş­me­si bu açı­dan bir­çok kul­la­nı­cı­nın pu­an­la­rı­nı dü­şü­re­cek. Dü­şük pu­an, dü­şük ge­ti­ri de­mek­tir. Uzun va­de­li çö­zü­mün bir par­ça­sı, ya­pı­lan “iyi­li­ğin” or­ta­dan kal­dı­rıl­ma­sı­na bağ­lı­dır.
Bir baş­ka çu­val­dı­zı ka­mu oto­ri­te­si hak edi­yor. Ka­mu oto­ri­te­le­ri hem kul­la­nı­cı­la­rı da­ha çok bi­linç­len­dir­me­li hem de ban­ka­la­rı da­ha tem­kin­li ça­lış­ma­ya yö­nelt­me­li­dir. Al­dat­ma­yı ve al­da­tıl­ma­yı as­ga­ri se­vi­ye­ye dü­şü­re­cek dü­zen­le­me ve teş­vik­le­rin ya­pıl­ma­sı ol­duk­ça önem­li. ABD’de­ki ko­nut kri­zi­nin ar­dın­dan ha­ne­hal­kı­nın fi­nan­sal bil­gi­si­ni ar­tı­rı­cı prog­ram­la­rın yay­gın­laş­tı­rıl­ma­sı bu açı­dan kay­da de­ğer. Ger­çek­ten de ba­tık kre­di­le­rin ar­dın­da ço­ğun­luk­la kre­di­yi yan­lış ki­şi­ye, yan­lış za­man­da, yan­lış ko­şul­lar­da ver­mek ya­tı­yor.
İde­al olan kre­di kart­la­rın­da öde­me ve kre­di fonk­si­yon­la­rı­nın ay­rış­tı­rıl­ma­sı­dır. Bir öde­me ara­cı ola­rak ban­ka kart­la­rı­nın yay­gın­laş­tı­rıl­ma­sı ve bu­nun teş­vi­ki çö­zü­mün önem­li bir par­ça­sı. Di­ğer bir par­ça­sı da kre­di kart­la­rın­da tak­sit­len­dir­me ve pu­an top­la­ma gi­bi avan­taj­la­rın za­man­la azal­ma­sın­dan ge­çi­yor. Öte yan­dan kre­di­ye eri­şim im­ka­nı­nın sı­nır­lı ol­du­ğu bi­zim gi­bi ül­ke­ler­de kre­di kar­tı­nın kre­di ca­zi­be­sin­den vaz­geç­mek çok ko­lay ol­ma­ya­cak.
So­nuç ola­rak de­ne­bi­lir ki, kre­di kar­tı fa­iz­le­ri­nin aşı­rı yük­sek ol­ma­sı en­gel­len­me­li­dir. An­cak doğ­ru çö­züm kre­di kart­la­rı pi­ya­sa­sı­nı da­ha re­ka­bet­çi, ban­ka­la­rı da­ha ted­bir­li, kul­la­nı­cı­la­rı da­ha bi­linç­li, dü­zen­le­yi­ci oto­ri­te­le­ri da­ha ak­tif yap­mak­tan ge­çi­yor.

Paylaş Tavsiye Et