Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (June 2009) > Kapak > Kürt meselesinin ekonomi politiği
Kapak
Kürt meselesinin ekonomi politiği
Sadık Ünay
GEÇ­Tİ­Ğİ­MİZ gün­ler­de Cum­hur­baş­ka­nı Ab­dul­lah Gül ve Baş­ba­kan Tay­yip Er­do­ğan’ın kap­sam­lı çö­züm yö­nün­de olum­lu adım­la­rın atı­la­bi­le­ce­ği bir “fır­sat pen­ce­re­si”nin oluş­tu­ğu­na da­ir açık­la­ma­la­rı­nın ar­dın­dan, Kürt me­se­le­sin­de çö­züm umut­la­rı bir kez da­ha ye­şer­di. Ön­ce­ki dö­nem­ler­de de­fa­lar­ca “ya­lan­cı ba­har” şa­hi­di olan ve ar­tık te­rör teh­di­di­nin öte­sin­de ge­nel bir si­ya­set ve kim­lik so­ru­nu ola­rak ka­bul edi­len Kürt me­se­le­si, de­mok­ra­tik kon­so­li­das­yo­nu­nu ger­çek­leş­ti­rip kü­re­sel rüz­gar­la­ra yel­ken aç­ma­ya ha­zır­la­nan Tür­ki­ye için Er­me­ni me­se­le­si ve la­ik­lik tar­tış­ma­la­rıy­la bir­lik­te re­ji­min var­lı­ğı­nı teh­dit et­ti­ği id­di­a edi­len en has­sas üç ko­nu­dan bi­ri. Pe­ki, Tür­ki­ye gi­bi Os­man­lı mi­ra­sı­nın ağır­lı­ğı­nı omuz­la­rın­da ta­şı­yan ve böl­ge­sel ve kü­re­sel ko­nu­lar­da ba­şat ak­tör ol­ma id­di­asın­da­ki ko­ca bir mem­le­ke­tin, son çey­rek as­rı­nı alıp gö­tü­ren ve iç ba­rış sü­reç­le­ri­ni di­na­mit­le­yen bu so­run­da ger­çek­ten ka­lı­cı bir çö­zü­me yak­la­şı­yor ola­bi­lir mi­yiz? Ulus­la­ra­ra­sı güç den­ge­le­ri­ni ve per­de ar­ka­sın­da ger­çek­le­şen po­tan­si­yel si­ya­si/dip­lo­ma­tik mu­ta­ba­kat­la­rı bil­me­den te­rör­le mü­ca­de­le sü­re­ci­nin ge­le­ce­ği ko­nu­sun­da net yo­rum­lar yap­mak müm­kün de­ğil. An­cak ağır­lık­lı ola­rak nor­mal­leş­me ve in­san hak­la­rı stan­dart­la­rı­nın yük­sel­til­me­si bağ­la­mın­da tar­tı­şı­lan Kürt me­se­le­si­ne iliş­kin eko­no­mi po­li­tik ve sos­yo-eko­no­mik kal­kın­ma pers­pek­tif­le­rin­den ya­pı­la­cak ana­liz­le­rin, kap­sam­lı ve ka­lı­cı çö­züm öne­ri­le­ri­nin te­mel bir un­su­ru ola­rak ta­şı­dık­la­rı önem in­kar edi­le­mez.
Son dö­nem­de dış po­li­ti­ka ala­nın­da kom­şu­lar­la sı­fır prob­lem po­li­ti­ka­sı, rit­mik ve çok bo­yut­lu dip­lo­ma­si yak­la­şı­mı, kü­re­sel plat­form­lar­da so­rum­lu­luk al­ma ve kü­re­sel ça­tış­ma çö­züm­le­ri­ne kat­kı sağ­la­ma pren­sip­le­ri üze­rin­den ulus­la­ra­ra­sı are­na­da yük­sek bir pro­fi­li amaç­la­yan Tür­ki­ye’nin ide­al­le­ri­ni ha­ya­ta ge­çi­re­bil­me­si için, baş­ta Kürt me­se­le­si ol­mak üze­re iç sa­ha­da­ki ki­lit prob­lem alan­la­rın­da ka­lı­cı ve kap­sam­lı çö­züm­ler üret­me­si ge­re­ği gün gi­bi or­ta­da. Di­ğer ta­raf­tan mil­li ge­lir açı­sın­dan dün­ya­nın on ye­din­ci bü­yük eko­no­mi­si ol­mak­la övü­nen yet­miş kü­sur mil­yon­luk bir ül­ke­nin bel­li coğ­ra­fi ke­sim­le­ri­nin (sa­na­yi ve tek­no­lo­ji bir ta­ra­fa) fi­zi­kî alt­ya­pı, eği­tim, sağ­lık, ada­let ve şe­hir­leş­me gi­bi te­mel ko­nu­lar­da içi­miz­de­ki bir “üçün­cü dün­ya” ko­nu­mu­na hap­se­dil­miş ol­ma­sı da ger­çek­ten ka­bul edi­le­bi­lir gi­bi de­ğil. Si­ya­si ve po­pü­ler jar­gon­da re­vaç bu­lan “Edir­ne’den Kars’a üni­ter ya­pı” söy­le­mi de, eko­no­mik en­teg­ras­yon ka­nal­la­rı, ula­şım-ile­ti­şim-bi­li­şim fır­sat­la­rı ve ge­lir da­ğı­lı­mı ile fır­sat eşit­li­ğin­de en azın­dan Tür­ki­ye stan­dart­la­rın­da bir ya­kın­laş­ma ile al­tı dol­du­rul­ma­dı­ğı müd­det­çe boş ha­ma­set ol­ma­nın dı­şın­da hiç­bir an­lam ifa­de et­mi­yor.
Son yir­mi beş yıl­dır te­rör çık­ma­zın­da kıv­ra­nan yö­re­le­rin pek ço­ğu­nun ulu­sal çap­ta­ki ula­şım, ti­ca­ret, fi­nans ve hat­ta ile­ti­şim ağ­la­rın­dan gö­re­ce izo­le du­rum­da bu­lun­ma­la­rı; dev­let oto­ri­te­si­nin sa­de­ce gü­ven­lik un­sur­la­rı üze­rin­den sat­hi bir gö­rü­nür­lük arz et­me­si; sos­yo-eko­no­mik kal­kın­ma sü­reç­le­ri­nin güç­len­di­re­ce­ği bir top­lum­sal bü­tün­leş­me ve dev­let-mil­let ya­kın­laş­ma­sı­nın ek­sik­li­ği gi­bi re­ali­te­ler, Tür­ki­ye’nin ek­sik ulus-dev­let in­şa sü­re­ci­ni uzat­ma­sı­nın ya­nı sı­ra böl­ge­sel eşit­siz­lik­ler ile ön­yar­gı­la­rı ka­tı­laş­tı­ran bir ka­ta­li­zör iş­le­vi gör­dü. Son dö­nem­de AK Par­ti ik­ti­da­rı­nın dub­le yol­lar, TO­Kİ pro­je­le­ri, eği­tim-sağ­lık te­sis­le­ri gi­bi alt­ya­pı ya­tı­rım­la­rı ile ta­rım­sal kal­kın­ma gi­ri­şim­le­ri üze­rin­den baş­lat­tı­ğı kıs­mi res­to­ras­yon ha­re­ke­ti ise tak­di­ri hak et­mek­le bir­lik­te, bö­lük pör­çük pro­je de­met­le­ri­ne da­ya­lı bu in­si­ya­ti­fin özel­lik­le Do­ğu ve Gü­ney­do­ğu Ana­do­lu’da on yıl­la­rın ih­ma­li­nin iz­le­ri­ni si­le­cek fi­nan­sal ye­ter­li­li­ğe ve stra­te­jik viz­yo­na sa­hip ol­du­ğu­nu id­di­a ede­bil­mek çok güç.
Ge­li­nen kri­tik kon­jonk­tür­de Tür­ki­ye’nin Cum­hu­ri­yet ta­ri­hi bo­yun­ca bir tür­lü ger­çek­leş­ti­re­me­di­ği “stra­te­jik kal­kın­ma” ide­ali­ni kıs­men de ol­sa ha­ya­ta ge­çi­rip böl­ge­de­ki kül­tü­rel ve öz­gür­lük ge­niş­le­ti­ci adım­la­rı mut­lak su­ret­te bir in­sa­ni ve sos­yo-eko­no­mik kal­kın­ma se­fer­ber­li­ği ile ta­mam­la­ma­sı şart. Gü­ven­lik ön­lem­le­ri­ne mil­yar do­lar­lık büt­çe­le­rin ay­rıl­dı­ğı bir or­tam­dan gö­re­ce ba­rı­şı sağ­la­ya­cak si­ya­si-dip­lo­ma­tik adım­la­ra ko­şut ola­rak kay­nak­la­rın ted­ri­cen si­vil kal­kın­ma pro­je­le­ri­ne kay­dı­rıl­dı­ğı bir at­mos­fe­re ge­çiş, baş­ta yer­li ve ya­ban­cı ya­tı­rım­cı­lar için gi­ril­mez “no-go” alan­la­rı ha­li­ne ge­len ve Tür­ki­ye’nin kü­re­sel id­di­ala­rı­na ya­kış­maz bi­çim­de dün­ya­nın ge­ri kal­mış böl­ge­le­ri­nin sos­yo-eko­no­mik özel­lik­le­ri­ni yan­sı­tan yö­re­le­rin hız­la re­ha­bi­li­te edil­me­si­ni ge­rek­ti­ri­yor. Bu ama­ca yö­ne­lik ola­rak pi­ya­sa ta­kın­tı­la­rı ve ide­olo­jik ne­oli­be­ral ön­yar­gı­lar bir ta­ra­fa bı­ra­kı­la­rak ge­rek­ti­ğin­de stra­te­jik ka­mu ya­tı­rım­la­rı, ka­mu-özel sek­tör or­tak­lık­la­rı, ko­ope­ra­tif­ler, böl­ge­sel kal­kın­ma ajans­la­rı­nın fa­ali­yet­le­ri, ta­rı­ma da­ya­lı ve te­mel sa­na­yi kol­la­rın­da emek-yo­ğun en­düs­tri­yel plan­la­ma gi­ri­şim­le­ri­nin ko­or­di­ne­li bir eği­tim/in­san kay­nak­la­rı po­li­ti­ka­sı eş­li­ğin­de ha­ya­ta ge­çi­ril­me­si ka­çı­nıl­maz. Yok­sa sa­yı­la­rı bin­le­re ula­şan gü­ven­lik güç­le­ri­ne eş­lik eden ka­mu bi­na­la­rı ve “me­mur” nü­fu­sun ye­rel sos­yal do­ku­dan izo­le bi­çim­de kış­la­lar ve loj­man­lar­da ya­şa­dık­la­rı, şe­hir alt­ya­pı­sın­dan ve sos­yo-eko­no­mik en­teg­ras­yon di­na­mik­le­rin­den yok­sun bir di­zi yer­le­şim bi­ri­mi­ne “il” ta­be­la­sı asıp “gü­ven­lik­leş­tir­me-te­rör-gü­ven­lik­leş­tir­me” fa­sit da­ire­si­ne ta­kı­lıp ka­lı­na­rak olum­lu bir he­de­fe va­rı­la­maz.
Aşı­rı fa­kir­li­ğin şid­det, te­rör ve top­lum­sal hu­zu­ru bo­zan ma­ni­pü­las­yon­la­ra da­ve­ti­ye çı­ka­ran ni­te­li­ği, hiç şüp­he yok ki or­ta­la­ma ge­li­ri ve sos­yal stan­dart­la­rı son yıl­lar­da ar­tan Tür­ki­ye’nin bu yol­cu­lu­ğun­dan dış­lan­dı­ğı his­si­ne ka­pı­lan yö­re­ler­de, dev­let ve ku­ru­lu dü­zen kar­şı­tı tep­ki­le­ri bes­le­yip res­mî ide­olo­jik yak­la­şım­la­rı yay­ma gi­ri­şim­le­ri­nin ge­ri tep­me­si­ne ze­min ha­zır­lı­yor. Ay­rı­ca Tür­ki­ye’nin 2002’den iti­ba­ren kü­re­sel bü­yü­me rüz­ga­rı­nın da et­ki­siy­le ger­çek­leş­tir­di­ği olum­lu eko­no­mik per­for­man­sa rağ­men ki­şi ba­şı­na dü­şen dok­tor ve ec­za­cı sa­yı­sı, be­bek ölüm oran­la­rı, okur-ya­zar­lık ve üni­ver­si­te me­zu­ni­yet oran­la­rı, sa­na­yi­de ça­lı­şan nü­fus, ki­şi ba­şı­na dü­şen mo­tor­lu araç sa­yı­sı, top­lam ban­ka kre­di­le­ri ve mev­dua­tı gi­bi gös­ter­ge­ler açı­sın­dan Kürt kö­ken­li nü­fu­sun ağır­lık­lı ola­rak ya­şa­dı­ğı yö­re­le­re ait ve­ri­ler Tür­ki­ye or­ta­la­ma­sı­nın ha­len çok al­tın­da sey­re­di­yor. Ör­ne­ğin Ga­zi­an­tep is­tis­na­sı dı­şın­da böl­ge­nin tüm il­le­ri ge­rek Bir­leş­miş Mil­let­ler Kal­kın­ma Prog­ra­mı (UNDP) in­sa­ni ge­liş­me en­dek­si ge­rek­se Dev­let Plan­la­ma Teş­ki­la­tı (DPT)’nın ge­niş kap­sam­lı bi­le­şik sos­yo-eko­no­mik kal­kın­ma gös­ter­ge­le­ri­ne gö­re Tür­ki­ye’nin en ge­ri kal­mış il­le­ri ara­sın­da de­ğer­len­di­ri­lir­ken, Şır­nak dün­ya­nın en ge­ri kal­mış yö­re­le­ri ara­sı­na Tür­ki­ye’den gi­ren tek il ol­ma özel­li­ği­ni ta­şı­yor. Hal böy­le iken, “Tür­ki­ye’nin ge­ri kal­mış baş­ka böl­ge­le­ri de var” di­ye­rek işin için­den çık­ma ko­lay­cı­lı­ğı­nın Kürt me­se­le­sin­de kap­sam­lı bir çö­züm uf­ku­nun esas­lı bir par­ça­sı ola­cak sos­yo-eko­no­mik kal­kın­ma ön­ce­li­ği­ni or­ta­dan kal­dı­ra­cak ge­çer­li­li­ğe sa­hip ol­ma­dı­ğı da or­ta­da.
Ez­cüm­le Tür­ki­ye’nin bir ta­raf­tan böl­ge­sel ve kü­re­sel ko­nu­lar­da “oyun ku­ru­cu” ak­tör ko­nu­mu­nu güç­len­di­rir­ken di­ğer ta­raf­tan ken­di iç top­lum­sal bü­tün­lü­ğü­nü ve de­mok­ra­tik kon­so­li­das­yo­nu­nu teh­dit ede­bi­le­cek Kürt me­se­le­si gi­bi so­run­la­rı aci­len çö­zü­me ka­vuş­tur­ma­sı ge­re­ki­yor. Bu­nun en te­mel ön­şart­la­rı ise kla­sik ulu­sal gü­ven­lik söy­le­mi ve va­tan­daş­lık ta­nı­mı­nın in­san hak ve öz­gür­lük­le­ri­ni ge­niş­le­ten bir bi­çim­de ye­ni­den ta­nım­lan­ma­sı ve ge­lir da­ğı­lı­mın­da­ki ba­riz böl­ge­sel eşit­siz­lik­le­rin kap­sam­lı bir böl­ge­sel kal­kın­ma stra­te­ji­si bağ­la­mın­da ka­bul edi­le­bi­lir bir dü­ze­ye in­di­ril­me­si­dir. Ge­rek sos­yal ba­rış ve de­mok­ra­tik ol­gun­laş­ma ge­rek­se tat­min edi­ci sos­yo-eko­no­mik kal­kın­ma için dev­let-özel sek­tör-si­vil top­lum bü­tün­leş­me­si ve si­ner­ji­si ge­re­ki­yor.

Paylaş Tavsiye Et