Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Dosya
İşsizliğin sosyal maliyeti
Erdal T. Karagöl
ÜL­KE­MİZ­DE kü­re­sel kriz şo­ku ile ar­tan iş­siz­lik, eko­no­mi­de ya­rat­tı­ğı olum­suz et­ki­ler ya­nın­da ba­zı top­lum­sal prob­lem­le­re de ne­den olu­yor. Bu du­rum iş­siz­li­ği gi­de­rek da­ha ön­ce­lik­li bir top­lum­sal so­run ala­nı ha­li­ne dö­nüş­tü­rü­yor. İş­siz­lik so­ru­nu bu ha­liy­le as­lın­da top­lum­da sos­yal bir ba­ro­met­re ni­te­li­ğin­de.
Bi­lin­di­ği gi­bi eko­no­mi­de­ki fii­lî iş­siz­lik ora­nı, do­ğal iş­siz­lik ora­nı üze­rin­de bir ar­tış gös­te­rir­se, bu GSYH’de ila­ve bir aza­lı­şa ne­den olur. İş­siz­lik bir kı­sır dön­gü mey­da­na ge­ti­rir; ulu­sal üre­tim üze­rin­de­ki olum­suz et­ki­siy­le da­ha az iş­gü­cü is­tih­dam edil­me­si­ne ve iş­siz­lik ora­nı­nın art­ma­sı­na yol açar. Özel­lik­le eği­tim­li ve ka­bi­li­yet­li iş­gü­cü­nün müm­kün olan en yük­sek tat­mi­ni sağ­la­ya­cak üre­tim­de kul­la­nı­la­ma­ma­sı ve kay­nak­la­rın et­kin kul­la­nı­la­ma­ya­rak is­ra­fı ne­de­niy­le top­lum­sal ma­li­yet ar­tar. Çün­kü iş­siz­lik­le be­ra­ber da­ha az mal ve hiz­met üre­ti­lir ve tü­ke­ti­lir. Me­se­la kü­re­sel kriz­le be­ra­ber 2008’de 10.436 do­lar olan ki­şi ba­şı­na dü­şen mil­li ge­lir, 2009’da %19 aza­la­rak 8.456 do­lar ola­rak ger­çek­leş­ti. Bu, ha­yat stan­dart­la­rın­da bir kö­tü­leş­me­ye, ba­ğım­lı­lık oran­la­rı­nın art­ma­sı­na ve fa­kir­li­ğin top­lum­sal bir ol­gu ha­li­ne dö­nüş­me­si­ne yol aça­rak de­rin iz­ler bı­rak­tı.
İş­siz­lik yar­dım­la­rı ve di­ğer sos­yal yar­dım har­ca­ma­la­rın­dan kay­nak­la­nan yük, ger­çek­leş­ti­ri­le­me­yen üre­tim po­tan­si­ye­li ve dü­şük ver­gi ge­lir­le­ri, iş­siz­li­ğin di­ğer so­nuç­la­rı­dır. Ay­rı­ca yük­sek iş­siz­lik oran­la­rı ile re­el ge­lir­de mey­da­na ge­len azal­ma, gö­re­li yok­sul­lu­ğun ve ge­lir da­ğı­lı­mın­da eşit­siz­li­ğin art­ma­sı­na yol açar. Çün­kü iş­siz­lik­ten en faz­la et­ki­le­nen grup, te­mel üre­tim fak­tö­rü emek olan en alt ge­lir grup­la­rı­dır. İş­siz­lik yok­sul­lu­ğun, su­çun, po­li­tik is­tik­rar­sız­lı­ğın, psi­ko­lo­jik prob­lem­le­rin art­ma­sı­na ve sağ­lık stan­dart­la­rı­nın düş­me­si­ne ne­den olur. Son yıl­lar­da ge­rek bi­rey­sel ge­rek­se top­lum­sal dü­zey­de göz­le­nen şid­det eği­li­mi, esa­sen bu so­ru­nun top­lum üze­rin­de ya­rat­tı­ğı bas­kı­yı açık­ça or­ta­ya ko­yu­yor.
İş­siz­lik­le be­ra­ber or­ta­ya çı­kan ma­li kay­nak ye­ter­siz­lik­le­ri ve top­lum­sal so­rum­lu­luk­lar, iş­siz­le­ri be­ce­ri­le­ri­ne ve­ya ye­te­nek­le­ri­ne uy­ma­yan iş­ler­de ça­lış­ma­ya zor­lar. Bu da iş­siz­li­ğin da­ha da de­rin­leş­me­si­ne ne­den olur. Bu­nun­la be­ra­ber iş­siz­lik, iş­çi­le­rin iş­le­rin­de ken­di­le­ri­ni da­ha gü­ven­siz his­set­me­le­ri­ne ve ken­di­le­ri­nin baş­ka­la­rı ta­ra­fın­dan ika­me edi­le­ce­ği kor­ku­su ve en­di­şe­si ta­şı­ma­la­rı­na, iş­çi sen­di­ka­la­rı­nın ve üye­le­ri­nin da­ya­nış­ma­sı­nın za­yıf­la­ma­sı­na ve iş­çi­le­rin da­ha dü­şük üc­ret ile da­ha faz­la ça­lış­ma­la­rı­na yol açar. Uzun sü­re iş­siz ka­lan­la­rın işe dön­me­si ya da iş pi­ya­sa­sı­na ka­tı­lı­mı çe­şit­li ne­den­ler­den do­la­yı za­man ala­ca­ğı gi­bi, ki­mi za­man ila­ve har­ca­ma­lar ya­pıl­ma­sı­nı da ge­rek­ti­rir.
Yük­sek ve sü­rek­li iş­siz­lik top­lum­da mo­ral bo­zuk­lu­ğu­na ve umut­suz­lu­ğa ne­den olur. Bu du­rum, dev­le­tin uzun dö­nem­de iyi­leş­tir­me ya­pa­ca­ğı iz­le­ni­mi yok­sa da­ha da de­rin­le­şir; kro­nik hu­zur­suz­lu­ğa, si­ya­si ve eko­no­mik is­tik­rar­sız­lı­ğa ve do­la­yı­sıy­la ulu­sal gü­ven­li­ğin teh­dit edil­me­si­ne ka­dar va­rır. İş­siz­lik bir yan­dan top­lum­da ger­gin­li­ğin ve hu­zur­suz­lu­ğun art­ma­sı­na, di­ğer yan­dan mil­li­yet­çi­lik duy­gu­su ile göç­le ge­len­le­re kar­şı bir an­ti­pa­ti­nin yük­sel­me­si­ne ne­den olur. Yük­sek ve uzun sü­re­li iş­siz­lik, ül­ke­nin say­gın­lı­ğı­nı hem va­tan­daş­lar hem de ulus­la­ra­ra­sı top­lum nez­din­de azal­tır.
İş­siz­lik ile be­ra­ber or­ta­ya çı­kan yok­sul­luk ve aç­lık iç gö­çü te­tik­ler. Kent­ler­de iş­siz­lik do­la­yı­sıy­la ai­le ya­pı­sın­da hız­lı de­ği­şim­ler ya­şa­nır. Tür­ki­ye’de kent­sel iş­siz­lik ora­nı­nın kır­sal iş­siz­li­ğin üze­rin­de çık­ma­sı bu so­ru­nu çar­pı­cı bir şe­kil­de or­ta­ya ko­yu­yor. (Ni­te­kim TÜ­İK Ha­ne­hal­kı İş­gü­cü Araş­tır­ma­sı’na gö­re, “2010 Ocak” dö­ne­min­de kent­ler­de iş­siz­lik %16,5 iken kır­da %10,3 idi.) Bu da en dü­şük ge­lir gru­bun­da yer alan kır­sal ke­sim­de ya­şa­yan­la­rın, en yük­sek ge­lir di­li­min­de­ki kent­li in­san­la­rın tü­ke­tim ve ya­şam ka­lıp­la­rı­nı tak­lit et­me­le­ri­ne ne­den olu­yor. Fark­lı ya­şam ka­lıp­la­rı­nı tak­lit eden ve eko­no­mik ola­rak ai­le­yi olum­suz et­ki­le­yen dav­ra­nış­lar, iş­siz­li­ğin yol aç­tı­ğı yok­sul­luk so­nu­cu or­ta­ya çı­kan bo­şan­ma­lar ve geç ev­len­me, ai­le ku­ru­mu üze­rin­de olum­suz et­ki­ler ya­pı­yor. Şöy­le ki, is­ta­tis­tik­ler 15-24 yaş gru­bu­na gi­ren her dört genç­ten en az bi­ri­nin iş­siz ol­du­ğu­nu gös­te­ri­yor. Bu da ai­le­de ve top­lum­da yoz­laş­ma­ya ve çal­kan­tı­la­ra ne­den olu­yor. İş­siz­li­ğin ai­le üze­rin­de­ki bir baş­ka olum­suz et­ki­si de ço­cuk­la­rın, ge­lir ye­ter­siz­li­ği ne­de­niy­le ye­ter­siz bes­len­me­le­ri­ne ve sağ­lık hiz­met­le­rin­den ye­te­rin­ce ya­rar­la­na­ma­ma­la­rı­na ila­ve­ten, ai­le içi şid­det ve hu­zur­suz­lu­ğun art­ma­sı­na ve ço­cuk­la­rın psi­ko­lo­ji­le­ri­nin bo­zul­ma­sı­na ne­den ol­ma­sı.
Özel­lik­le eği­ti­mi­ni ta­mam­la­yıp iş ha­ya­tı­na gir­mek is­te­yen bi­rey­le­rin kar­şı­laş­tık­la­rı iş­siz­lik ris­ki, top­lum­sal bir trav­ma­ya dö­nüş­me eği­li­min­de. İş­siz­li­ğin yol aç­tı­ğı sos­yal so­run­lar ço­ğu za­man eko­no­mik so­run­lar­dan da­ha da ağır olu­yor. İş­siz­li­ğin top­lum­da ya­rat­tı­ğı bu de­rin et­ki­le­ri ön­le­me­nin en et­ki­li yo­lu, iş­siz­li­ği azalt­mak­tır. Kı­sa va­de­de iş­siz ka­lan­la­rın iş­siz­lik si­gor­ta­sı ve sos­yal yar­dım­lar ile sos­yal ko­run­ma­sı sağ­lan­ma­lı; uzun va­de­de bu ko­ru­ma, iş­siz­li­ği azal­tan ve yok­sul­lu­ğu or­ta­dan kal­dı­ran, ha­ne­hal­kı kom­po­zis­yo­nu­na du­yar­lı bir as­ga­ri ge­lir des­te­ği­ni kap­sa­ma­lı­dır. Ak­si tak­dir­de top­lum­da cid­di sos­yal çal­kan­tı­lar ve bu­na­lım­lar or­ta­ya çı­ka­bi­lir.

Paylaş Tavsiye Et
Yazara ait diğer yazılar