Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (January 2009) > Dosya > Obama’nın Ortadoğu’da işi zor görünüyor
Dosya
Obama’nın Ortadoğu’da işi zor görünüyor
Mesut Özcan
DÜN­YA­NIN her kö­şe­sin­de ya­kın­dan ta­kip edi­len bir se­çim so­nu­cun­da baş­kan­lık kol­tu­ğu­na otu­ran Ba­rack Oba­ma’nın iz­le­ye­ce­ği dış po­li­ti­ka üze­ri­ne şim­di­den çe­şit­li de­ğer­len­dir­me­ler ya­yın­lan­ma­ya baş­lan­dı. Oba­ma ve eki­bi­nin Or­ta­do­ğu po­li­ti­ka­sı da, böl­ge­mi­zi cid­di şe­kil­de et­ki­le­ye­cek ol­ma­sı ne­de­niy­le Tür­ki­ye’de tar­tı­şı­lan ko­nu­lar ara­sın­da. Ha­mas’ın so­na eren ateş­ke­si uzat­ma­dı­ğı; Fi­lis­tin, İs­ra­il, Lüb­nan ve İran’da önem­li se­çim­le­rin ya­pı­la­ca­ğı; Irak’tan Ame­ri­kan as­ker­le­ri­nin çe­kil­me­si­nin gü­ven­lik an­laş­ma­sı son­ra­sın­da tak­vi­me bağ­la­na­ca­ğı bir dö­nem­de, ABD’nin ye­ni yö­ne­ti­mi­nin iz­le­ye­ce­ği dış po­li­ti­ka, be­lir­le­yi­ci bir fak­tör ola­rak ana­liz­le­re dâ­hil edi­li­yor.
Özel­lik­le neo­con­la­rın et­kin ol­du­ğu Ge­or­ge W. Bush yö­ne­ti­mi­nin ilk dö­ne­min­de, Or­ta­do­ğu’da gi­ri­şi­len id­dia­lı pro­je­ler­den, iz­le­nen tek ta­raf­lı tu­tum ne­de­niy­le ABD’nin ima­jı ve çı­kar­la­rı cid­di şe­kil­de za­rar gör­dü. Bu­nun en son ve çar­pı­cı ör­ne­ği­ni ise ge­çen ay Bağ­dat’a ve­da zi­ya­re­ti sı­ra­sın­da Bush’a fır­la­tı­lan ayak­ka­bı ile gör­dük. Bas­kı­cı bir dik­ta­tör­den kur­tar­dık­la­rı­nı dü­şün­dük­le­ri in­san­la­rın bi­le ken­di­le­ri­ne bu ka­dar tep­ki duy­du­ğu bir coğ­raf­ya­da, Ame­ri­ka­lı­la­rın ye­ni baş­ka­nı Oba­ma, ül­ke­si­nin çı­kar­la­rı­nı ko­ru­mak ve ber­bat du­rum­da­ki ima­jı­nı ta­mir et­mek için çok ça­lış­mak zo­run­da.
Bu nok­ta­da Oba­ma’nın ter­cih­le­ri bi­ze ışık tu­ta­bi­lir. Oba­ma’nın ken­di­si­ne yar­dım­cı ola­rak seç­ti­ği Jo­e Bi­den, dış po­li­ti­ka ko­nu­la­rın­da tec­rü­be­li bir isim. Dı­şiş­le­ri ba­kan­lı­ğı­na ge­ti­ri­len Hil­lary Clin­ton da eşi do­la­yı­sıy­la dış po­li­ti­ka ko­nu­la­rı­na aşi­na. Ama o da De­mok­rat­lar içe­ri­sin­de Irak ko­nu­sun­da şa­hin bir ta­vır ta­kın­mış­tı. Ha­len sa­vun­ma ba­kan­lı­ğı kol­tu­ğun­da otu­ran Ro­bert Ga­tes’in bu gö­re­vi­ni sür­dü­re­cek ol­ma­sı da, Oba­ma’nın tec­rü­be­ye önem ve­ren, rea­lizm­den faz­la uzak­laş­ma­ya­cak bir si­ya­set iz­le­ye­ce­ği­nin işa­ret­le­ri.
Fa­kat Oba­ma’nın, kim­li­ği ne­de­niy­le, se­le­fi­nin ak­si­ne çok ta­raf­lı­lı­ğı esas alan bir baş­kan­lık pro­fi­li çi­ze­ce­ği yö­nün­de­ki bek­len­ti­ler ol­duk­ça yay­gın. Oba­ma’nın ulus­la­ra­ra­sı ko­nu­la­ra bir Tek­sas kov­bo­yu gi­bi mü­da­ha­le­ci ve teh­dit­kâr de­ğil, bil­gi sa­hi­bi, tec­rü­be­li, has­sas ve öl­çü­lü yak­la­şa­ca­ğı dü­şü­nü­lü­yor. Bu­gün İs­lam dün­ya­sın­da is­te­nen, Oba­ma’nın Or­ta­do­ğu’da çif­te stan­dar­dı de­ğil, de­mok­ra­si­yi ve in­san hak­la­rı­nı te­mel alan bir dış po­li­ti­ka iz­le­me­si.
Gö­re­ve baş­lar baş­la­maz fark­lı ki­şi, ül­ke ve grup­la­rın fark­lı bek­len­ti­le­ri ile kar­şı­la­şa­cak olan Oba­ma’nın Or­ta­do­ğu’da işi hiç de ko­lay de­ğil. Irak ör­ne­ği­ni ele ala­lım. Ame­ri­kan güç­le­ri­nin üç yıl son­ra ül­ke­den ta­ma­men ay­rıl­ma­sı­nı ka­bul eden ta­sa­rı kı­sa sü­re ön­ce ka­bul edil­di. Za­ten Oba­ma da se­çim kam­pan­ya­sı sı­ra­sın­da baş­kan­lı­ğı­nın ilk on al­tı ayı içe­ri­sin­de Irak’tan Ame­ri­kan as­ker­le­ri­ni çek­me sö­zü ver­miş­ti. Bu­ra­da önem­li olan nok­ta, Irak­lı oto­ri­te­le­re yet­ki dev­ri­nin aşa­ma­lı bir şe­kil­de so­run­suz­ca ger­çek­leş­me­sin­de ya­tı­yor. Şu an için ül­ke­de­ki şid­det olay­la­rı azal­sa da, ABD’nin çe­kil­me­sin­den son­ra güç mü­ca­de­le­si ye­ni­den kan­lı ha­le dö­nü­şe­bi­lir.
İran ko­nu­su da Oba­ma’nın baş­kan­lı­ğı dö­ne­min­de­ki önem­li dış po­li­ti­ka ko­nu­la­rın­dan bi­ri ol­ma­ya de­vam ede­cek. İran’ın nük­le­er si­lah sa­hi­bi ol­ma­sı­nı ka­bul edi­le­mez bu­lan Oba­ma, Tah­ran yö­ne­ti­mi ile doğ­ru­dan ve şart­sız mü­za­ke­re­le­rin ya­pı­la­bi­le­ce­ği­ni di­le ge­tir­miş­ti. Bu nok­ta­da Oba­ma yö­ne­ti­min­den bek­le­nen, mev­cut ulus­la­ra­ra­sı mü­za­ke­re ka­nal­la­rı­nın ya­nın­da Tür­ki­ye gi­bi böl­ge ül­ke­le­ri­nin tek­lif­le­ri­ni de de­ğer­len­di­re­rek dip­lo­ma­si­yi so­nu­na ka­dar kul­lan­masıdır. 2009 or­ta­sın­da İran’da ya­pı­la­cak cum­hur­baş­kan­lı­ğı se­çim­le­ri ön­ce­sin­de bu ko­nu­da cid­di bir ge­liş­me umul­ma­sa da, se­çim son­ra­sın­da İran’ın nük­le­er prog­ra­mı me­se­le­si ulus­la­ra­ra­sı gün­de­mi yo­ğun şe­kil­de meş­gul ede­cek­tir. Se­çim­ler­den ön­ce ABD yö­ne­ti­mi­nin bu ko­nu­da­ki sert yak­la­şı­mı­nın, ken­di çı­kar­la­rı­na hiz­met et­me­ye­ce­ği ve ko­nu­nun içiş­le­ri­ne mü­da­ha­le gi­bi al­gı­la­na­rak se­çim mal­ze­me­si ya­pı­la­ca­ğı aşi­kâr­dır.
Fi­lis­tin me­se­le­si de Oba­ma’nın böl­ge po­li­ti­ka­sın­da önem­li bir yer tu­ta­cak­tır. Oba­ma se­çim sı­ra­sın­da­ki söy­le­mi ve se­çim son­ra­sın­da İs­ra­il do­ğum­lu Rahm Em­ma­nu­el’i eş­baş­kan­lık ola­rak da ni­te­le­nen Be­yaz Sa­ray Ge­nel Sek­re­ter­li­ği’ne ge­tir­me­si ile bu ko­nu­da na­sıl ha­re­ket ede­ce­ği­nin sin­yal­le­ri­ni ver­miş­ti. Oba­ma, Fi­lis­tin’de ve İs­ra­il’de ya­pı­la­cak se­çim­ler­de or­ta­ya çı­ka­cak ye­ni tab­lo­ya gö­re tu­tu­mu­nu şe­kil­len­di­re­cek­tir. Ha­mas ile İs­ra­il ara­sın­da­ki al­tı ay­lık ateş­ke­sin so­na er­me­si­nin ar­dın­dan İs­ra­il’in Gaz­ze’de ye­ni­den öl­çü­süz şid­det kul­lan­ma­ya baş­la­dı­ğı bir dö­nem­de, Fi­lis­tin’de 10 Ocak’ta ya­pıl­ma­sı plan­la­nan se­çim­le­rin, Fi­lis­tin­li­le­rin şu an için­de bu­lun­duk­la­rı ağır şart­la­rı iyi­leş­ti­re­ce­ği yö­nün­de bir umut bes­le­mek gi­de­rek zor­la­şı­yor.
İs­ra­il’in bir­kaç ay­dır ya­şa­dı­ğı si­ya­si so­run­lar ne­de­niy­le, Ben­ya­min Ne­tan­ya­hu li­der­li­ğin­de­ki mu­ha­le­fet par­ti­si Li­kud’un Şu­bat ayın­da ya­pı­la­cak se­çim­ler­den ga­lip çık­ma­sı muh­te­mel. Ne­tan­ya­hu’nun ön­ce­ki baş­ba­kan­lı­ğı dö­ne­min­de­ki tu­tu­mu ve şu an­ki söy­le­mi dik­ka­te alın­dı­ğın­da, Fi­lis­tin so­ru­nun­da bir iyi­leş­me ve çö­züm, Oba­ma yö­ne­ti­mi­nin ka­rar­lı bir ta­vır ser­gi­le­me­si­ne bağ­lı gö­rü­nü­yor. Ama Fi­lis­tin-İs­ra­il ve­ya Su­ri­ye-İs­ra­il so­run­la­rı­nın çö­zü­mü yo­lun­da atı­la­cak adım­la­rın ABD’nin Or­ta­do­ğu’da­ki faz­la­sıy­la kö­tü ima­jı­nı dü­zelt­me­de ve çı­kar­la­rı­nı ko­ru­ma­da önem­li rol oy­na­ya­ca­ğı­nı be­lir­ten pek çok ki­şi, Oba­ma’ya bu ko­nu­da gi­ri­şim­de bu­lun­ma­sı­nı öne­ri­yor. Böy­le­si bir gi­ri­şi­min olup ol­ma­ya­ca­ğı­nı öğ­ren­mek için Oba­ma’nın gö­re­ve baş­la­ya­ca­ğı 20 Ocak son­ra­sını bek­le­mek ge­re­ki­yor.

Paylaş Tavsiye Et