Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Dünya Siyaset
Olimpiyatlar Çin’in imajını düzeltebilecek mi?
Ebru Afat
BÜ­YÜ­ME re­kor­la­rı kı­ran eko­nomi­si, git­tik­çe güç­le­nen or­du­su ve ar­tan si­ya­si nü­fu­zuy­la sü­per güç ol­ma yo­lun­da hız­la iler­le­yen Çin, Ağus­tos ayı­na bü­yük bir he­ye­can­la gi­ri­yor. Bu he­ye­ca­nın ne­de­ni ise baş­kent Pe­kin’in 8-24 Ağus­tos ta­rih­le­ri ara­sın­da 29. Yaz Olim­pi­yat Oyun­la­rı’na ev sa­hip­li­ği yap­ma­sı. Son yir­mi yıl­da ya­şa­dı­ğı dö­nü­şüm­le dün­ya­nın sa­yı­lı met­ro­pol­le­ri ara­sı­na gi­ren Pe­kin, Olim­pi­yat­lar ile ye­ni bir pa­ye da­ha ka­za­nı­yor. Bin­ler­ce med­ya men­su­bu­nun iz­le­ye­ce­ği Pe­kin Olim­pi­yat­la­rı’nda, 28 spor da­lın­da ya­pı­la­cak 302 kar­şı­laş­ma­da dün­ya­nın dört bir ya­nın­dan ge­len 10 bin­den faz­la spor­cu­nun mü­ca­de­le et­me­si bek­le­ni­yor.
Olim­pi­yat­lar gi­bi bü­yük har­ca­ma­lar ge­rek­ti­ren bir et­kin­li­ğin Ba­tı­lı ol­ma­yan bir ül­ke­de ya­pıl­ma­sı baş­lı ba­şı­na sem­bo­lik an­lam­lar ta­şı­yor. Ço­ğun­luk­la Av­ru­pa ve Ku­zey Ame­ri­ka şe­hir­le­rin­de dü­zen­le­nen Olim­pi­yat­lar, At­lan­tik hat­tı öte­si­ne, yi­ne bir Ba­tı ül­ke­si olan Avus­tral­ya dı­şın­da, sa­de­ce Ja­pon­ya ve Gü­ney Ko­re için çık­mış­tı. An­cak dün­ya­nın en çok idam ce­za­sı uy­gu­la­nan, ağır in­san hak­la­rı ih­lal­le­ri ya­şa­nan ve Ti­bet ile Do­ğu Tür­kis­tan özerk böl­ge­le­rin­de­ki so­run­la­rı ulus­la­ra­ra­sı bo­yut ka­za­nan Çin’in Olim­pi­yat­lar ile ödül­len­di­ril­me­si, öz­gür­lük­çü çev­re­ler ta­ra­fın­dan çok sert eleş­ti­ril­di. Av­ru­pa ve ABD ba­sı­nın­da Çin’in Olim­pi­yat dü­zen­le­me­yi hak et­me­di­ği açık­ça dil­len­di­ril­di ve Ba­tı­lı li­der­le­rin Pe­kin’de­ki açı­lış tö­ren­le­ri­ni boy­kot et­me­le­ri is­ten­di. Olim­pi­yat me­şa­le­si­ni dün­ya­da do­laş­tı­ran Çin­li at­let­ler, geç­tik­le­ri ço­ğu yer­de Ti­bet’in ba­ğım­sız­lı­ğı­nı des­tek­le­yen grup­lar­ca pro­tes­to edil­di­ler.
 
An­tik Yu­nan’dan Gü­nü­mü­ze Olim­pi­yat­lar
Olim­pi­yat­lar, An­tik Yu­nan’da Tan­rı Ze­us’u onur­lan­dır­mak için dü­zen­le­nen spor mü­sa­ba­ka­la­rı­nın gü­nü­müz­de ulus­la­ra­ra­sı or­ga­ni­zas­yon şek­lin­de ye­ni­den ha­ya­ta ge­çi­ril­miş ha­li­dir. İlk de­fa M.Ö. 776’da dü­zen­le­nen Olim­pi­yat­lar, pa­gan Yu­nan top­lu­mun­da za­man­la bü­yük bir di­nî ve top­lum­sal de­ğer ka­za­nır. Gün­ler­ce sü­ren oyun­lar­da ba­şa­rı­lı olan at­let­ler, ad­la­rı­na şi­ir ya­zıl­ma­sı ve hey­kel­le­ri­nin ya­pıl­ma­sıy­la ödül­len­di­ri­lir, halk ara­sın­da say­gı gö­rür­ler. An­cak Ro­ma­lı­la­rın Yu­na­nis­tan’da et­kin­lik ka­zan­ma­sıy­la Olim­pi­yat­la­rın ih­ti­şa­mı da ini­şe ge­çer. Ro­ma İm­pa­ra­to­ru 1. The­odo­si­us’un Hı­ris­ti­yan­lı­ğı dev­le­tin res­mî di­ni ilan et­me­si­nin ar­dın­dan Olim­pi­yat­lar, pa­gan fes­ti­va­li ol­du­ğu ge­rek­çe­siy­le M.S. 393’te ya­sak­la­nır.
Olim­pi­yat­la­rın can­lan­dı­rıl­ma­sı fik­ri, 19. yüz­yıl­da Av­ru­pa­lı ve Yu­nan ay­dın­lar ta­ra­fın­dan gün­de­me ge­ti­ri­lir. 1859, 1870 ve 1875’te Ati­na’da dü­zen­le­nen mo­dern za­man­la­rın ilk Olim­pi­yat­la­rı­nın ka­tı­lım­cı­la­rı, sa­de­ce Yu­na­nis­tan ile Os­man­lı İm­pa­ra­tor­lu­ğu’ndan ge­len spor­cu­lar­dır. 1894’te Ulus­la­ra­ra­sı Olim­pi­yat Ko­mi­te­si (IOC) ku­ru­lur ve tüm dün­ya­dan spor­cu­la­rın mü­ca­de­le et­ti­ği 1896 Ati­na Yaz Olim­pi­yat­la­rı ile mo­dern Olim­pi­yat­lar baş­lar. 2. Dün­ya Sa­va­şı’ndan son­ra gör­sel kit­le ile­ti­şim araç­la­rı­nın yay­gın­laş­ma­sıy­la bir­lik­te Olim­pi­yat­lar, ev sa­hi­bi ül­ke­ye dün­ya ka­muo­yu nez­din­de iti­bar ka­zan­dı­ran bir göv­de gös­te­ri­si­ne dö­nü­şür.
An­tik Yu­nan’da ol­du­ğu gi­bi dört yıl­da bir dü­zen­le­nen Olim­pi­yat­lar, gü­nü­müz­de yaz ve kış oyun­la­rı ola­rak iki gru­ba ay­rı­lı­yor ve her oyun için fark­lı bir şe­hir se­çi­li­yor. IOC 2008 Yaz Olim­pi­yat­la­rı’nı dü­zen­le­me hak­kı­nı Pe­kin’e 2001’de ver­di. Pe­kin ile bir­lik­te ya­rı­şan di­ğer şe­hir­ler To­ron­to, Pa­ris, İs­tan­bul ve Osa­ka’ydı. O ta­rih­ten be­ri Pe­kin’de yü­rü­tü­len ha­zır­lık­lar, tıp­kı Çin’in ken­di­si gi­bi de­va­sa bo­yut­lara vardı.
 
Pe­kin İçin Olim­pi­yat Za­ma­nı
Ma­li­ye­ti 50 mil­yar do­la­ra ula­şan Pe­kin’de­ki ha­zır­lık­lar, mak­yaj ve in­şa­at ol­mak üze­re iki kı­sım­dan olu­şu­yor. Ope­ras­yo­nun mak­yaj kıs­mıy­la şeh­re Ba­tı­lı stan­dart­la­ra uy­gun bir imaj ve­ril­me­si he­def­le­ni­yor. Bu çer­çe­ve­de hü­kü­met göç­men iş­çi, di­len­ci, fal­cı gi­bi so­kak­lar­da “kö­tü gö­rün­tü” ya­rat­tı­ğı dü­şü­nü­len in­san­la­rı kent dı­şı­na yol­la­dı. Lo­kan­ta­lar­da si­ga­ra içil­me­yen bö­lüm­ler açıl­dı ve Olim­pi­yat sü­re­sin­ce kö­pek eti pi­şi­ril­me­si ya­sak­lan­dı. DVD’ci­ler kor­san Holl­ywo­od film­le­rin­den te­miz­len­di, şeh­rin bin­ler­ce nok­ta­sı­na Ba­tı ti­pi tu­va­let­ler yer­leş­ti­ril­di, mev­cut tu­va­let­ler ye­ni­den dü­zen­len­di. Şeh­ri süs­le­mek için 40 mil­yon sak­sı çi­çek ıs­mar­lan­dı. Ve Pe­kin’in bez­di­ri­ci ha­va kir­li­li­ği­ni azalt­mak için olim­pik stad­yum ya­kı­nın­da New York’ta­ki Cen­tral Park’ın iki ka­tı bü­yük­lü­ğün­de bir or­man oluş­tu­rul­du. Şeh­rin için­de­ki ve et­ra­fın­da­ki fab­ri­ka­lar Tem­muz so­nun­da ka­pa­tıl­dı. Olim­pi­yat ta­rih­çi­si Da­vid Wal­lec­hinsky’ye gö­re bun­lar, gel­miş geç­miş tüm Olim­pi­yat­lar­da ya­pı­lan­la­rın en uç ör­nek­le­ri.
Ha­zır­lık­la­rın esas pa­ha­lı ve ka­lı­cı ka­le­mi­ni ise in­şa­at kıs­mı teş­kil edi­yor. İn­gi­liz mi­mar Nor­man Fos­ter ta­ra­fın­dan ta­sar­la­nan şeh­rin fü­tü­ris­tik ye­ni ha­va­ala­nı 3 mil­yar do­la­ra mal ol­du. 2008 Yaz Olim­pi­yat­la­rı’nın mer­ke­zi ko­nu­mun­da­ki Pe­kin Ulu­sal Stad­yu­mu ise tüm Çin­li­le­rin gu­ru­ru. Ya­pı­mı­na 2003’te baş­la­nan ve dış gö­rü­nü­mün­den do­la­yı “Kuş Yu­va­sı” ola­rak ad­lan­dı­rı­lan stad­yum 80 bin ki­şi­lik otur­ma ka­pa­si­te­si­ne sa­hip. Ma­li­ye­ti 500 mil­yon do­lar olan “Kuş Yu­va­sı”nın mi­ma­ri ta­sa­rı­mı Çin­li sa­nat­çı Ai We­iwe­i’ye ait. Ya­pım aşa­ma­sın­da hü­kü­met ile an­laş­maz­lı­ğa dü­şen We­iwe­i, son­ra­dan pro­je ile ara­sı­na me­sa­fe koy­du. Çin hü­kü­me­ti­ni açık­ça eleş­tir­mek­ten ka­çın­ma­yan We­iwe­i, Olim­pi­yat­lar’ın açı­lış tö­ren­le­ri­nin ko­re­og­ra­fi­si­ni ya­pan, ara­la­rın­da ün­lü yö­net­men­ler Ste­ven Spi­el­berg ve Zhang Yi­mo­u’nun da yer al­dı­ğı ki­şi­le­ri, sa­nat­çı so­rum­lu­luk­la­rı­nı ye­ri­ne ge­tir­me­mek­le suç­la­dı.
Pe­kin Olim­pi­yat­la­rı “Tek Dün­ya, Tek Rü­ya” slo­ga­nı ile dün­ya­ya ba­rış me­saj­la­rı yol­la­sa da, Çin yö­ne­ti­mi, ken­di ül­ke­sin­de ya­şa­nan­la­rın ya­nı sı­ra Bur­ma’da­ki dik­ta re­ji­mi­ne ve Dar­fur böl­ge­sin­de kat­li­am yap­mak­la suç­la­nan Su­dan hü­kü­me­ti­ne ver­di­ği des­tek­le de tep­ki top­lu­yor. Çin’in bu tu­tu­mu, BM Gü­ven­lik Kon­se­yi’nin ve­to hak­kı­na sa­hip dai­mi üye­si ol­ma­sı ha­se­biy­le, söz ko­nu­su ül­ke­le­re yö­ne­lik ulus­la­ra­ra­sı mü­da­ha­le­le­ri ol­duk­ça kı­sıt­lı­yor. An­cak Çin hal­kı­nın bü­yük ço­ğun­lu­ğu, oto­ri­ter si­ya­si ya­pı­sı­nı de­ğiş­tir­me­den ka­pi­ta­list bir eko­no­mi­ye ge­çen ül­ke­le­ri­nin du­ru­mun­dan hoş­nut gö­rü­nü­yor. Genç­ler ara­sın­da mil­li­yet­çi­lik git­tik­çe yük­se­lir­ken, Çin’in iç ve dış po­li­ti­ka­la­rı­na yö­ne­lik eleş­ti­ri­ler, em­per­ya­liz­min oyu­nu şek­lin­de al­gı­la­nı­yor. Bir bu­çuk mil­ya­ra yak­la­şan nü­fu­su ve bin­ler­ce ki­lo­met­re­ka­re­lik top­ra­ğıy­la Çin, dün­ya­da­ki mev­cut den­ge­le­ri yer­le bir ede­bi­le­ce­ği gü­nü sa­bır­la bek­li­yor.
Gü­nü­mü­zün ün­lü dü­şü­nür­le­rin­den Sla­voj Zi­zek Le Mon­de dip­lo­ma­ti­qu­e der­gi­si­nin Ma­yıs 2008 sa­yı­sın­da ya­yım­la­nan ma­ka­le­sin­de Ba­tı’nın, Çin’e yö­ne­lik eleş­ti­ri­le­rin­de adil dav­ran­ma­dı­ğı­nı, Çin’in oto­ri­ter ka­pi­ta­liz­mi­ni eleş­tir­me­si­nin ar­ka­sın­da bu­nun ken­di li­be­ral ka­pi­ta­liz­min­den da­ha et­ki­li ol­du­ğu­nun gö­rül­me­sin­den duy­du­ğu kor­ku ola­bi­le­ce­ği­ni söy­lü­yor. Zi­zek’e gö­re Ba­tı, so­lu­ğu­nu en­se­sin­de his­set­ti­ği Çin’i dur­dur­mak için onu vak­tin­den ön­ce de­mok­ra­tik­leş­me­ye zor­la­mak is­te­ye­bi­lir. Zi­zek’in tes­pit­le­rin­de doğ­ru­luk pa­yı bu­lun­sa da Çin ej­der­ha­sı­nın eli­ne ge­çen ilk fır­sat­ta ağ­zın­da­ki alev­le­ri sa­de­ce Ba­tı’nın de­ğil tüm dün­ya­nın üze­ri­ne püs­kürt­mek­te ge­cik­me­ye­ce­ği de bi­li­ni­yor. Spor ile si­ya­se­tin ke­si­şim nok­ta­sın­da­ki Olim­pi­yat­lar, bu ikilemi tüm kes­kin­li­ğiy­le yan­sı­tı­yor.

Paylaş Tavsiye Et