Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (October 2005) > Dosya > Müzakerelerde Türkiye’yi neler bekliyor?
Dosya
Müzakerelerde Türkiye’yi neler bekliyor?
Sevinç Alkan Özcan
AB’NİN 20 Ey­lül gi­bi ol­duk­ça geç bir ta­rih­te ya­yım­la­mış ol­du­ğu kar­şı Kıb­rıs Dek­la­ras­yo­nu ve üze­rin­de uz­laş­ma­ya ça­lış­tı­ğı Mü­za­ke­re Çer­çe­ve Bel­ge­si ile il­gi­li tar­tış­ma­lar, gel­miş geç­miş en sert mü­za­ke­re sü­re­ci­ne gi­ri­le­ce­ği­nin işa­ret­le­ri­ni ve­ri­yor. Tür­ki­ye her ne ka­dar 29 Tem­muz’da Güm­rük Bir­li­ği’ni tüm ye­ni AB üye­si ül­ke­le­re ge­niş­le­ten Ek Pro­to­kol’ü im­za­la­ma­sı­nın ar­dın­dan ya­yım­la­dı­ğı Kıb­rıs Dek­la­ras­yo­nu ile Gü­ney Kıb­rıs Rum Ke­si­mi’ni ta­nı­ma­dı­ğı­nı ilan et­miş ol­sa da, Fran­sa, Avus­tur­ya ve Rum yö­ne­tim­le­ri­nin Gü­ney Kıb­rıs’ın ta­nın­ma­sı yö­nün­de­ki ça­ba­la­rı kar­şı­lı­ğı­nı bul­du. AB’nin Tür­ki­ye’ye ce­vap ola­rak ya­yım­la­dı­ğı kar­şı Kıb­rıs Dek­la­ras­yo­nu’nda Tür­ki­ye’nin mü­za­ke­re­ler sı­ra­sın­da Gü­ney Kıb­rıs’ı ta­nı­ma­sı is­te­ni­yor ve söz ko­nu­su ta­nı­ma Kıb­rıs so­ru­nu­nun çö­zü­mün­den ay­rı tu­tu­lu­yor. Ay­rı­ca Kıb­rıs so­ru­nu­nun çö­zü­mü, Tür­ki­ye’nin des­tek­le­di­ği An­nan Pla­nı’na atıf­ta bu­lu­nul­mak­sı­zın BM’ye bı­ra­kı­lı­yor. Çö­züm ve ta­nı­ma me­se­le­le­ri­nin bir­bi­rin­den ay­rı tu­tul­ma­sı, AB’nin Gü­ney Kıb­rıs’ın ta­nın­ma­sı­nı -çö­züm ko­nu­su­na bağ­lan­mak­sı­zın- ga­ran­ti al­tı­na al­mak is­te­me­si­nin bir so­nu­cu. Kar­şı Kıb­rıs Dek­la­ras­yo­nu bu­nun­la da kal­mı­yor; Tür­ki­ye’nin li­man­la­rı­nı Rum ge­mi­le­ri­ne aç­ma­ma­sı ha­lin­de mü­za­ke­re­le­rin olum­suz et­ki­le­ne­ce­ği­ne de vur­gu ya­pı­yor. Gö­rü­nen o ki, mü­za­ke­re­ler es­na­sın­da AB, Kıb­rıs so­ru­nu­nun çö­zü­mü­ne de­ğil, Kıb­rıs Rum Ke­si­mi’nin ta­nın­ma­sı için Tür­ki­ye üze­rin­de bas­kı kur­ma­ya yo­ğun­la­şa­cak.
Kar­şı Kıb­rıs Dek­la­ras­yo­nu ile Gü­ney Kıb­rıs, AB’ye üye ol­du­ğun­dan bu ya­na Tür­ki­ye’ye kar­şı en önem­li dip­lo­ma­tik ba­şa­rı­sı­nı el­de et­miş ol­du. Böy­le­si bir ba­şa­rı­dan güç alan Rum yö­ne­ti­mi­nin mü­za­ke­re­ler sı­ra­sın­da yal­nız­ca Or­tak Dış Po­li­ti­ka baş­lı­ğı­nı (fas­lı­nı) de­ğil, pek çok mü­za­ke­re fas­lı­nın açı­lış ve ka­pa­nı­şı­nı en­gel­le­me­si bek­le­ni­yor. Zi­ra mük­te­se­ba­tın in­ce­len­me­si­ne yö­ne­lik ta­ra­ma sü­re­cin­den son­ra her bir mü­za­ke­re baş­lı­ğı, tüm üye ül­ke­le­rin rı­za­sı ile açı­lıp ka­pa­na­bi­le­cek. Mü­za­ke­re­ler için ön­gö­rü­len 35 ay­rı baş­lık­tan söz edi­li­yor. Mal­la­rın, hiz­met­le­rin ve iş­çi­le­rin ser­best do­la­şı­mın­dan ulaş­tır­ma­ya, çev­re sağ­lı­ğı ve ko­ruma­sın­dan gü­ven­lik ve sa­vun­ma po­li­ti­ka­la­rı­na ka­dar pek çok ko­nu bu baş­lık­lar ara­sın­da. Dış, Gü­ven­lik ve Sa­vun­ma Po­li­ti­ka­la­rı baş­lı­ğı al­tın­da Kıb­rıs me­se­le­si ve do­la­yı­sıy­la Yu­na­nis­tan’la olan iliş­ki­ler bir ke­na­ra bı­ra­kı­la­cak olur­sa, Tür­ki­ye’yi Kıb­rıs’tan son­ra en faz­la zor­la­ya­cak baş­lık­la­rın Ta­rım ve Kır­sal Kal­kın­ma, Ki­şi­le­rin Ser­best Do­la­şı­mı ve AB’nin İç Eko­no­mik En­teg­ras­yo­nu­na uyum (Güm­rük Bir­li­ği ile il­gi­li yü­küm­lü­lük­le­ri­ni ta­mam­la­ma­sı) ol­ma­sı bek­le­ni­yor.
Tür­ki­ye’nin üye­li­ği­nin ya­ra­ta­ca­ğı et­ki­ler­le il­gi­li ola­rak AB’nin ha­zır­la­mış ol­du­ğu bel­ge­ler­de, ge­rek eko­no­mik, ge­rek­se sos­yal yön­den ta­şı­dı­ğı önem ve AB büt­çe­sin­de ya­ra­ta­ca­ğı et­ki ne­de­niy­le Tür­ki­ye’de­ki ta­rım sek­tö­rü, mü­za­ke­re sü­re­ci­nin en önem­li me­se­le­le­rin­den bi­ri ola­rak zik­re­di­li­yor. Tür­ki­ye’de ko­ru­ma ora­nı­nın yük­sek­li­ği ne­de­niy­le ta­rım­sal ürün­le­rin, AB için­de re­ka­bet edip ede­me­ye­ce­ği en­di­şe ko­nu­su. Söz ko­nu­su en­di­şe­le­rin gi­de­ril­me­si için ka­tı­lım sı­ra­sın­da şok et­ki­ler­den ka­çın­mak ama­cıy­la AB ih­ra­cat­la­rı­na ti­ca­rî kı­sıt­la­ma­la­rın ka­tı­lım ön­ce­sin­de aşa­ma­lı ola­rak kal­dı­rıl­ma­sı ile Türk ta­rım ve gı­da sek­tö­rü­nün ye­ni­den ya­pı­lan­dı­rıl­ma­sı ge­rek­ti­ği söy­le­ni­yor. Ta­rım­sal sek­tö­rün bü­yük­lü­ğü ne­de­niy­le AB’ye ka­tı­lı­mın Tür­ki­ye üze­rin­de ya­pa­ca­ğı sos­yal et­ki­nin bü­yük ola­ca­ğı­na dik­kat çe­ki­li­yor; bu çer­çe­ve­de Tür­ki­ye’nin ta­rım­sal re­form prog­ra­mı­nın doğ­ru ol­mak­la bir­lik­te, he­nüz ta­mam­lan­ma­mış bir prog­ram ol­du­ğun­dan söz edi­li­yor. AB’ye gö­re, Tür­ki­ye’nin ta­rım sek­tö­rü­nün Bir­lik için­de re­ka­bet ede­bi­lir ha­le gel­me­si için za­ma­na ih­ti­ya­cı var.
Mü­za­ke­re­ler­de öne çı­ka­cak olan bir di­ğer me­se­le, hiç kuş­ku­suz iş­çi­le­rin ser­best do­la­şı­mıy­la il­gi­li ola­cak­tır. Ha­tır­la­ya­ca­ğı­mız gi­bi mü­za­ke­re­ler baş­la­ma­dan ön­ce bu me­se­le pek çok kez gün­de­me gel­di. Tür­ki­ye’ye tam üye­lik pers­pek­ti­fi ye­ri­ne im­ti­yaz­lı üye­lik pers­pek­ti­fi ve­ril­me­si ge­rek­ti­ği­ni sa­vu­nan­la­rın baş­lı­ca ar­gü­man­la­rın­dan bi­ri, Tür­ki­ye’nin bü­yük nü­fu­su ve Av­ru­pa’ya yö­ne­lik muh­te­mel göç dal­ga­la­rı­nın AB’de ya­ra­ta­ca­ğı olum­suz et­ki­ler­di. AB bel­ge­le­rin­de Tür­ki­ye’nin üre­tim, sos­yal po­li­ti­ka, is­tih­dam, sağ­lık ve eği­tim alan­la­rın­da kay­det­ti­ği iler­le­me­le­rin muh­te­mel göç bas­kı­sı­nı azal­ta­ca­ğı, hat­ta Tür­ki­ye’nin genç nü­fu­su­nun Av­ru­pa’da­ki ge­nel de­mog­ra­fik dur­gun­lu­ğa ça­re ola­bi­le­ce­ği ve mev­cut iş­gü­cü­ne kat­kı­da bu­la­na­bi­le­ce­ği gi­bi olum­lu et­ki­ler­den de bah­se­di­li­yor. An­cak iş­çi­le­rin ser­best do­la­şı­mı me­se­le­si, Tür­ki­ye söz ko­nu­su ol­du­ğun­da, AB ül­ke­le­ri­ni alar­ma ge­çir­me­ye de­vam edi­yor. Al­man ba­sı­nı­na ba­kı­lır­sa, Tür­ki­ye’nin tam üye­li­ği­ne kar­şı çı­kan yal­nız­ca Hı­ris­ti­yan De­mok­rat si­ya­set­çi­ler de­ğil; Al­man işa­dam­la­rı da Tür­ki­ye’nin üye­li­ği ko­nu­su­nu bü­yük bir kay­gıy­la iz­li­yor. Tür­ki­ye için ha­zır­la­nan Mü­za­ke­re Çer­çe­ve Bel­ge­si tas­lak met­nin­de AB iş­gü­cü pi­ya­sa­sın­da­ki cid­di çal­kan­tı­la­ra kar­şı ba­zı ön­lem­le­rin alın­ma­sı, hat­ta Tür­ki­ye’nin ken­di­ne öz­gü ko­şul­la­rı ve bun­la­rın iç pa­za­ra et­ki­le­ri göz önü­ne alı­na­rak Bir­li­ğin po­li­ti­ka­la­rı­nın ye­ni­den göz­den ge­çi­ril­me­si ge­rek­ti­ğin­den bah­se­di­li­yor.
Mü­za­ke­re­ler ön­ce­sin­de ge­li­nen nok­ta­da Tür­ki­ye’nin coğ­ra­fî ko­nu­mu, gü­ven­lik ve as­ke­rî po­tan­si­ye­li, nü­fu­su­nun bü­yük­lü­ğü, eko­no­mik ya­pı­sı, ta­ri­hî ve di­nî özel­lik­le­ri do­la­yı­sıy­la AB ta­ra­fın­dan ne­vi şah­sı­na mün­ha­sır bir ül­ke ola­rak gö­rül­dü­ğü açık­tır. Söz ko­nu­su özel­lik­ler üye­lik sü­re­cin­de Tür­ki­ye’yi zor­lar­ken; ay­nı özel­lik­le­re fark­lı bir açı­dan ba­kıl­dı­ğın­da, Tür­ki­ye’nin üye­li­ği AB’nin ge­le­ce­ği için zo­run­lu ha­le ge­li­yor. Coğ­ra­fî ko­nu­mu ne­de­niy­le her ne ka­dar so­run­lu Or­ta Do­ğu böl­ge­si­ni AB’ye kom­şu yap­ma po­tan­si­ye­li­ne sa­hip ise de, ter­sin­den okun­du­ğun­da, ay­nı ko­num AB’nin hem kü­re­sel, hem de böl­ge­sel me­se­le­ler­de söz sa­hi­bi ol­ma­sı­nı sağ­la­ya­cak özel­lik­ler ta­şı­yor. Nü­fu­su­nun bü­yük­lü­ğü, di­nî ve kül­tü­rel özel­lik­le­ri açı­sın­dan da ben­zer şey­le­ri söy­le­mek müm­kün.
Mü­za­ke­re­ler sı­ra­sın­da Tür­ki­ye’yi zor­la­ya­cak olan yal­nız­ca yu­ka­rı­da ifa­de et­ti­ği­miz baş­lık­lar ol­ma­ya­cak; sü­re­cin ken­di­si Tür­ki­ye’nin mev­cut dev­let ya­pı­lan­ma­sı ve bü­rok­ra­tik kül­tü­rü­nü bir hay­li zor­la­ya­ca­ğa ben­zi­yor. Bu­nun­la il­gi­li ola­rak so­rul­ma­sı ge­re­ken bi­rin­ci so­ru şu: Tür­ki­ye bü­rok­ra­si­de, dip­lo­ma­si­de, özel sek­tör­de, med­ya­da ve aka­de­mi­de sü­re­ci yü­rü­te­cek ye­ter­li in­san un­su­ru­na sa­hip mi? İkin­ci so­ru: Eğer sa­hip­se, bu in­san un­su­ru­nu et­kin bir bi­çim­de sü­re­ce dahil ede­cek me­ka­niz­ma­la­rı iş­le­te­bi­le­cek mi?

Paylaş Tavsiye Et