Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Dosya
Çözüm üretilmesi noktasındaki soru: Hangi Alevilik?
Nail Yılmaz
İNANÇ­LA­RI ve si­ya­sal ter­cih­le­ri do­la­yı­sıy­la Os­man­lı İm­pa­ra­tor­lu­ğu dö­ne­min­de ha­yat­ta kal­ma mü­ca­de­le­si ve­ren Ale­vi­ler, Cum­hu­ri­yet’in ku­ru­lu­şu ile bir­lik­te bu so­ru­nu aş­tık­la­rı için dev­le­te kar­şı me­sa­fe­li de ol­sa gü­ven duy­ma­ya baş­la­dı­lar. An­cak Ale­vi­ler ve dev­let ara­sın­da­ki prob­lem­ler bu dö­nem­de de tam ola­rak çö­züm­le­ne­me­di ve iliş­ki­ler nötr bir bi­çim­de ge­liş­ti. Bu yüz­den Ale­vi­ler ta­lep­le­ri­ni ço­ğun­luk­la er­te­le­di­ler; uzun bir sü­re var­lık­la­rı­nı mu­ha­fa­za et­me­yi ye­ter­li gör­dü­ler. Fa­kat bu iliş­ki bi­çi­mi Ale­vi kim­li­ği ve inan­cı­nın mu­ha­fa­za edil­me­si­ne yet­me­di. Do­la­yı­sıy­la Ale­vi­ler, ye­ni bir iliş­ki bi­çi­mi ara­yı­şı­na gir­di­ler. Bu iliş­ki bi­çi­mi dev­let kat­man­la­rın­da Ale­vi kim­li­ği­nin ta­nın­ma­sı ve Ale­vi­le­rin ta­lep­le­ri­nin kar­şı­lan­ma­sı bağ­la­mın­da ge­liş­ti.
As­lın­da Ale­vi­ler ve dev­let ara­sın­da ku­ru­lan me­sa­fe­li iliş­ki bi­çi­mi, 1950’ler­de­ki kent­leş­me ha­re­ket­le­ri ile bir­lik­te ye­ni­den şe­kil­len­me­ye baş­la­dı. Zi­ra kent­leş­me ha­re­ket­le­ri, Ale­vi­le­rin çev­re­den mer­ke­ze kay­ma­sı­na ne­den ol­du; kent­sel alan­da cid­di ka­za­nım­lar el­de et­me­si­ni sağ­la­dı. Böy­le­ce kim­lik­le­ri­ni da­ha ra­hat ifa­de eder du­ru­ma ge­len Ale­vi­ler, dev­let­le olan iliş­ki­le­ri­ni ta­lep­ler doğ­rul­tu­sun­da fark­lı bir bo­yu­ta ta­şı­ma fır­sa­tı bul­du­lar. Bu­nun için de iri­li ufak­lı ör­güt­len­me­ler ku­ra­rak ses­le­ri­ni da­ha güç­lü ve da­ha et­ki­li bir bi­çim­de du­yur­ma yo­lu­nu seç­ti­ler. An­cak bu ta­lep­le­rin ye­ri­ne ge­ti­ril­me­si ve dev­let­le olan iliş­ki­le­rin uyum­lu bir nok­ta­ya çe­kil­me­si, Ale­vi kim­li­ği ve inan­cı et­ra­fın­da çı­ka­rı­lan an­laş­maz­lık­lar ne­de­niy­le sağ­la­na­ma­dı.
Bu an­laş­maz­lık­lar­dan il­ki sos­yo­lo­jik ola­rak Ale­vi kim­li­ği­nin ta­nım­lan­ma­sı nok­ta­sın­da or­ta­ya çık­tı. Yu­ka­rı­da da işa­ret edil­di­ği gi­bi kent­leş­me ha­re­ket­le­ri, Ale­vi ke­sim­le­rin Sün­ni kül­tü­rün tem­sil­ci­le­riy­le bir ara­da ya­şa­ma­la­rı­na ne­den olan fark­lı bir ge­li­şim sü­re­ci­ni do­ğur­du. Sün­ni kül­tü­rün ege­men ol­du­ğu bu sü­reç­te inanç ve iba­det­le­ri­ni tam ola­rak ye­ri­ne ge­ti­re­me­yen Ale­vi­ler, kül­tür ve inanç­la­rın­dan ha­ber­siz bir şe­kil­de ya­şa­mak zo­run­da kal­dı­lar. Böy­le­ce Ale­vi ke­sim­ler, inanç ve kim­lik­le­rin­den ko­pa­rak ya fark­lı kim­lik­le­ri be­nim­se­di­ler ya da dış­lan­mak­tan kork­tuk­la­rı için Ale­vi­lik­le­ri­ni giz­le­di­ler. Bu du­rum Ale­vi­li­ğin top­lum için­de­ki gö­rü­nür­lü­ğü­nü azal­ta­rak -ne­re­dey­se- unu­tul­ma­sı­na ne­den ol­du. Ale­vi kim­li­ği­nin bu unu­tul­muş­lu­ğu, 80’le­rin son­la­rı­na ka­dar sür­dü. An­cak Ale­vi­ler, son­ra­ki dö­nem­de fark­lı sos­yo-po­li­tik ne­den­le­re bağ­lı ola­rak ken­di inanç ve kül­tür­le­ri­ni tek­rar­dan keş­fet­me­ye ve sa­hip çık­ma­ya baş­la­dı­lar. Fa­kat bu se­fer de bir­bi­rin­den fark­lı Ale­vi­lik ta­sa­rım­la­rı ve Ale­vi kim­lik­le­ri or­ta­ya çık­tı. Zi­ra kent­leş­me ile bir­lik­te pro­fan (kut­sal dı­şı) bir ala­na sü­rük­le­nen Ale­vi­ler, geç­miş­te da­ha zi­ya­de di­nî açı­dan ta­nım­la­dık­la­rı kim­lik­le­ri­ni terk ede­rek et­nik, kül­tü­rel ve si­ya­si ola­rak da ta­nım­la­nan ye­ni kim­lik­ler ge­liş­tir­di­ler. Bu du­rum Ale­vi­le­rin ho­mo­jen bir kim­lik ola­rak al­gı­lan­ma­sı­nın önü­ne geç­ti ve dev­le­tin çö­züm nok­ta­sın­da han­gi Ale­vi kim­li­ği­ni dik­ka­te al­ma­sı ge­rek­ti­ği so­ru­su­nu be­ra­be­rin­de ge­tir­di.
Ale­vi ke­sim­le­rin ta­lep­le­ri­nin ye­ri­ne ge­ti­ril­me­si­ni zor­laş­tı­ran bir di­ğer önem­li ne­den ise bir inanç bi­çi­mi ola­rak Ale­vi­li­ğin ta­nım­lan­ma­sı nok­ta­sın­da or­ta­ya çı­kı­yor. Bi­lin­di­ği gi­bi Ale­vi­lik da­ha zi­ya­de di­nî bir kim­lik ola­rak ön plan­da. An­cak gü­nü­müz Tür­ki­ye’sin­de Ale­vi­li­ği di­nin dı­şın­da gö­ren yak­la­şım­la­ra da rast­la­mak müm­kün. Bu yak­la­şım­lar bir ya­na ko­nu­yu, Ale­vi­li­ği di­nin için­de gö­ren yak­la­şım­lar çer­çe­ve­sin­de de­ğer­len­di­re­cek ol­sak bi­le, or­tak bir nok­ta­da bu­lu­şul­du­ğu­nu ifa­de ede­bil­mek güç. Çün­kü Ale­vi ke­sim­ler, men­su­bu ol­duk­la­rı inan­cı ba­zen mez­hep, ba­zen ta­ri­kat, hat­ta ba­zen de İs­la­mi­yet’ten et­ki­len­miş fark­lı bir inanç bi­çi­mi ola­rak ta­nım­la­ya­bi­li­yor. Hal böy­le olun­ca Ale­vi­le­rin ta­lep­le­ri­ni ye­ri­ne ge­tir­mek ve prob­lem­le­ri­ne tat­min edi­ci bir çö­züm üre­te­bil­mek zor­la­şı­yor.
Bu bağ­lam­da ta­lep­le­re bak­tı­ğı­mız­da du­rum da­ha iyi an­la­şı­lır. Öy­le ki ta­lep­ler TRT’de Ale­vi kül­tü­rü­ne yer ve­ril­me­si, okul­lar­da Ale­vi öğ­re­ti­si­nin ta­nı­tıl­ma­sı, Ale­vi­le­rin Di­ya­net’te tem­si­li, ce­mev­le­ri­nin ya­pıl­ma­sı ve de­de­le­rin ye­tiş­ti­ril­me­si gi­bi da­ha çok inanç te­mel­li­dir. Do­la­yı­sıy­la bu ta­lep­ler ye­ri­ne ge­ti­ril­me­ye ça­lı­şıl­sa bi­le Ale­vi­li­ğin bir mez­hep mi yok­sa bir ta­ri­kat mı ol­du­ğu­nun net­leş­me­me­si ve Ale­vi­li­ği di­nin dı­şın­da gö­ren ke­sim­le­rin tat­min­siz­li­ği de­vam ede­ce­ği için prob­lem tam ola­rak çö­zül­müş sa­yıl­ma­ya­cak­tır.
So­nuç ola­rak, Ale­vi­le­rin prob­lem­le­ri­ni çöz­me nok­ta­sın­da olan dev­let için han­gi Ale­vi kim­li­ği­nin ya da han­gi Ale­vi inan­cı­nın mu­ha­tap alı­na­ca­ğı önem­li. An­cak bu so­run Ale­vi­le­rin çöz­me­si ge­re­ken bir so­run ola­rak or­ta­da du­ru­yor. Bu da dev­le­tin Ale­vi­le­rin prob­lem­le­ri­ne kök­lü bir çö­züm ge­tir­me­si­ni zor­laş­tı­rı­yor. An­cak Ale­vi­le­rin prob­lem­le­ri­nin top­lu­mun di­ğer ke­sim­le­ri­ni de et­ki­le­ye­cek ka­dar cid­di bir bo­yut­ta ol­du­ğu unu­tul­ma­ma­lı. Bu aşa­ma­da AK Par­ti hü­kü­me­ti­nin Ale­vi­le­rin prob­lem­le­ri­ni çöz­me ama­cıy­la yap­ma­ya ça­lış­tı­ğı açı­lım­lar dev­le­tin iyi ni­ye­ti­ni gös­ter­me­si ba­kı­mın­dan ol­duk­ça önem­li. Zi­ra bu açı­lım­lar, bir mu­ha­le­fet im­ge­si ola­rak gör­dük­le­ri dev­let ile Ale­vi­ler ara­sın­da or­tak bir ze­min­de bu­luş­ma­ya da yar­dım­cı ola­cak­tır.

Paylaş Tavsiye Et
Yazara ait diğer yazılar
Nail Yılmaz