Kullanıcı Adı: Şifre    
   
   veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (July 2006) > Ekonomide Gündem
Ekonomide Gündem
Ekonomide Gündem Dünya / Temmuz 2006
İran petrol kartını oynuyor
Uran­yum zen­gin­leş­tir­me ça­lış­ma­la­rı ne­de­niy­le Ba­tı­lı ül­ke­ler­le son dö­nem­de so­run ya­şa­yan İran, bel­ki de nük­le­er si­lah­tan da­ha faz­la cay­dı­rı­cı gü­ce sa­hip olan pet­rol si­la­hı­nı çek­ti. Ül­ke­nin di­nî li­de­ri Aye­tul­lah Ali Ha­ma­ney yap­tı­ğı açık­la­ma­da, ABD’nin ken­di­le­ri­ne kar­şı ha­ta­lı bir çı­kış yap­ma­sı du­ru­mun­da, İran’ın Kör­fez’den pet­rol sev­kı­ya­tı­nı dur­du­ra­bi­le­ce­ği­ni ve ABD’nin ise böl­ge­den ge­çen tan­ker­le­rin gü­ven­li­ği­ni sağ­la­ma im­kâ­nı­nın bu­lun­ma­dı­ğı­nı açık­la­dı. İran’dan ge­len bu teh­di­din pi­ya­sa­lar­da yol aç­tı­ğı te­dir­gin­lik son­ra­sın­da pet­rol fi­yat­la­rı 74 do­la­ra ka­dar yük­sel­di. Ola­sı bir İran sa­va­şın­da pet­rol fi­yat­la­rı­nın as­tro­no­mik ra­kam­la­ra çı­ka­bi­le­ce­ği di­le ge­ti­ri­li­yor.
Öte yan­dan, dün­ya­nın dör­dün­cü bü­yük pet­rol üre­ti­ci­si ol­ma­sı­na rağ­men, ye­ter­li ra­fi­ne­ri­ye sa­hip ol­ma­dı­ğı için ken­di gün­lük pet­rol tü­ke­ti­mi­nin sa­de­ce %57’si­ni kar­şı­la­ya­bi­len İran’da, hü­kü­met ben­zin tü­ke­ti­mi­ni kon­trol et­me ka­ra­rı al­dı. Tah­ran’ın bu sa­ye­de her yıl pet­rol it­ha­la­tı­na har­ca­nan mil­yar­lar­ca do­lar­dan ta­sar­ruf et­me­yi dü­şün­dü­ğü be­lir­ti­li­yor.
 
Finans piyasalarında sular durulmuyor
Kü­re­sel fi­nans pi­ya­sa­la­rın­da Ma­yıs ayın­da baş­la­yan ha­re­ket­li­lik bir tür­lü din­mek bil­mi­yor. 2 ay ön­ce­si­ne ka­dar ta­ri­hî zir­ve­ler­de do­la­şan ulu­sal bor­sa­lar­da, Ha­zi­ran ayın­da da sert dü­şüş­ler ya­şan­dı. Tür­ki­ye, Gü­ney Af­ri­ka, Ma­ca­ris­tan ve Bre­zil­ya gi­bi ba­zı ül­ke­le­rin pa­ra bi­rim­le­ri do­lar kar­şı­sın­da de­ğer kay­bet­me­ye de­vam et­ti. Ni­san so­nun­da 170 pua­na ka­dar ge­ri­le­yen ge­liş­mek­te olan ül­ke tah­vil­le­ri ile risk­siz ka­bul edi­len ABD tah­vil­le­ri ara­sın­da­ki fark, ya­ban­cı­la­rın yo­ğun sa­tış­la­rı ne­de­niy­le hız­la yük­se­li­şe geç­ti. Ya­şa­nan ha­re­ket­li­lik­te enf­las­yo­nist bas­kı­lar ne­de­niy­le ge­liş­miş ül­ke­ler­de­ki pa­ra po­li­ti­ka­la­rı­nın da­ha da sı­kı­la­şa­ca­ğı yö­nün­de­ki bek­len­ti­le­rin kuv­vet­len­me­si önem­li rol oy­nu­yor. An­cak, pa­ra­sal sı­kı­laş­ma­ya rağ­men kü­re­sel bü­yü­me­nin bi­raz ya­vaş­la­mak­la bir­lik­te 2006 yı­lın­da da gü­cü­nü ko­ru­ya­ca­ğı tah­min edi­li­yor.
 
Asya’nın NATO’su toplandı
Çin, Rus­ya, Ka­za­kis­tan, Kır­gı­zis­tan, Öz­be­kis­tan ve Ta­ci­kis­tan’ın oluş­tur­du­ğu Şang­hay İş­bir­li­ği Ör­gü­tü’nün 6. yıl­lık top­lan­tı­sı için üye ül­ke­le­rin li­der­le­ri, Çin’in do­ğu­sun­da bu­la­nan Şang­hay’da bir ara­ya gel­di. 15 Ha­zi­ran’da baş­la­yan ve 3 gün sü­ren zir­ve­ye göz­lem­ci sta­tü­süy­le İran, Pa­kis­tan ve Mo­ğo­lis­tan’ın dev­let baş­kan­la­rı ile Hin­dis­tan’ın pet­rol ve do­ğal gaz ba­ka­nı da ka­tıl­dı. Ör­gü­tün ku­ru­lu­şu­nun 5. yı­lı ol­ma­sı ha­se­biy­le ya­yım­la­nan or­tak bil­di­ri­de üye ül­ke­ler ara­sın­da eko­no­mik ve si­ya­sî iş­bir­li­ği­nin ar­tı­rı­la­ca­ğı; te­rö­rizm, aşı­rı ha­re­ket­ler ve uyuş­tu­ru­cu ti­ca­re­ti ko­nu­la­rın­da or­tak mü­ca­de­le ve­ri­le­ce­ği açık­lan­dı. Ay­rı­ca Çin­li ve Rus yet­ki­li­ler, ör­gü­te göz­lem­ci sta­tü­süy­le ka­tıl­ma­yı dü­şü­nen Tür­ki­ye’ye de ye­şil ışık yak­tı. Öte yan­dan, ABD ön­der­li­ğin­de­ki NA­TO’ya al­ter­na­tif bir güç ola­rak yük­se­len ör­gü­tün top­lan­tı­la­rı­na İran Cum­hur­baş­ka­nı Ah­me­dî­ne­jad’ın ka­tıl­ma­sı ABD ta­ra­fın­da te­dir­gin­lik ve tep­ki­ye yol aç­tı.
 
Slovenya: Eski komünist, yeni ‘avro’cu
2002 yı­lın­da Av­ru­pa Bir­li­ği’ne üye 12 ül­ke­de te­da­vü­le gi­ren av­ro­yu res­mî pa­ra bi­ri­mi ola­rak kul­la­na­cak 13. ül­ke, Bir­li­ğe 2004’ün Ma­yıs ayın­da ka­tı­lan Slo­ven­ya ol­du. Av­ru­pa Ko­mis­yo­nu (AK) ve Av­ru­pa Mer­kez Ban­ka­sı (AMB) Brük­sel’de ya­pı­lan zir­ve­de Slo­ven­ya’nın av­ro böl­ge­si­ne ka­tı­lı­mı­nı onay­la­dı. Av­ru­pa Par­la­men­to­su ve Bir­li­ğin ma­li­ye ba­kan­la­rı­nın da ka­ra­rı onay­la­ma­sıy­la Slo­ven­ya, 2007 yı­lı­nın Ocak ayın­dan iti­ba­ren res­mî pa­ra bi­ri­mi ola­rak av­ro­yu kul­la­na­cak. Slo­ven­ya’nın şu an­ki pa­ra bi­ri­mi olan to­lar ise av­ro ile bir­lik­te 6 ay te­da­vül­de ka­la­cak. Av­ro bir­li­ği­ne ka­tı­la­bil­mek için ül­ke­le­rin dış borç, büt­çe açı­ğı ve enf­las­yon ile il­gi­li bir ta­kım kı­sıt­la­ma­lar içe­ren Ma­as­tricht kri­ter­le­ri­ni sağ­la­ma­la­rı ge­re­ki­yor. Ni­te­kim bir­li­ğe Slo­ven­ya ile eş­za­man­lı ola­rak ka­tı­lan Lit­van­ya’nın av­ro­yu kul­lan­ma ta­le­bi, ül­ke­de­ki enf­las­yon oran­la­rı­nın yük­sek ol­ma­sı ne­de­niy­le AK ve AMB ta­ra­fın­dan red­de­dil­di.
 
Rusya borç kapatıyor
Rus­ya, Pa­ris Ku­lü­bü’ne Sov­yet dö­ne­min­den ka­lan 22,3 mil­yar do­lar­lık bor­cu­nu va­de­sin­den ön­ce öde­ye­ce­ği­ni açık­la­dı. Son yıl­lar­da ener­ji fi­yat­la­rın­da mey­da­na ge­len ar­tış ne­de­niy­le büt­çe ge­lir­le­ri hız­la yük­se­len pet­rol ve do­ğal gaz zen­gi­ni Rus­ya, böy­le­ce 2015 yı­lı­na ka­dar öde­mek zo­run­da ol­du­ğu 7,7 mil­yar do­lar­lık fa­iz­den ta­sar­ruf ede­cek. Rus­ya Ma­li­ye Ba­ka­nı, öde­me­nin Ağus­tos ayın­da ta­mam­la­na­ca­ğı­nı açık­la­dı. Öde­me son­ra­sın­da Rus­ya’nın dış borç­la­rı yak­la­şık 55 mil­yar do­la­ra dü­şe­cek. Bu sa­ye­de Rus­ya’nın kre­di de­re­ce­si­nin yük­se­le­ce­ği ve ül­ke­ye da­ha faz­la ya­ban­cı ya­tı­rım ge­le­ce­ği tah­min edi­li­yor. Pa­ris Ku­lü­bü, dün­ya üze­rin­de­ki di­ğer ül­ke­ler­den önem­li mik­tar­da ala­ca­ğı olan 19 ge­liş­miş ül­ke­den olu­şu­yor.
 
Çelik sektöründe yeni bir dev doğdu
Dün­ya­nın en bü­yük çe­lik üre­ti­ci­si Mit­tal, en bü­yük ra­ki­bi Ar­ce­lor’u sa­tın al­ma mü­ca­de­le­sin­de ba­şa­rı­ya ulaş­tı. Ya­pı­lan an­laş­may­la Ar­ce­lor’un %49,5’i 27 mil­yar av­ro­ya Mit­tal’in ol­du. Ye­ni ku­ru­lan şir­ket Ar­ce­lor-Mit­tal adı­nı ala­cak ve mer­ke­zi Lük­sem­burg’da bu­lu­na­cak. Mit­tal’in sa­hi­bi Hint asıl­lı İn­gi­liz va­tan­da­şı Laks­hi­mi Mit­tal ve ai­le­si­nin ye­ni ku­ru­lan şir­ket­te­ki pa­yı ise %43 ola­rak be­lir­len­di. De­ğe­ri 40 mil­yar do­la­rı aş­ma­sı bek­le­nen ye­ni şir­ke­tin dün­ya çe­lik pi­ya­sa­sın­da­ki pa­yı­nın %10’u bul­ma­sı bek­le­ni­yor. En ya­kın ra­ki­bi­nin üç ka­tı bü­yük­lü­ğü­ne ula­şa­cak olan Ar­ce­lor-Mit­tal’in özel­lik­le oto­mo­bil fir­ma­la­rıy­la pa­zar­lık ko­nu­sun­da eli­nin çok güç­le­ne­ce­ği di­le ge­ti­ri­li­yor.

Tavsiye Et
Ekonomide Gündem Türkiye / Temmuz 2006
Türkiye ekonomisi bıçak sırtında
10 Ma­yıs’ta ABD Mer­kez Ban­ka­sı’nın fa­iz oran­la­rı­nı %5’e yük­selt­me­si­nin ar­dın­dan kü­re­sel fi­nans pi­ya­sa­la­rın­da baş­la­yan spe­kü­la­tif dal­ga­lan­ma Tür­ki­ye’yi kö­tü vur­du. Ya­ban­cı ser­ma­ye­nin Tür­ki­ye’yi göz­den çı­kar­ma­sı son­ra­sın­da, son bir bu­çuk ay­da bor­sa ve YTL yak­la­şık üç­te bir ora­nın­da de­ğer kay­bet­ti, Ma­yıs ba­şın­da %14’ün al­tı­na ka­dar dü­şen fa­iz oran­la­rı hız­la yük­se­le­rek %23’e ulaş­tı. Bu ge­liş­me­ler karşısında ha­re­ke­te ge­çen hü­kü­met ve Mer­kez Ban­ka­sı pi­ya­sa­la­rın ate­şi­ni dü­şür­mek için bir ön­lem pa­ke­ti açık­la­dı. Bu çer­çe­ve­de ya­ban­cı ser­ma­ye ka­zanç­la­rı­na uy­gu­la­nan sto­paj ora­nı sı­fı­ra in­di­ri­lir­ken, Mer­kez Ban­ka­sı pi­ya­sa­lar­da ya­şa­nan ha­re­ket­li­li­ğin enf­las­yon gö­rü­nü­mü­nü boz­ma­sı üze­ri­ne 7 ve 25 Ha­zi­ran ta­rih­le­rin­de yap­tı­ğı ola­ğa­nüs­tü iki top­lan­tı ile fa­iz oran­la­rı­nı top­lam 4 pu­an yük­selt­ti. Bu ted­bir­le­re rağ­men, kü­re­sel fi­nans pi­ya­sa­la­rın­da su­lar ya­tı­şın­ca­ya ka­dar Tür­ki­ye eko­no­mi­si­nin bı­çak sır­tın­da yol al­ma­sı ka­çı­nıl­maz gö­rü­nü­yor.
 
Finansal istikrar mercek altında
Mer­kez Ban­ka­sı, il­ki­ni geç­ti­ği­miz yıl Ağus­tos ayın­da ya­yım­la­dı­ğı Fi­nan­sal İs­tik­rar Ra­por­la­rı­nın ikin­ci­si­ni 13 Ha­zi­ran’da ya­pı­lan bir ba­sın top­lan­tı­sı ile ka­mu­oyu­na ta­nıt­tı. Ra­por­da 2005 yı­lı; sı­kı pa­ra ve ma­li­ye po­li­ti­ka­la­rı ile des­tek­le­nen eko­no­mik prog­ra­mın ka­rar­lı­lık­la uy­gu­lan­ma­sı so­nu­cu mak­ro den­ge­ler­de önem­li iyi­leş­me­le­rin ol­du­ğu, yük­sek bir bü­yü­me hı­zı­nın ya­ka­lan­dı­ğı, enf­las­yon ora­nı­nın önem­li öl­çü­de düş­tü­ğü, pa­ra ve ser­ma­ye pi­ya­sa­la­rın­da is­tik­ra­rın sağ­lan­dı­ğı bir yıl ola­rak ta­nım­lan­dı. Geç­ti­ği­miz yıl ka­mu ma­li­ye­sin­de de net dış borç sto­ku­nun azal­ma­sı, borç­lan­ma fa­iz­le­ri­nin düş­me­si ve borç­la­rın or­ta­la­ma va­de­si­nin uza­ma­sı gi­bi kay­da de­ğer ge­liş­me­le­rin ya­şan­dı­ğı­nın al­tı çi­zil­di. Ra­por­da, fi­nan­sal is­tik­ra­rın güç­len­me­si sa­ye­sin­de ulus­la­ra­ra­sı pi­ya­sa­lar­da ya­şa­nan dal­ga­lan­ma­la­rın et­ki­le­ri­nin en aza in­di­ril­di­ği kay­de­di­lir­ken, ha­ne­hal­kı­nın borç­lu­lu­ğu­nun art­ma­sı, re­el sek­tör­de fa­ali­yet gös­te­ren fir­ma­la­rın dö­viz yü­küm­lü­lük­le­ri­nin yük­sek­li­ği ne­de­niy­le kar­şı­la­şa­bi­le­cek­le­ri kur ris­ki ile ca­ri iş­lem­ler açı­ğı­nın dik­kat­le iz­len­me­si ge­re­ken un­sur­lar ol­du­ğu­na dik­kat çe­ki­li­yor.
 
Bütçede sevindirici gelişme
Eko­no­mi­nin bu­ram bu­ram ter­le­di­ği sı­cak yaz gün­le­rin­de bel­ki de tek ra­hat­la­tı­cı ha­ber Ma­li­ye Ba­ka­nı Ke­mal Una­kı­tan’dan gel­di. Una­kı­tan, Mer­ke­zi Yö­ne­tim Büt­çe­si’nin Ma­yıs ayın­da 4,3 mil­yar YTL, Ocak-Ma­yıs dö­ne­min­de ise 304 mil­yon YTL faz­la ver­di­ği­ni açık­la­dı. Una­kı­tan 1984 yı­lın­dan bu ya­na ilk de­fa Ocak-Ma­yıs dö­ne­min­de büt­çe­nin kü­mü­la­tif ola­rak faz­la ver­di­ği­ni de kay­det­ti. Bu olum­lu ha­ber pi­ya­sa­lar­da­ki kö­tü gi­di­şi ter­si­ne çe­vir­me­ye yet­me­di kuş­ku­suz ama Tür­ki­ye’nin büt­çe ya­pı­sı­nın güç­lü ol­ma­sı, ya­şa­nan dal­ga­lan­ma­nın bir kri­ze dö­nüş­me­si­nin önün­de­ki en önem­li en­gel­ler­den bi­ri­si­dir di­ye­bi­li­riz. Geç­ti­ği­miz yıl Kon­so­li­de Büt­çe açı­ğı­nın mil­li ge­li­re ora­nı­nın Ma­as­tricht kri­te­ri olan %3’ün al­tı­na in­me­si, Tür­ki­ye eko­no­mi­si­nin son yıl­lar­da­ki en cid­di ba­şa­rı­la­rı ara­sın­da yer alı­yor.
 
Şu çılgın Soros Türkiye’deydi
İtal­yan dü­şü­nür Gio­van­ni Pa­pi­ni’nin gi­zem­li, zen­gin ve çıl­gın kah­ra­ma­nı Gog’un vü­cut bul­muş ha­li, ün­lü spe­kü­la­tör, de­mok­ra­si sa­vaş­çı­sı (!) Ge­or­ge So­ros fi­nans pi­ya­sa­la­rı­nın şok üs­tü­ne şok ye­di­ği şu ha­re­ket­li gün­ler­de Tür­ki­ye’dey­di. Kur­du­ğu Açık Top­lum Ens­ti­tü­sü sa­ye­sin­de son yıl­lar­da bir­çok ül­ke­de ya­pı­lan dev­rim­ler­de önem­li rol oy­na­yan ve bu­nu giz­le­me­ye hiç de lü­zum gör­me­yen So­ros, bu tür fa­ali­yet­ler için 400 mil­yon do­lar har­ca­dı­ğı­nı, Tür­ki­ye’ye ise son 5 yıl­da 8 mil­yon do­lar ayır­dı­ğı­nı açık­la­dı. Pi­ya­sa­lar­da ya­şa­nan dal­ga­lan­ma­yı da de­ğer­len­di­ren So­ros, de­ğe­ri dü­şün­ce Ye­ni Türk Li­ra­sı’nın da­ha re­ka­bet­çi ol­du­ğu­nu di­le ge­tir­di. Tür­ki­ye’nin se­çim sü­re­ci­ne gir­di­ği­ni be­lir­ten So­ros, “Pi­ya­sa­lar be­lir­siz­li­ği sev­mez; an­cak pi­ya­sa­lar be­lir­siz­li­ği sev­mez di­ye de se­çim­ler­den vaz­ge­çi­le­mez” di­ye ko­nuş­tu.
 
Kişi başı milli gelirde AB’de sondan ikinciyiz
Geç­ti­ği­miz yıl ki­şi ba­şı­na mil­li ge­li­rin ilk de­fa 5 bin do­la­rın üze­ri­ne çık­ma­sı yurt­ta coş­kuy­la (!) kar­şı­lan­mış­tı. Ama in­san kom­şu­da ne var öğ­ren­me­den ra­hat ede­mi­yor. Tür­ki­ye İs­ta­tis­tik Ku­ru­mu, tam da bu işe yarayan a­ni sa­tın al­ma gü­cü­ne gö­re ki­şi ba­şı­na dü­şen Gay­ri Sa­fi Yur­ti­çi Ha­sı­la mik­tar­la­rı­nın ül­ke­ler ara­sın­da kar­şı­laş­tı­rıl­ma­sı­na yö­ne­lik bir ça­lış­ma ya­pı­yor. 25 Av­ru­pa Bir­li­ği ül­ke­si, 2 ka­tı­lım­cı ül­ke (Bul­ga­ris­tan ve Ro­man­ya), 3 aday ül­ke (Tür­ki­ye, Hır­va­tis­tan ve Ma­ke­don­ya) ile İs­viç­re, İz­lan­da ve Nor­veç’i kap­sa­yan de­ğer­len­dir­me­de 25 AB ül­ke­si­nin or­ta­la­ma­sı 100 ka­bul edi­li­yor. Bu en­dek­se gö­re Av­ru­pa’nın en zen­gi­ni 248 pu­an ile Lük­sem­burg. Tür­ki­ye ise en­deks­te 31 pu­an ile Ma­ke­don­ya’nın önün­de, son­dan ikin­ci sı­ra­da yer alı­yor. Ya­ni he­nüz or­ta­la­ma bir Av­ru­pa­lı bi­re­yin üç­te bi­ri ka­dar ka­za­nı­yo­ruz.
 
Turizm sektörü 2006’ya kötü başladı
Tu­rizm sek­tö­rü 2006’ya kö­tü baş­la­dı. İlk beş ay­da Tür­ki­ye’ye ge­len tu­rist sa­yı­sı ge­çen yı­lın ay­nı dö­ne­mi­ne gö­re %10,5 ora­nın­da aza­la­rak 5,5 mil­yo­na ge­ri­le­di. Tu­rizm sek­tö­rü açı­sın­dan gös­ter­ge ka­bul edi­len Ma­yıs ayın­da ise ge­len ya­ban­cı zi­ya­ret­çi sa­yı­sı ge­çen yı­la gö­re %16,7 dü­şe­rek 1 mil­yon 918 bin ol­du. Tu­rist sa­yı­sın­da­ki dü­şüş, özel­lik­le Av­ru­pa ül­ke­le­rin­den ge­len zi­ya­ret­çi­le­rin azal­ma­sın­dan kay­nak­lan­dı. Ve­ri­ler hem kuş gri­bi­nin, hem de dün­ya ku­pa­sı­nın tu­rizm sek­tö­rün­de­ki olum­suz et­ki­le­ri­ni yan­sı­tı­yor. De­yim ye­rin­dey­se, Tür­ki­ye dün­ya ku­pa­sı­na ka­tı­la­ma­dı­ğı gi­bi, bir de dün­ya ku­pa­sı­na ka­tı­lan tu­rist­le­rin­den ol­du.

Tavsiye Et