DÜNYA’NIN önde gelen ülkelerindeki işsizlik sorunu önemini koruyor. ABD’de işsizlik oranı, Haziran’da %6,4’e çıkarak, beklentilerden daha olumsuz bir düzeye ulaştı. Geçen ay %6,1 ile son 9 yılın en yüksek düzeyine ulaşan işsizlik oranı için bu rakam yeni bir rekor. Almanya’da ise işsizlik az da olsa gerileyerek, %10,6 şeklinde gerçekleşti. Avrupa Birliği genelinde ise işsizlik oranlarında önemli bir değişim gözlenmiyor. Mayıs ayındaki işsizlik oranı, Nisan’daki düzeyini koruyarak %8,8 düzeyinde kaldı.
ABD’de sınai üretimin Mayıs ve Haziran aylarında %0,1 düzeyinde artmasına rağmen, işsizliğin giderek yükselmesi, Bush yönetimine yönelik eleştirilerin de artmasına neden oluyor. ABD Merkez Bankası Başkanı Alan Greenspan, ekonominin canlanması ve deflasyonun önlenmesi için faizlerin önemli bir süre daha düşük tutulabileceğini söyledi. Greenspan, ABD’de halen son 45 yılın en düşük düzeyinde olan faiz hadlerini “gerektiği takdirde” daha da düşürmeye hazır olduklarını belirtti. Ancak, Haziran ayında %1’e indirilen kısa vadeli gösterge faiz oranının gidebileceği bir yer kalmamış görünüyor. Temel faiz oranını da %4’e indirmiş bulunan ABD’de, bu oran 1958 yılından bugüne en düşük seviyesinde.
Dünya ekonomisinin geneline ilişkin beklentiler ABD’deki durgunluğun da etkisiyle olumsuz. ABD’de GSMH’nın %5’i düzeyinde olan 545 milyar dolarlık ödeme dengeleri açığının, gelecek 12-18 ay içersinde GSMH’nın %6,5’u düzeyine ulaşması bekleniyor. ABD’nin büyümek için yılda 750 milyar dolara yakın dış yatırım çekmesi gerekirken, uluslararası konjonktür buna elverişli değil.
AB için de durum pek parlak değil. Avrupa Birliği içinde İstikrar ve Büyüme Paktı’nın bütçe açığıyla ilgili kuralları tartışmalara neden oluyor. Almanya’nın son iki senedir aştığı ve bu sene de aşması beklenen “bütçe açığının milli gelirin %3’üyle sınırlanması” kuralını, Fransa ve İtalya’nın da bu sene aşacak olması, bütçe kuralının gevşetilmesi çağrılarına neden oldu. Avrupa Merkez Bankası yetkilileri AB’deki durgunluğun aşılması için, para politikasının açıklanacak yeni ekonomik veriler ışığında daha da gevşetilebileceğini belirtiyorlar. Ancak Haziran ayında gerçekleşen son faiz indiriminden bu yana ekonomik koşullarda önemli bir değişiklik olmadı.
SARS salgınının olumsuz etkilerine rağmen Çin, yılın ilk yarısında %8,2 büyümeyi başardı. Yılın ilk çeyreğindeki büyüme 1995’ten bu yana en yüksek rakam olan %9,9’a ulaşmıştı. Ancak yılın ikinci çeyreğindeki büyüme oranı SARS’ın da etkisiyle %6,7 düzeyine geriledi. Yüksek büyüme oranı büyük ölçüde, yabancı sermayenin artması ve imalat sektöründeki verimlilikten kaynaklandı.
Asya ekonomilerinin çoğunda deflasyon endişesi enflasyonist baskılardan daha yoğun. Güçlü para birimlerinin büyük ticaret fazlalarını düşürebileceğini kaydeden uzmanlar, yılın ikinci yarısında bölge ekonomilerinde büyüme beklentisi içerisindeler.
Tavsiye Et
HAZİRAN ayında hem tüketici hem de toptan eşya fiyat endeksinin negatif çıkması ile birlikte, enflasyon olumlu bir eğilime girdi. TÜFE Temmuz 1990’dan, TEFE Haziran 1987’den, özel imalat sanayi fiyatları enflasyonu da 1982 yılından bu yana en düşük düzeyde. Yıllık enflasyon oranları da önemli ölçüde geriledi. Enflasyonun bundan sonra izleyeceği eğilim açısından olumsuzluk taşıyan en önemli gelişme ise yurtiçi talepteki artış sinyali. Ancak, hâlâ potansiyel üretim düzeyinin altında bulunulması, iç talep artışının enflasyon üzerinde yaratması muhtemel olumsuz baskıyı engelliyor. Bu şartlar altında, ekonomi yönetiminde ciddi bir hatanın yapılmaması durumunda %20’lik yıl sonu TÜFE hedefi tutacak gibi görünüyor.
TCMB, bu ve benzeri verileri dikkate alarak 16 Temmuz tarihinden itibaren borçlanma faiz oranını %38’den %35’e, borç verme faiz oranını da %45’den %41’e düşürdü.
Kapasite kullanım oranında ise artış var. Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE), imalat sanayiinde, Haziran ayında, üretim değeri ağırlıklı kapasite kullanımının %80,4 seviyesinde gerçekleştiğini açıkladı. İmalat sanayiinde kapasite kullanımı, geçen yılın aynı ayında %76,4 idi. Temmuz ayına ilişkin beklentiler de olumlu. DİE’nin yaptığı araştırmaya göre Temmuz ayında, işyeri sahiplerinin %49,3’ü üretimde artış, %17,6’sı ise azalış bekliyor. Aynı işverenlerin %45,3’ü, yurt içi satışlarda artış, %23,1’i azalış; satış fiyatlarında %16,9’u artış, %6,4’ü ise azalış beklentisi içinde.
Özelleştirme programı 6 aylık hedeflerin gerisinde kaldı. 2003 yılı için 4 milyar dolarlık özelleştirme hedefine karşılık, bugüne değin sözleşmesi imzalanan satış tutarı 63 milyon dolar, tahsil edilen miktar da ancak 52 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.
Hükümet, net kamu borcunun GSMH’ye oranının, yıl sonunda %70’in altına inmesini hedefliyor. Bu oran geçen yıl sonunda %80 seviyesinde idi. Ancak faiz yükünün azaltılması için tüm kamu bütçesi faiz dışı fazlasının %6,5 seviyesine çıkarılması hedefinde, yıl sonu itibariyle 2,3 katrilyonluk bir sapma olabileceği öngörülüyor.
Haziran ayı dış borç stokunda azalmanın gerçekleştiği bir ay oldu. Dış borç yükü, %0,4 oranında gerileyerek 59,985 milyar dolara indi. Ancak aynı dönemde iç borç %0,7 artarak 175,26 katrilyon TL’ye ulaştığından, toplam kamu borç stoku, %0,3 artışla 183,3 milyar dolara ulaştı.
İhracatta gerçekleştirilen önemli atılımlara karşın, ithalatın da artış göstermesi, ihracatın ithalatı karşılama oranında %0,3 düzeyinde bir gerilemeye neden oldu. Dış ticaret açığı, Mayıs ayında 1,679 milyar dolara ulaştı.
Dövizdeki düşüş süreci devam ediyor, yılbaşından bu yana değer kaybı dolarda %15,4, euroda ise %8,4’ü buldu.
Hükümet, yıl sonu hedeflerini önemli ölçüde değiştirdi. Kurlarda yaşanan gerileme nedeniyle, yıl sonu ihracat hedefi 40,6 milyar dolardan 43,5 milyar dolara; ithalat hedefi ise 55,4 milyar dolardan 61,5 milyar dolara çıkarıldı. Benzer şekilde cari işlemler açığı tahmini 6,1 milyar dolardan 7,4 milyar dolara revize edildi. Turizm gelirleri hedefi, son zamanlarda turist sayısının artması ile birlikte 8,5 milyar dolara çıkarıldı. GSMH tahminleri de, 200 milyar dolardan 234 milyar dolara yükseltildi.
Tavsiye Et