Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (April 2006) > Kitap
Kitap
Biz Osmanlı’ya Neden İsyan Ettik?
Kral Abdullah
Türkçesi: Halit Özkan
İstanbul: Klasik, 2006
Dr. Su­at Mer­toğ­lu’nun edi­tör­lü­ğü­nü yap­tı­ğı “Arap Gö­züy­le Os­man­lı” di­zi­si­nin dör­dün­cü ki­ta­bı Biz Os­man­lı’ya Ne­den İs­yan Et­tik? bu­gün­ler­de ya­yım­lan­dı. Os­man­lı son dö­nem­le­ri­ni ya­şa­mış üç önem­li is­min, Bey­rut şeh­re­mi­ni Se­lim Ali Se­lam’ın, ün­lü Arap ay­dı­nı Emir Şe­kib Ars­lan’ın ve Arap ga­ze­te­ci Mu­ham­med Kürd Ali’nin ha­tı­ra­la­rın­dan son­ra Kral Ab­dul­lah’ın ha­tı­ra­la­rı da bu di­zi içe­ri­sin­de­ki ye­ri­ni al­dı.
Biz Os­man­lı’ya Ne­den İs­yan Et­tik?, II. Meş­ru­ti­yet dö­ne­min­de Os­man­lı par­la­men­to­sun­da Mek­ke me­bu­su ola­rak gö­rev ya­pan, 1923’ten son­ra Ür­dün emi­ri, 1946 yı­lın­dan son­ra da Ür­dün kra­lı olan Ab­dul­lah b. el-Hü­sey­ni’nin (bi­li­nen is­miy­le Kral Ab­dul­lah’ın) ha­tı­ra­la­rı. Ab­dul­lah b. el-Hü­sey­ni ay­nı za­man­da 1916 yı­lın­da Mek­ke emi­ri ola­rak gö­rev ya­pan ve Arap is­ya­nı ola­rak bi­li­nen ayak­lan­ma­yı baş­la­tan Şe­rif Hü­se­yin’in de oğ­lu. 1916 İs­ya­nı’nın plan­lan­ma­sı ve yü­rür­lü­ğe kon­ma­sı sü­re­cin­de ba­ba­sı Şe­rif Hü­se­yin ile İn­gi­liz­ler ara­sın­da­ki ile­ti­şi­mi sağ­la­yan da yi­ne Ab­dul­lah b. el-Hü­se­yin.
Bu ki­tap, Os­man­lı’nın son dö­ne­mi ve Cum­hu­ri­yet’in ila­nı son­ra­sın­da Türk-Arap iliş­ki­le­ri­nin gös­ter­di­ği özel­lik­ler hak­kın­da bi­rin­ci el­den bil­gi­ler ih­ti­va edi­yor. Kral Ab­dul­lah’ın ha­tı­ra­la­rı, “en azın­dan 1916 Arap İs­ya­nı’nı, bu is­ya­nın ba­şak­tör­le­ri­nin ba­kış açı­sıy­la yan­sıt­ma­sı açı­sın­dan önem­li­dir. Böy­le­ce oku­yu­cu, is­ya­nın te­mel­len­di­ril­di­ği söz ko­nu­su ar­gü­man­la­rın, me­se­le­nin ta­ra­fı olan Arap­lar­ca na­sıl or­ta­ya ko­nul­du­ğu­nu gör­me fır­sa­tı ya­ka­la­mak­ta­dır.” Ki­ta­bın son iki say­fa­sın­da yer alan ve Kral Ab­dul­lah’a ait olan şu söz­ler, gü­nü­müz dün­ya sis­te­mi­ni an­la­mak is­te­yen­ler için ne ka­dar açık­la­yı­cı de­ğil mi: “Ey Arap­lar! İn­gil­te­re ile iş­bir­li­ği­ne eği­lim­li ol­ma­mız ge­re­ki­yor. Çün­kü dik­kat edin, bü­tün bü­yük ulus­lar on­la­ra kar­şı çık­mak­tan aciz kal­mış­lar­dır. İn­gil­te­re ya­lan­cı, kor­kak ve tem­bel­ler­le iş­bir­li­ği yap­maz. (…) siz de güç­lü, uya­nık, sö­zü­nün eri ve dik­kat­li olun ki İn­gil­te­re ya­nı­nız­da yer al­sın ve dost­lu­ğu­nu si­zin­le pay­laş­sın.” / Fahrettin Altun

Tavsiye Et
Osmanlı Geriledi mi?
Hazırlayan: Mustafa Armağan
İstanbul: Etkileşim, 2006
Tür­ki­ye Cum­hu­ri­ye­ti, si­ya­sal meş­ru­iye­ti­ni ve ide­olo­jik çer­çe­ve­si­ni Os­man­lı kim­li­ği­ne kar­şıt­lık te­me­lin­de oluş­tur­du. Şe­rif Mar­din’in Na­mık Ke­mal’den son­ra en öz­gün si­ya­set fel­se­fe­si ge­liş­ti­ren ikin­ci isim ola­rak tak­dim et­ti­ği ve Cum­hu­ri­yet’in res­mî fik­ri­ya­tı­nın il­ham kay­nak­la­rın­dan olan Zi­ya Gö­kalp, Ba­tı me­de­ni­ye­ti­nin zıd­dı olan Os­man­lı me­de­ni­ye­ti(ni) “terk edil­me­si ge­re­ken bir me­de­ni­yet da­ire­si” ola­rak tak­dim edi­yor­du. “Do­ğu me­de­ni­ye­ti da­ire­sin­de bu­lu­nan Os­man­lı me­de­ni­ye­ti is­ter is­te­mez or­ta­dan kal­ka­cak, onun ye­ri­ne, bir ta­raf­tan İs­lam di­niy­le be­ra­ber bir Türk kül­tü­rü, di­ğer ta­raf­tan da Ba­tı me­de­ni­ye­ti ge­çe­cek­tir.” Gö­kalp’in bu dü­şün­ce­le­ri Cum­hu­ri­yet’in res­mî gö­rü­şü ha­li­ni al­dı. Cum­hu­ri­ye­ti ilan eden seç­kin­ler, ken­di­le­ri­ni Os­man­lı’nın de­va­mı ola­rak gör­mek ye­ri­ne, kur­gu­sal bir Türk ta­ri­hi icat et­me­yi yeğ­le­di­ler. Bu­na gö­re Türk­le­rin ta­ri­hin­de Os­man­lı’nın ye­ri yok­tu. Da­ha­sı Os­man­lı si­ya­sal kül­tü­rü Cum­hu­ri­yet’in si­ya­sî seç­kin­le­ri için tam bir ba­şa­rı­sız­lık öy­kü­süy­dü. Mo­dern Tür­ki­ye’de res­mî ta­rih eği­ti­mi böy­le­si bir bağ­lam­da şe­kil­len­di.
Söz ko­nu­su eği­tim içe­ri­sin­de za­ten ‘ge­ri’le­me­ye mah­kum bir dev­let ola­rak su­nu­lan Os­man­lı’nın uzun­ca bir dö­ne­mi ‘ge­ri­le­me’ ola­rak isim­len­di­ri­lir­ken; ‘yı­kıl­ma­sı’ ise ka­çı­nıl­maz bir son ola­rak gös­te­ril­di.
Mus­ta­fa Ar­ma­ğan’ın der­le­di­ği Os­man­lı Ge­ri­le­di mi? baş­lık­lı ça­lış­ma, bu kur­gu­yu boz­ma­yı he­def alı­yor. Ça­lış­ma içe­ri­sin­de Mus­ta­fa Ar­ma­ğan’ın “Os­man­lı Ge­ri­le­me­si Ma­sa­lın­dan Uyan­mak”, Ber­nard Le­wis’in “Os­man­lı İm­pa­ra­tor­lu­ğu’nun İn­hi­ta­tı Üze­ri­ne Ba­zı Dü­şün­ce­ler”, Ha­lil İnal­cık’ın “Os­man­lı Ta­ri­hin­de Dö­nem­ler”, Ce­mal Ka­fa­dar’ın “Os­man­lı Ta­ri­hin­de Ge­ri­le­me Me­se­le­si”, Lin­da Dar­ling’in “Os­man­lı Ta­ri­hin­de Dö­nem­len­dir­me­ye Fark­lı Bir Ba­kış”, Ja­ne Hat­ha­way’in “Os­man­lı Ta­ri­hi­nin Dö­nem­le­re Ay­rıl­ma­sı So­ru­nu”, Jo­nat­han Grant’ın “Os­man­lı Ge­ri­le­me­si­ni Ye­ni­den Dü­şün­mek”, Ke­mal Kar­pat’ın “Os­man­lı Ta­ri­hi­nin Dö­nem­le­ri”, Do­ug­las Ho­ward’ın “Os­man­lı Ta­rih Ya­zı­cı­lı­ğı”, Rhoa­das Murphy’nin “Mus­ta­fa Âli ve Kül­tü­rel Yoz­laş­ma Gö­rü­şü”, İl­ber Or­tay­lı’nın “II. Ab­dül­ha­mid ve İm­pa­ra­tor­lu­ğun So­nu”, Uğur Tan­ye­li’nin “Bir His­to­ri­yog­ra­fik Mo­del Ola­rak Ge­ri­le­me-Çö­küş ve Os­man­lı Mi­mar­lı­ğı Ta­ri­hi” ve Meh­met Genç’in “Ta­ri­hi­mi­ze Giy­di­ri­len De­li Göm­le­ği” baş­lık­lı ya­zı­lar yer alı­yor. / Fahrettin Altun

Tavsiye Et
Kuramdan Yoruma Öykü Yazıları
Ömer Lekesiz
İstanbul: Selis Kitaplar, 2006
Eleş­ti­ri-in­ce­le­me ya­zı­la­rı ve söy­le­şi­le­ri ile bi­li­nen; ede­bis­tan.com in­ter­net si­te­sin­de, He­ce ve He­ce Öy­kü gi­bi der­gi­ler­de edi­tör­lük ya­pan Ömer Le­ke­siz’in son ki­ta­bı Ku­ram­dan Yo­ru­ma Öy­kü Ya­zı­la­rı Şu­bat 2006’da Se­lis Ki­tap­lar’dan çık­tı. Ömer Le­ke­siz, bir­çok ede­bi­yat der­gi­sin­de yer alan çe­şit­li araş­tır­ma, in­ce­le­me, eleş­ti­ri ve de­ne­me ya­zı­la­rı ile muh­te­lif ki­tap­la­rı­nın ya­nı sı­ra Tür­ki­ye Ya­zar­lar Bir­li­ği’nin 2001 yı­lın­da Ede­bî Ten­kit ödü­lü­nü ver­di­ği Ye­ni Türk Ede­bi­ya­tın­da Öy­kü isim­li ça­lış­ma­sı ve 2002 yı­lın­da Elek­tro­nik Ya­yın ödü­lü ver­di­ği ede­bis­tan.com in­ter­net si­te­si ile de ta­nı­nı­yor.
Ku­ram­dan Yo­ru­ma Öy­kü Ya­zı­la­rı Ömer Le­ke­siz’in Türk öy­kü­cü­lü­ğü ve öy­kü­cü­le­ri üs­tü­ne yaz­dı­ğı ya­zı­la­rın bir der­le­me­si. Ki­ta­bı ge­nel iti­ba­riy­le iki­ye böl­mek müm­kün. Türk öy­kü­cü­lü­ğü­ne ge­nel ve ku­ram­sal bir çer­çe­ve­den ba­kan ilk on ya­zı­da (Eleş­ti­ri­nin Gö­re­vi, Kav­ram Ku­ram ve Uy­gu­la­ma Açı­sın­dan Türk Öy­kü­cü­lü­ğü, Türk Öy­kü­cü­lü­ğün­de Ada­lar, Ara­yış ve Arı­nış Ola­rak Me­ta­fi­zik Öy­kü­ler, Ka­dın Öy­kü­cü­ler, 70’li Yıl­lar­da Türk Öy­kü­cü­lü­ğü, 1980-2000 Yıl­la­rı Ara­sın­da Türk Öy­kü­cü­lü­ğü, Öy­kü Eleş­ti­ri­sin­de Gü­nü­müz Öl­çüt­le­ri, Öy­kü­cü­lü­ğü­mü­zün Hal ve Gi­di­şa­tı, Öy­kü­cü­lü­ğü­müz­de 12 Ey­lül Yok Ama Var Var!) Ömer Le­ke­siz da­ha çok Türk öy­kü­cü­lü­ğü­nün do­ğu­şu ve ge­li­şi­mi­ni, bu sü­reç içe­ri­sin­de yüz yü­ze gel­di­ği teo­rik ve kav­ram­sal so­run­lar­la he­sap­la­şıp he­sap­la­şa­ma­dı­ğı­nı ve be­lir­li dö­nem­ler­de Türk öy­kü­cü­lü­ğün­de yay­gın ola­rak üzer­le­rin­de du­rul­muş ba­zı te­ma­la­rı in­ce­li­yor.
İkin­ci kı­sım­da yer alan on al­tı ya­zı ise (Na­bi­zâ­de Na­zım’ın Öy­kü­le­ri, Ba­ha­ed­din Öz­ki­şi’nin Öy­kü­le­ri, Göz­lem­ci / Eleş­ti­rel Ger­çek­çi Öy­kü­cü: Sa­mim Ko­ca­göz, Dost / Ya­şa­ma­sız’da­ki Kur­gu, “Se­çil­miş Hi­kâ­ye­ler”in Sa­lim Şen­gil’i, Zor Ha­ya­tın Öy­kü­le­ri, Mı­gır­dıç Mar­gos­yan’ın Öy­kü­le­ri, Or­han Du­ru’nun Öy­kü­le­ri, “Aziz Bey Ha­di­se­si”, “Gün Ak­şam­sız­dır”, “Her Ses Bir Ez­gi”, “Ay­çi­çek­le­ri”, “Aş­kın Hal­le­ri”, Sü­kût Ay­yû­ka Çı­kar’da Bur­sa Öy­kü­le­ri, Yü­cel Bal­ku’nun Öy­kü­le­rin­de Za­man ve Me­kan, “Ha­ney Ya­şa­ma­lı”nın Çö­züm­len­me­si) Na­bi­zâ­de Na­zım, Ba­ha­ed­din Öz­ki­şi, Sa­mim Ko­ca­göz, Sa­lim Şen­gil, Mu­zaf­fer Buy­ruk­çu, Mı­gır­dıç Mar­gos­yan, Or­han Du­ru ve Yü­cel Bal­ku’nun öy­kü­cü­lü­ğü üze­ri­ne de­ğer­len­dir­me ve in­ce­le­me­ler­den, Vüs’at O. Be­ner’in Dost/Ya­şa­ma­sız, Ay­fer Tunç’un Aziz Bey Ha­di­se­si, Fat­ma Ka­ra­bı­yık Bar­ba­ro­soğ­lu’nun Gün Ak­şam­sız­dır, Na­lan Bar­ba­ro­soğ­lu’nun Her Ses Bir Ez­gi ve Ay­çi­çek­le­ri, Öz­can Ka­ra­bu­lut’un Aş­kın Hal­le­ri isim­li öy­kü ki­tap­la­rı­nın, Tah­sin Yü­cel’in Ha­ney Ya­şa­ma­lı öy­kü­sü­nün eleş­ti­ri, in­ce­le­me ve çö­züm­le­me­le­rin­den olu­şu­yor. / Betül Özel Çiçek

Tavsiye Et
Evvel
Ömer Erdem
İstanbul: YKY, 2006
Di­ri­liş, Der­gâh, He­ce, Ki­tap-lık, Kaş­gar gi­bi der­gi­ler­de çı­kan şi­ir­le­ri, Dün­ya­ya Sar­kı­tı­lan İp­ler, Me­sa­fe­si Ka­dar İn­le­yen Rüz­gâr, Yi­ti­riş­ler, Ya­rım Ağaç­lar isim­li şi­ir ki­tap­la­rı­nın ya­nı sı­ra Ca­hit Za­ri­foğ­lu Şi­ir Ödü­lü’nü alan ilk şa­ir ol­ma­sıy­la ede­bi­yat­se­ver­le­rin gön­lün­de ay­rı bir ye­ri bu­lu­nan Ömer Er­dem’in son şi­ir ki­ta­bı Ev­vel, Ocak 2006’da Ya­pı Kre­di Ya­yın­la­rı’ndan çık­tı.
Şi­ir, bi­raz da ya­zıl­dı­ğı za­ma­nın bi­lin­çal­tı­dır; şa­i­ri ka­dar ya­zıl­dı­ğı top­lu­mun da iç dün­ya­sı­nı, fik­rî ve his­sî çal­kan­tı­la­rı­nı yansıtan bir ay­na­dır. Ev­vel’i bu bağ­lam­da de­ğer­len­di­rin­ce he­ye­can­lan­ma­mak müm­kün de­ğil. 2001’den be­ri yaz­dı­ğı şi­ir­le­ri top­la­dı­ğı be­şin­ci şi­ir ki­ta­bı Ev­vel’de Ömer Er­dem, es­ki ile ye­ni ara­sın­da de­ği­şik bir köp­rü kur­muş. Uzun bir he­sap­laş­ma­nın ese­ri ol­du­ğu bel­li olan Ev­vel sa­de­ce bi­çim­sel de­ğil, içe­rik ola­rak da es­ki ile ye­ni­yi ancak bir şa­i­rin sağ­la­ya­bi­le­ce­ği ba­rış or­ta­mı için­de bi­ri­ni di­ğe­ri­nin için­de yok et­me­den bir ara­ya ge­ti­ri­yor. Ki­tap­ta bi­çim iti­ba­riy­le es­ki şi­i­ri­mi­zin nü­ve­le­ri­ni ta­şı­yan ama söy­le­yiş ba­kı­mın­dan ço­ğu za­man de­ney­sel şi­ir­ler gö­ze çar­pı­yor. Öte yan­dan bi­çi­mi ve tek­ni­ği mo­dern, söy­le­yi­şi yüz­yıl­lar­dan be­ri sü­re­ge­len bir ara­yı­şın de­va­mı ni­te­li­ğin­de olan şi­ir­ler de mev­cut.
Ev­vel, oku­yu­cu­su­nu çe­vir­di­ği her ye­ni say­fay­la ku­lak ka­dar gö­ze de hi­tap eden fark­lı bir ma­sa­la ça­ğı­rı­yor. / Betül Özel Çiçek

Tavsiye Et
Mucizevi Göstergeler: Edebi Biçimlerin Sosyolojisi Üzerine
Franko Moretti
Türkçesi: Zeynep Altok
İstanbul: Metis Ya­yın­la­rı, 2005
İlk bas­kı­sı 1983 yı­lın­da ya­pı­lan ve son dö­nem ede­bi­yat sos­yo­lo­ji­si­nin önem­li me­tin­le­rin­den bir ta­ne­si ola­rak ka­bul edi­len Signs Ta­ken for Won­ders isim­li eser, Mu­ci­ze­vi Gös­ter­ge­ler baş­lı­ğı al­tın­da Türk­çe­ye çev­ril­di. Ye­ni so­lun renk­li si­ma­la­rın­dan Fran­co Mo­ret­ti bu önem­li ese­rin­de bir yan­dan Ja­mes Joy­ce, T. S. Eli­ot, Ho­noré de Bal­zac im­za­lı “yük­sek ede­bi­yat” ürün­le­ri­ni, bir yan­dan da “aşa­ğı ede­bi­yat”ın bir baş­ka de­yiş­le “kit­le kül­tü­rü”nün bel­li baş­lı ede­bî me­tin­le­ri­ni sos­yo­lo­jik bir çö­züm­le­me­ye ta­bi tu­tu­yor. Mo­ret­ti’nin te­mel te­zi, ede­bi­ya­tın içe­ri­sin­de üre­til­di­ği top­lu­mun en­di­şe­le­rin­den ba­ğım­sız ola­ma­ya­ca­ğı. Ye­ni Eleş­ti­ri ge­le­ne­ği­ni ta­kip eden­le­ri epey kız­dır­mış bir ça­lış­ma Mu­ci­ze­vi Gös­ter­ge­ler. Mo­ret­ti’ye gö­re, “ede­bi me­tin­ler re­to­rik öl­çüt­le­re gö­re ör­güt­len­miş ta­rih­sel ürün­ler­dir. Ede­bi­yat eleş­ti­ri­si her an­lam­da ta­rih­sel bir di­sip­lin ol­mak is­ti­yor­sa, ele al­dı­ğı nes­ne­le­rin her iki yö­nü­nün de hak­kı­nı ver­mek zo­run­da­dır.” Bir baş­ka de­yiş­le ede­bi­yat eleş­ti­ri­si hem ta­rih­sel ola­nı hem de re­to­ri­ği he­sa­ba ka­tan bir kav­ram­lar sis­te­mi in­şa et­me­li­dir. / Fahrettin Altun

Tavsiye Et
Yahudi Kültürü ve Hadisler
Özcan Hıdır
İstanbul: İnsan Yayınları, 2006
Bu ki­tap, Öz­can Hı­dır’ın 1995 yı­lın­da ta­mam­la­dı­ğı İs­râ­i­liy­yât-Ha­dis İliş­ki­si (Ha­dis-Ya­hu­di Kül­tü­rü Tar­tış­ma­la­rı) baş­lık­lı dok­to­ra ça­lış­ma­sı­na da­ya­na­rak ha­zır­lan­mış ha­cim­li bir eser.
Eser­de or­yan­ta­list­le­rin Ya­hu­di kül­tü­rü­nün İs­lam’ın te­mel kay­nak­la­rı­na ve özel­lik­le de ha­dis kül­li­ya­tı­na sız­dı­ğı yö­nün­de­ki id­di­ala­rı­na ce­vap ve­ri­li­yor. Ki­tap gi­riş kıs­mı dı­şın­da üç ana bö­lüm­den mü­te­şek­kil. Bi­rin­ci bö­lüm­de Ya­hu­di ta­ri­hi ve Ya­hu­di kut­sal ki­tap­la­rı, bu ki­tap­la­rın İs­lam ön­ce­si ve İs­lam dö­ne­min­de Arap­ça­ya ter­cü­me­si me­se­le­si ve Arap ya­rı­ma­da­sın­da Ya­hu­di­li­ğin di­nî ve kül­tü­rel du­ru­mu ele alı­nı­yor. İkin­ci bö­lüm­de Ya­hu­di kül­tü­rü­nün Hz. Mu­ham­med’i et­ki­le­di­ği id­di­ala­rı ve Hz. Mu­ham­med’in Ya­hu­di kül­tü­rü­ne ba­kı­şı tar­tı­şı­lı­yor. Üçün­cü bö­lüm­de ise, Ya­hu­di­li­ğin İs­lam’a et­ki­si tar­tış­ma­la­rı­nın ta­rih­sel ar­ka pla­nı in­ce­len­dik­ten son­ra ha­dis ta­ri­hi, ha­dis me­to­do­lo­ji­si ve ha­dis me­tin­le­ri bağ­la­mın­da “Ya­hu­di et­ki­si” me­se­le­si ay­rın­tı­lı bir bi­çim­de de­ğer­len­di­ri­li­yor. / Fahrettin Altun

Tavsiye Et