Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (June 2009) > Dünya Siyaset > Papa Ortadoğu’da
Dünya Siyaset
Papa Ortadoğu’da
Ali Murat Yel
VA­Tİ­KAN’IN res­mî açık­la­ma­sı­na gö­re Pa­pa 16. Be­ne­dict, 8-15 Ma­yıs ta­rih­le­ri ara­sın­da Ür­dün, İs­ra­il ve Ba­tı Şe­ri­a’yı kap­sa­yan Kut­sal Top­rak­lar’a hac zi­ya­re­ti yap­tı. Ay­nı za­man­da res­mî bir ni­te­lik de ta­şı­yan bu ge­ziy­le Pa­pa, se­çil­di­ğin­den bu ya­na ilk kez Arap ül­ke­le­ri­ne zi­ya­ret ger­çek­leş­tir­miş ol­du. Ür­dün’de Kral Ab­dul­lah ve Kra­li­çe Ra­ni­a ta­ra­fın­dan res­mî bir tö­ren­le kar­şı­la­nır­ken, Hı­ris­ti­yan ol­ma­yan her ül­ke­de ol­du­ğu gi­bi bu­ra­da da din­ler ve­ya inanç­lar ara­sın­da di­ya­lo­ğun öne­mi he­men he­men her fır­sat­ta kar­şı­lık­lı ola­rak di­le ge­ti­ril­di. An­cak son ker­te­de Pa­pa’nın Or­ta­do­ğu zi­ya­re­ti, ev sa­hip­le­ri­nin kar­şı­lan­ma­yan bek­len­ti­le­riy­le ha­fı­za­lar­da yer et­ti.
Çok ön­ce­den plan­lan­dı­ğı ve ko­re­og­ra­fi­si çok dik­kat­li­ce de­fa­lar­ca göz­den ge­çi­ril­di­ği bi­li­nen Pa­pa­lık zi­ya­ret­le­ri­nin bu so­nun­cu­sun­da bek­len­me­dik olay­lar dik­kat­le­ri çek­ti. Me­se­la Ku­düs’te­ki Not­re Da­me Mer­ke­zi’nde din­ler ara­sı di­ya­log or­ga­ni­zas­yon­la­rı tem­sil­ci­le­riy­le yap­tı­ğı gö­rüş­me­de, Fi­lis­tin Yö­ne­ti­mi baş ka­dı­sı olan Şeyh Tey­sir Re­ceb Te­mi­mi’nin prog­ram­da ol­ma­ma­sı­na rağ­men söz ala­rak yap­tı­ğı kı­sa ko­nuş­ma üze­ri­ne Pa­pa 16. Be­ne­dict, top­lan­tı­nın res­men bit­me­sin­den ön­ce -Şeyh Te­mi­mi ile de to­ka­la­şa­rak- me­ka­nı terk et­ti. Şeyh Te­mi­mi, Pa­pa’yı “Fi­lis­tin’in ebe­di baş­ken­ti Ku­düs’e hoş gel­di­niz” di­ye­rek se­lam­la­mış; İs­ra­il’i kas­te­de­rek “iş­gal­ci güç­ler” ta­bi­ri­ni kul­lan­mış; İs­ra­il’in, Fi­lis­tin­li­le­rin top­rak­la­rı­nı mü­sa­de­re et­ti­ği­ni, ev­le­ri­ni yı­kıp Ya­hu­di yer­le­şim­le­ri in­şa et­ti­ği­ni, şeh­ri du­var­lar­la çe­vi­re­rek ha­pis­ha­ne­ye dö­nüş­tür­dü­ğü­nü ve Gaz­ze’de ya­şa­yan­la­ra kar­şı sa­vaş suç­la­rı iş­le­di­ği­ni söy­le­miş; Hı­ris­ti­yan­lar­la Müs­lü­man­la­rın İs­ra­il’e kar­şı bir­leş­me­le­ri­ni is­te­miş ve 1187 yı­lın­da Haç­lı­lar­dan Ku­düs’ü ge­ri alan Se­la­had­din-i Ey­yu­bi’yi de ör­nek ve­re­rek bu­gün­kü İs­ra­il’in ak­si­ne onun na­sıl bü­tün inanç­la­ra say­gı­lı ol­du­ğu­nu be­lirt­miş­ti. Bu ha­di­se üze­ri­ne İs­ra­il Baş­ha­ham­lı­ğı, İs­ra­il Dı­şiş­le­ri Ba­kan­lı­ğı ve Va­ti­kan he­men bir bil­di­ri ya­yın­la­ya­rak üç­lü di­ya­log ça­ba­la­rı­nın bu prog­ram­sız gi­ri­şim­le teh­li­ke­ye düş­tü­ğü­nü be­lirt­ti­ler.
Zi­ya­ret ön­ce­sin­de Pa­pa’nın, bir İs­veç te­le­viz­yon ka­na­lın­da ya­pı­lan bir rö­por­taj­da “Ta­rih­sel de­lil­le­rin, Adolf Hit­ler’in bi­linç­li bir po­li­ti­ka­sı so­nu­cun­da 6 mil­yon Ya­hu­di’nin gaz oda­la­rın­da öl­dü­rül­dü­ğü­nü ke­sin ola­rak ya­lan­la­dı­ğı­na ina­nı­yo­rum; bel­ki gaz oda­la­rın­da de­ğil ama 200 ila 300 bin Ya­hu­di Na­zi kon­san­tras­yon kam­pın­da can ver­miş ola­bi­lir” söz­le­riy­le Ya­hu­di soy­kı­rı­mı­nı in­kar eden Bri­tan­ya­lı Pis­ko­pos Ric­hard Wil­li­am­son’un üze­rin­de­ki afo­ro­zu kal­dır­ma­sı ve bir Va­ti­kan kar­di­na­li­nin İs­ra­il’in bu se­ne­ki sal­dı­rı­la­rı sı­ra­sın­da Gaz­ze’yi bir kon­san­tras­yon kam­pı­na ben­zet­me­si, hem Hı­ris­ti­yan­lar hem de Ya­hu­di­ler ta­ra­fın­dan hiç hoş kar­şı­lan­ma­mış­tı. Pa­pa’nın, İkin­ci Dün­ya Sa­va­şı es­na­sın­da pa­pa­lık ya­pan ve Na­zi kat­li­amı­nı kı­na­ma­dı­ğı gi­bi gör­mez­den de ge­len 12. Pi­us (1939-1958)’un aziz ilan edil­me sü­re­ci­ni dur­dur­ma­ma­sı da Ya­hu­di­le­rin tep­ki­si­ni çek­miş­ti. Eu­ge­ni­o Pa­cel­li, 1939’da pa­pa se­çil­me­den ön­ce 1920’ler­de Mü­nih ve Ber­lin’de pa­pa­lık tem­sil­ci­siy­ken o dö­nem­ki Re­ich ile bir an­laş­ma (con­cor­dat) yap­mak is­te­miş, ama ül­ke­nin ile­ri ge­len Pro­tes­tan yö­ne­ti­ci­le­ri ve onun gö­rüş­le­ri­ni ol­duk­ça oto­ri­ter­yen bu­lan Ka­to­lik­ler ta­ra­fın­dan red­de­dil­miş; bu ama­cı­na an­cak 1933’te Adolf Hit­ler ik­ti­da­rın­da ula­şa­bil­miş­ti. Pa­pa 11. Pi­us dö­ne­min­de ha­ya­ta ge­çi­ri­len bu an­laş­ma ile ar­tık Al­man si­ya­si Ka­to­li­siz­mi sa­ye­sin­de Na­zizm, dün­ya­da­ki en kuv­vet­li Ka­to­lik ik­ti­da­rı­nın hiç­bir mu­ha­le­fe­tiy­le kar­şı­laş­ma­dan ge­li­şe­bi­le­cek­ti. Bel­ki de bu se­bep­le en azın­dan ilk ba­kış­ta Ka­to­lik Ki­li­se­si, aşı­rı sağ mil­li­yet­çi ve fa­şist ide­olo­ji­ler­le ya­kın bir iş­bir­li­ği­ne gir­miş ve Ya­hu­di kar­şıt­lı­ğı ve düş­man­lı­ğı hep gün­dem­de kal­mış­tı. Za­ten o dö­ne­min sağ­cı dik­ta­tör­le­ri­nin hep­si, Hit­ler, Fran­co, Péta­in (Fran­sız ma­re­şal), Mus­so­li­ni, Pa­ve­lic (Hır­vat fa­şist li­der) ve Ti­so (Slo­vak Ka­to­lik ra­hi­bi ve dev­let ada­mı) Ka­to­lik ola­rak doğ­muş ve ye­tiş­ti­ril­miş­ler­di.
Yi­ne ge­zi ön­ce­sin­de İs­ra­il’de bu­lu­nan ba­zı aşı­rı sağ­cı Ya­hu­di grup­la­rın, yüz­yıl­lar bo­yun­ca Va­ti­kan’ın ha­zi­ne­le­ri­ne ge­çen Ya­hu­di mal­la­rı­nı ge­ri al­mak için yar­gı yo­lu­na gi­de­cek­le­ri­ni be­lirt­me­le­ri de Pa­pa’nın yol­cu­lu­ğu­nu zor­laş­tı­ran se­bep­ler­den bi­ri­siy­di.
Öte yan­dan Pa­pa’nın 2006’da yap­mış ol­du­ğu ko­nuş­ma­yı unut­ma­yan Müs­lü­man­lar ise İs­lam aley­hi­ne sarf et­ti­ği söz­ler­den do­la­yı Pa­pa’dan özür bek­le­dik­le­ri­ni açık­ça be­lirt­ti­ler. Da­ha ön­ce de ba­zı Arap Hı­ris­ti­yan­lar, Gaz­ze sal­dı­rı­la­rı­nı ye­te­rin­ce sert bir bi­çim­de kı­na­ma­sı­nı ve Do­ğu Ku­düs’te bu­lu­nan ba­zı Hı­ris­ti­yan kut­sal me­kan­la­rı­nın İs­ra­il dev­le­ti ta­ra­fın­dan ger­çek­leş­ti­ri­len ka­zı­lar so­nu­cu yok ol­ma­sı­na tep­ki gös­ter­me­me­si­ni eleş­tir­miş­ler­di. Zi­ya­re­ti­nin Ür­dün du­ra­ğın­da Am­man’da­ki el-Hü­seyn Ca­mi­i’nde yap­mış ol­du­ğu ko­nuş­ma­nın bir ye­rin­de Müs­lü­man­lar gi­bi “Rah­man ve Ra­him olan Al­lah” söz­le­ri­ni sarf et­miş ol­ma­sı­na ve İs­lam ve Müs­lü­man­la­ra “de­rin bir say­gı duy­du­ğu”nu be­lirt­me­si­ne rağ­men Pa­pa, Müs­lü­man­la­rın bek­len­ti­le­ri­ni kar­şı­la­ya­ma­dı.
Ben­zer şe­kil­de, Pa­pa’nın Ku­düs’te­ki Yad Va­şem Soy­kı­rım Mü­ze­si’nde yap­tı­ğı ko­nuş­ma­ya önem ve­ren ve her iki din ara­sın­da son dö­nem­ler­de or­ta­ya çı­kan prob­lem­le­rin gi­de­ril­me­sin­de en azın­dan bir ya­kın­laş­ma sağ­la­na­ca­ğı bek­len­ti­sin­de olan Ya­hu­di­ler de ha­yal kı­rık­lı­ğı­na uğ­ra­dı. Zi­ra Ya­hu­di­ler Pa­pa’nın üç ko­nu­ya de­ğin­me­si­ni bek­li­yor­lar­dı: Hı­ris­ti­yan inan­cı­nın ih­ti­va et­ti­ği Ya­hu­di kar­şıt­lı­ğı­nın soy­kı­rı­ma se­bep ol­du­ğu­nu ka­bul et­me­si; Na­zi re­ji­mi­nin yap­mış ol­du­ğu kor­kunç olay­la­ra biz­zat ta­nık­lık edip da­ha son­ra Al­man or­du­su­na alın­ma­sı olay­la­rı­na Be­ne­dict’in ken­di geç­mi­şi­ne gön­der­me ya­pa­rak de­ğin­me­si; Ric­hard Wil­li­am­son da dâ­hil dört ge­le­nek­çi pis­ko­po­sun afo­roz­la­rı­nın kal­dı­rıl­ma­sıy­la baş­la­yan ge­ri­lim için üzün­tü­le­ri­ni be­lirt­me­si. Bu bek­len­ti­le­rin kar­şı­lan­ma­ma­sıy­la, ta­rih bo­yun­ca sü­re­ge­len Ya­hu­di­le­ri “İsa Me­sih’in ka­til­le­ri” ola­rak gö­ren Hı­ris­ti­yan gö­rü­şü suç­la­ma­sı bir kez da­ha gün­de­me gel­miş ol­du.
1204 yı­lın­da Haç­lı­la­rın Ku­düs’ü Müs­lü­man­lar­dan “kur­tar­mak” ye­ri­ne İs­tan­bul’u yağ­ma­la­ma­la­rın­dan be­ri Ro­ma ta­raf­la­rın­dan ge­len her tür­lü esin­ti­den ra­hat­sız olan ve te­dir­gin­lik du­yan böl­ge hal­kı, Pa­pa’nın bu son zi­ya­re­tin­de böl­ge­de za­ten has­sas den­ge­ler­le ayak­ta ka­la­bi­len bir par­ça hu­zu­run da bo­zu­la­bi­le­ce­ğin­den en­di­şe et­me­si­ne rağ­men el­le­rin­den gel­di­ğin­ce mi­sa­fir­per­ver­lik gös­ter­di. Se­çil­di­ğin­den be­ri ne ka­dar “de­rin” bir din bil­gi­ni ol­du­ğu­nu ve il­mî ka­bi­li­yet­le­ri­ni ser­gi­le­yen Pa­pa “dip­lo­mat­lık” yo­lun­da me­sa­fe kay­det­se de ev sa­hip­le­ri­nin bek­len­ti­le­ri­ni kar­şı­la­mak­tan uzak kal­dı.

Paylaş Tavsiye Et