Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (June 2009) > Türkiye Ekonomi > Ekonomide 2008, 2007’den daha güzel olacak...
Türkiye Ekonomi
Ekonomide 2008, 2007’den daha güzel olacak...
İbrahim Öztürk
DÜN­YA eko­no­mi­sin­de­ki ABD ek­sen­li tan­si­yon bir tür­lü düş­mü­yor. Pi­ya­sa­ya sü­rü­len bü­yük li­ki­di­te­ye, ABD’de­ki ya­rım pu­an­lık fa­iz in­di­ri­mi­ne rağ­men, ABD ban­ka­la­rı­nın Ekim ayı or­ta­la­rın­da açık­la­dı­ğı kö­tü bi­lan­ço­lar te­dir­gin­li­ği ar­tı­rı­yor. Şa­yet dün­ya bü­yük bir dur­gun­lu­ğa gi­rer­se, biz de bu ge­mi­de ol­du­ğu­muz­dan pa­yı­mı­zı alı­rız.
Bu kö­tü se­nar­yo ger­çek­leş­mez­se eğer, 2007 yı­lı­nın bu son çey­re­ğin­de­ki ge­liş­me­ler, 2008 yı­lı­nın Tür­ki­ye için da­ha gü­zel ola­ca­ğı yö­nün­de ipuç­la­rı ve­ri­yor. Zi­ra ön­cü gös­ter­ge­ler (sa­na­yi üre­tim en­dek­si, ka­pa­si­te kul­la­nım oran­la­rı, is­tih­dam ve­ri­le­ri, tü­ke­tim eği­lim­le­ri, ye­ni si­pa­riş­ler, bek­len­ti an­ket­le­ri vs.) yı­lın üçün­cü çey­rek bü­yü­me ve­ri­le­ri­nin, ikin­ci çey­rek­ten yük­sek ge­le­ce­ği­ne işa­ret edi­yor. Ay­rı­ca hü­kü­me­tin yı­lın ge­ri ka­la­nı ve hat­ta 2008 yı­lın­da uy­gu­la­ya­ca­ğı prog­ra­mın te­mel ki­lo­met­re taş­la­rı­nı içe­ren Ey­lem Pla­nı (EP) 2008’e iliş­kin olum­lu sin­yal­ler ve­ri­yor. EP’nin açık­lan­ma­sı­nın ar­dın­dan 2008’in büt­çe he­def­le­ri de ka­muo­yu ile pay­la­şıl­dı. Mer­kez Ban­ka­sı (MB) ise Ey­lül ayın­da baş­lat­tı­ğı ‘sür­priz’ fa­iz in­di­ri­mi­ni Ekim ayın­da ya­rım pua­na çı­ka­ra­rak sür­dür­dü ve “enf­las­yo­nun he­def pa­ti­ka­da yü­rü­me­si ne­de­niy­le, şart­la­ra bağ­lı ola­rak fa­iz in­di­ri­mi­nin de­vam ede­bi­le­ce­ği”ne da­ir işa­ret ver­di. Bü­tün bun­la­rın ne an­la­ma ge­le­ce­ği­ni sı­ra­sıy­la kı­sa­ca aça­lım.
EP’de dik­kat çe­ken üç te­mel hu­sus var. Bi­rin­ci­si mak­ro eko­no­mik den­ge­ler ve bü­yü­me ile il­gi­li. Bu nok­ta­da he­def, is­tik­rar­dan ta­viz ver­me­den, bil­has­sa ca­ri açı­ğa dik­kat ede­rek, da­ha az ka­mu borç­lan­ma­sı­na gi­de­rek, is­tih­dam ve ve­rim­li­lik den­ge­si­ni da­ha dik­kat­li bir mi­ma­ri ile ida­re ede­rek da­ha yük­sek oran­lı ve sür­dü­rü­le­bi­lir bir bü­yü­me pa­ti­ka­sı­nı sağ­lam­laş­tır­mak. Bu­ra­da özel sek­tö­rün da­ha et­kin ola­rak dev­re­ye gir­me­si bek­le­ni­yor. İkin­ci­si, is­tik­ra­rın bel­li öl­çü­de yer­leş­me­si ne­de­niy­le ön­ce­li­ğin üre­tim eko­no­mi­si­ne ve­ri­le­cek ol­ma­sı. Bu me­yan­da teş­vik­ler, böl­ge­sel kal­kın­ma ve da­ha de­tay­lı ve et­ki­li dü­şü­nül­müş bir sa­na­yi yön­len­dir­me­si­nin ge­re­ği vur­gu­la­nı­yor. Bu­na gö­re, ge­ri kal­mış böl­ge­le­re ka­mu ya­tı­rı­mı gi­de­ce­ği gi­bi, teş­vik­ler da­ha çok sek­tör baz­lı ve ve­rim­li­lik esas­lı ola­rak sür­dü­rü­le­cek. Ya­ni teş­vik­ler geç­miş­te ol­du­ğu gi­bi “çi­vi ça­ka­na” de­ğil, doğ­ru çi­vi­yi ça­ka­na, ta­nı­mı ya­pıl­mış sa­na­yi­leş­me de­se­ni­ne uy­gun dav­ra­na­na ve­ri­le­cek.
Üçün­cü hu­sus ise, re­form­lar ve özel­leş­tir­me­le­rin de­va­mı ve de­rin­leş­ti­ril­me­siy­le il­gi­li. Ma­dem bun­dan son­ra da­ha yük­sek oran­da ve sağ­lam kay­nak­lı bir bü­yü­me he­de­fi esas alı­nı­yor ve bu bü­yü­me özel sek­tör­den bek­le­ni­yor, o hal­de ya­rım kal­mış, hiç baş­lan­ma­mış ve­ya en­gel­len­miş re­form­la­rın ya­pıl­ma­sı ve ser­ma­ye gi­ri­şi için fır­sat ola­rak gö­rü­len özel­leş­tir­me­le­rin ta­mam­lan­ma­sı ge­re­ki­yor. Sos­yal Gü­ven­lik Sis­te­mi’nin re­for­mu, “2B Ya­sa­sı” de­ni­len or­man­lık ara­zi­le­rin sa­tı­şı, ti­ca­ret ka­nu­nu, ver­gi re­for­mu, ka­mu yö­ne­ti­mi re­for­mu gi­bi bir­çok re­for­mun bi­ran ön­ce bi­ti­ril­me­si, bu sa­ye­de sis­tem­de­ki ka­ra de­lik­le­rin yok edil­me­si, ta­ze kay­nak­la­rın sis­te­min içi­ne çe­kil­me­si sağ­lan­ma­lı.
Özel sek­tö­rün önü­nü aç­mak üze­re, er­te­le­nen ener­ji sek­tö­rü özel­leş­tir­me­si­nin de hız­lan­dı­rıl­ma­sı ge­re­ki­yor. Bu ko­nu­da, sek­tö­rün ifa­de et­ti­ği stra­te­jik de­ğe­rin ti­tiz­lik­le ko­run­ma­sı, şir­ket­le­rin mut­la­ka yer­li-ya­ban­cı or­tak­lı­ğı­nın te­min edil­di­ği kon­sor­si­yum­la­ra ve­ril­me­si, re­ka­be­tin te­min edil­me­si, eme­ğin hak­la­rı­nın gö­ze­til­me­si, sek­tö­re ta­ze ya­tı­rım­la­rın gi­re­ce­ği­nin söz­leş­me­de te­mi­nat al­tı­na alın­mış ol­ma­sı esas. An­cak, bil­has­sa ka­mu ban­ka­la­rı­nın özel­leş­ti­ril­me­sin­de yu­ka­rı­da vur­gu­la­nan tüm has­sa­si­yet­le­re ila­ve­ten, ka­mu ban­ka­la­rı­nın tü­mü­nün özel­leş­ti­ril­me­sin­den vaz­ge­çil­me­si, Zi­ra­at ve­ya Halk Ban­ka­sı’nın, re­gü­las­yon ka­pa­si­te­si­ni ar­tı­ra­cak araç­lar ve­ri­le­rek, ka­mu­nun de­ne­ti­min­de bı­ra­kıl­ma­sı ge­re­ki­yor. Ban­ka­sız bü­yük bir dev­let ör­ne­ği ta­rih­te gö­rül­müş de­ğil.
EP’nin çe­li­şik hiç­bir du­rum ba­rın­dır­ma­dı­ğı­nı söy­le­mek zor. Ay­rı­ca ya­zı­lan­la­rın ne ka­da­rı­nın, han­gi et­kin­lik­te uy­gu­la­ma­da kar­şı­lık bu­la­ca­ğı da bel­li de­ğil. Bu yüz­den uy­gu­la­ma­nın ge­liş­me­si­ni bek­le­mek ge­re­ki­yor. Uy­gu­la­ma­nın na­sıl ola­ca­ğı­nı bek­le­mek zo­run­da ol­du­ğu­muz bir baş­ka alan da 2008 yı­lı için açık­lan­mış olan büt­çe he­def­le­ri. Tab­lo­da te­mel büt­çe bü­yük­lük­le­ri gö­rü­lü­yor.
Büt­çe ge­lir­le­rin­de­ki ar­tı­şın eko­no­mi­de­ki bü­yü­me ve ver­gi­le­rin da­ha et­kin şe­kil­de top­lan­ma­sıy­la ger­çek­leş­me­si umu­lu­yor. Ge­lir­ler­de­ki ar­tış ay­nı za­man­da, ver­gi­le­re (özel­lik­le do­lay­lı ver­gi­le­re) ya­pı­la­cak muh­te­mel zam­la­rın işa­re­ti ola­rak da oku­na­bi­lir. Öte yan­dan, 2003’ten 2006’nın so­nu­na ka­dar sü­rek­li da­ra­lan büt­çe açı­ğı­nın yö­nü­nü bun­dan son­ra ar­tık ma­kul oran­lar­da ol­mak üze­re yu­ka­rı çe­vir­di­ği gö­rü­lü­yor. Büt­çe açı­ğı­nın 2008 yı­lın­da GSMH’nin %2,5’i ka­dar, ya­ni %3’lük Ma­as­tricht kri­te­ri­nin he­men al­tın­da ger­çek­leş­me­si he­def­le­ni­yor. Ay­rı­ca, Fa­iz Dı­şı Faz­la (FDF)’nın 2007 yı­lın­da %4,3’ler ci­va­rın­da, ya­ni baş­lan­gıç­ta tes­pit edi­len he­de­fin ol­duk­ça al­tın­da çı­ka­ca­ğı an­la­şıl­dık­tan son­ra, 2008 yı­lın­da da geç­mi­şe na­za­ran da­ha dü­şük dü­zey­de ka­la­ca­ğı bel­li olu­yor. Böy­le bir ora­nın, ka­mu­nun ma­li di­sip­lin­den vaz­geç­ti­ği ve enf­las­yon he­de­fi­ni teh­li­ke­ye at­tı­ğı yo­lun­da bir an­lam içer­me­di­ği­ni dü­şü­nü­yo­ruz.
Büt­çe öde­nek­le­ri­ne ba­kıl­dı­ğın­da, Ha­zi­ne (62 mil­yar YTL) ve Ma­li­ye (38 mil­yar YTL)’den son­ra en bü­yük büt­çe öde­ne­ği­nin 29 mil­yar YTL ile Ça­lış­ma Ba­kan­lı­ğı ve 23 Mil­yar YTL ile Mil­li Eği­tim Ban­ka­lı­ğı’na ay­rıl­dı­ğı gö­rü­lü­yor. Ra­kam­lar, fai­ze gi­de­cek 56 mil­yar YTL ile sos­yal gü­ven­lik açı­ğı­na gi­de­cek olan 39 mil­yar YTL’lik de­va­sa kay­na­ğın sır­tı­mız­da­ki kam­bur ol­ma­ya de­vam ede­ce­ği­ni gös­te­ri­yor. Bu­na rağ­men fai­zin büt­çe­den al­dı­ğı pa­yın, %25,5 ile 1993 yı­lın­dan son­ra­ki en dü­şük se­vi­ye­ye ge­ri­le­di­ği be­lir­til­me­li ve bu pa­yın 2001 yı­lı kri­zin­de tam %51 ol­du­ğu da ha­tır­lan­ma­lı­dır. 14 mil­yar YTL’lik bü­yük­lü­ğü ile ya­tı­rım­la­rın 2008 yı­lın­da büt­çe pa­yı ise %6,2’e çe­ki­li­yor. Bu, 2001 kri­zin­den son­ra­ki en dü­şük oran. Bu­na gö­re, 2008’de ka­mu­nun te­mel ama­cı­nın eği­ti­me da­ha faz­la kay­nak ak­tar­mak ve Ça­lış­ma Ba­kan­lı­ğı’nı; sos­yal den­ge­siz­lik­le­ri azalt­mak, is­tih­dam or­ta­mı­na kat­kı­da bu­lu­nup iş­siz­li­ği dü­şür­mek, ta­rı­mın de­ği­şi­mi­ni ve kır­sal kal­kın­ma­nın et­kin­li­ği­ni ar­tır­mak üze­re da­ha et­kin bir şe­kil­de dev­re­ye sok­mak ol­du­ğu an­la­şı­lı­yor. Bü­yü­me­nin özel sek­tö­re ha­va­le edi­lip, ka­mu­nun borç bi­rik­tir­me sü­re­ci­ne son ve­ril­mek is­ten­di­ği bir or­tam­da ağır­lı­ğın bu şe­kil­de sos­yal alan­la­ra, is­tih­da­ma ve eko­no­mi­nin ya­pı­sal dö­nü­şü­mün­den kay­nak­la­nan ma­li­ye­ti top­lu­ma da­ha adi­la­ne böl­me­yi he­def­le­yen alan­la­ra kay­dı­rıl­mış ol­ma­sı isa­bet­li­dir.
Ne­ti­ce iti­ba­riy­le 2008’de eko­no­mi­nin da­ha ak­tif bü­yü­me sü­re­ci­ne gir­me­si, an­cak enf­las­yon he­de­fi­nin sür­dü­rül­me­si, is­tih­da­mın da­ha çok art­ma­sı, ta­rım­sal ve sos­yal dö­nü­şüm ile üre­tim eko­no­mi­si ön­ce­lik­le­ri­nin da­ha bir göz­le gö­rü­lür ha­le gel­me­si ile bek­le­ne­bi­lir.

Paylaş Tavsiye Et
Türkiye Ekonomi
DİĞER YAZILAR