Durgunluğun izlerini üzerinden atmaya başlayan ABD ekonomisi; deflasyon riski, düşük istihdam ve üretim rakamlarına rağmen yavaş da olsa bir toparlanma sürecinin başladığına dair işaretler veriyor. Yılın ikinci çeyreğinde %2,4 olarak gerçekleşen büyüme oranı beklentilerin üzerine çıkarak sürpriz yaparken, bunda Irak Savaşı nedeniyle yapılan askeri harcamaların etkili olduğu belirtiliyor. İşsizlik oranı da bir yıl aradan sonra ilk defa azalarak %6,2’ye geriledi. Fakat aynı zamanda istihdamın 44 bin kişi daralması, işsizlikteki azalmaya işe alımların değil, emekliye ayrılanlardaki artışın neden olduğunu gösteriyor. İşsizlik oranının hâlâ yüksek değerlerde seyretmesine rağmen, tüketim harcamalarındaki canlanma devam ediyor. İkinci çeyrekte, tüketim harcamalarında %4,3 artış kaydedildi.
Bütçe açığı ise Temmuz’da, geçen yılın aynı ayına göre %86 artarak 54,2 milyar dolara yükseldi. Bütçe yılının başından bu yana gerçekleşen toplam bütçe açığı ise 324 milyar dolara yükselerek, ABD tarihinin en yüksek bütçe açığı değerine ulaştı.
Euro bölgesinde toparlanma süreci Amerika’ya nazaran daha yavaş ilerliyor. Euronun gücünü koruması ihracatta daralmaya neden olurken, sanayi üretiminde ve iç talepte de belirgin bir canlanma gözükmüyor. Bölgede 2. çeyrekteki büyüme oranı %0,4’te kaldı. Ekonomik aktiviteyi ölçen endekslere göre Temmuz ayı itibariyle genişleme eğilimi yakalayan hizmet sektöründe ise daha olumlu bir tablo göze çarpıyor.
Henüz toparlanma sürecine dair olumlu sinyaller vermeyen Alman ekonomisi, bu yılın ikinci çeyreğinde de, bir önceki çeyreğe göre %0,2 oranında daraldı. Mayıs ve Haziran aylarında artan istihdam iyimser beklentilere yol açmış olsa da, Temmuz ayında işsizliğin tekrar yükselmesi, bu gelişmenin kalıcı bir iyileşme sürecinin habercisi olmadığını gösterdi. Bununla birlikte, hükümetin 2004 yılında uygulamaya konulmasını kararlaştırdığı vergi indirimi ve ihracata yönelik olumlu beklentiler, Almanya’da gelecek yıla ilişkin umutları besliyor.
Japonlar ise biraz daha şanslı. Uzun süredir aşamadıkları durgunluğa rağmen son veriler bir canlanmanın habercisi. Japon ekonomisi, beklentilerin üzerine çıkarak ikinci çeyrekte, yıllık bazda %2,1 büyüme gösterdi. İç talepte de bir artış görülmesine karşılık, bu canlanmanın itici gücünü SARS’ın olumsuz etkilerini silmeye başlayan Asya ülkelerine yapılan ihracat oluşturuyor.
Japonya’da, bu yılın ilk çeyreğinde, değerinin yükselmesini önlemek için 40 milyar dolar tutarında Japon yeni satıldı. Yöneticilerin, ülke ekonomisinde güveni sağlamak ve yapısal reformlara ağırlık vermek yerine, ihracattan gelecek kaynaklara odaklanması riskli bir tercih şeklinde yorumlanıyor.
Tavsiye Et
Geçtiğimiz ayda olduğu gibi Temmuz ayında da enflasyon oranlarındaki düşüş devam ederken, hem tüketici hem de toptan eşya fiyat endekslerinin iki ay üst üste negatif çıkması Türkiye iktisat tarihinde bir ilk olarak kayıtlara geçti. TÜFE bir önceki aya göre %0,4 gerilerken, TEFE’deki gerileme %0,5 oldu. Kamu sektöründeki fiyatlar %0,2 artarken, özel sektör fiyatları %0,7 düştü. Buna göre özel sektör, artan iç talebe rağmen fiyat indirimlerine devam ederken, kamu sektöründe fiyatlandırmalar zam eğilimli oldu. 2003 yılının ilk aylarındaki olağanüstü koşullardan kaynaklanan maliyet yönlü baskıların Nisan ayında ortadan kalkmasıyla düşüş sürecine giren enflasyonda, bu trendin ekonomik programın kararlılıkla uygulanmaya devam edilmesi durumunda kalıcı olması ve yıl son hedeflerinin tutturulması bekleniyor.
İç talepte artış devam ederken, buna paralel olarak sanayi üretiminde de artış görüldü. DİE, aylık sanayi üretim endeksinin 2003 yılı Haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %11,7 artış gösterdiğini açıkladı. Alt sektörler düzeyindeki bilgilere göre, 2003 yılı Haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre, imalat sanayiinde %12,8; elektrik, gaz ve su sektöründe %8,2 düzeyinde üretim artışı olurken madencilik sektöründe ise %5,6’lık gerileme kaydedildi.
Ekonomik faaliyetlerdeki canlanma istihdam rakamlarına da yansıdı. 2003 yılının ilk çeyreğinde %12,3 olan işsizlik oranı, ikinci çeyrekte %10’a geriledi. Fakat bu oran, halen geçen yılın aynı dönemindeki %9,3’ün üzerinde seyrediyor.
Merkez Bankası, ekonomideki bu olumlu gelişmelerin de etkisiyle, 6 Ağustos tarihinden itibaren gecelik faiz oranlarından borçlanma faiz oranını %35’ten %32’ye, borç verme faiz oranını da % 41’den % 38’e düşürdü.
Reel Kesim Güven Endeksi’ne göre, reel kesim ekonomideki gelişmelere geçen seneye nazaran daha iyimser bakıyor. 2002 Temmuz ayıyla kıyaslandığında ihracat imkanları dışındaki tüm alt kalemler geçen seneki seviyelerinin üzerinde değerler aldı. İhracata ilişkin beklentiler ise geçen seneki seviyesini korudu.
Ekonomideki gelişmeler, özellikle de kurların düşük seviyede seyretmesi şirket kârlarına yansıdı. İMKB’de işlem gören sanayi şirketlerinin yılın ilk altı ayındaki net kâr toplamları geçen yılın aynı dönemine göre %407 artarak 2,2 katrilyon liraya ulaştı. Aynı dönemde borsada işlem gören bankaların net kâr toplamları ise %49’luk artışla 1 katrilyon liraya ulaştı.
Haziran ayında geçen yılın aynı ayına göre ihracat %35,4, ithalat ise %43,4 oranında arttı. DİE’nin açıkladığı, Haziran ayı geçici dış ticaret verilerine göre, Haziran’da dış ticaret açığı 1 milyar 886 milyon 842 bin dolara yükseldi. Buna göre geçen yılın aynı ayında %70,5 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı %66,5’a geriledi. 2003 yılı Ocak-Haziran dönemindeki dış ticaret açığı ise 9 milyar dolara yaklaştı.
Temmuz ayı bütçe sonuçları, yıl sonu faiz dışı fazla hedefinin tutturulması noktasında endişe oluşturdu. 20,2 katrilyon lira olan yıl sonu faiz dışı fazla hedefinde ilk yedi ay için gerçekleşme oranı %51’de kaldı. Geçen yılın aynı döneminde bu oran %71 olarak gerçekleşmişti. Maliye Bakanlığı’ndan yapılan açıklamalara göre, geçen yılın Temmuz ayında 747 trilyon lira olan faiz dışı fazla miktarı ise, 395 trilyon liraya düştü.
Türkiye 2003 yılında, 13 Ağustos tarihine kadar 10 milyar dolar düzeyinde dış borç ödemesi yaparken, bunun yaklaşık 8 milyar dolarlık kısmı Hazine tarafından itfa edildi.
Tavsiye Et