Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (March 2009) > Dünya Siyaset > Ortadoğu’daki seçimlerin barışa domino etkisi
Dünya Siyaset
Ortadoğu’daki seçimlerin barışa domino etkisi
Mesut Özcan
İS­RA­İL’İN Gaz­ze sal­dı­rı­sı­nın gün­de­mi be­lir­le­di­ği Ocak ayın­da, ABD’nin ye­ni baş­ka­nı Ba­rack Oba­ma ve onun ata­dı­ğı Or­ta­do­ğu Özel Tem­sil­ci­si Ge­or­ge Mitc­hell gö­rev­le­ri­ne baş­la­dı. Baş­ba­kan­lık Baş­da­nış­ma­nı Ah­met Da­vu­toğ­lu’nun, Ame­ri­ka­lı ün­lü ga­ze­te­ci Da­vid Ig­na­ti­us’a ver­di­ği mü­la­kat­ta dik­kat çek­ti­ği, Or­ta­do­ğu’da 2009’da ger­çek­le­şe­cek se­çim­ler ve son­ra­sın­da or­ta­ya çı­ka­cak tab­lo­ya yö­ne­lik öngörüleri, İs­ra­il’in Gaz­ze ope­ras­yo­nu­nun ar­dın­dan da­ha da önem ka­zan­dı. Ig­na­ti­us, The Was­hing­ton Post’ta 21 Ara­lık’ta ya­yım­la­nan “Tür­ki­ye’nin Do­mi­no Te­ori­si” baş­lık­lı ya­zı­sın­da, Da­vu­toğ­lu’nun res­mi­ni çiz­di­ği Or­ta­do­ğu’nun önün­de­ki si­ya­si se­çe­nek­ler sil­si­le­si­ni, bir do­mi­no di­zi­si­ne ben­ze­ti­yor­du: “Do­mi­no taş­la­rı eğer doğ­ru yön­de dev­ri­lir­ler­se, iyi şey­ler ola­bi­lir. Ama eğer yan­lış yö­ne dev­ril­me­ye baş­lar­lar­sa, dik­kat­li olun.”
Da­vu­toğ­lu’nun bu ön­gö­rü­sü­nün Ig­na­ti­us ve­si­le­siy­le ka­mu­oyu­na ak­ta­rıl­ma­sı­nın üze­rin­den yak­la­şık bir haf­ta son­ra baş­la­yan İs­ra­il’in Gaz­ze saldırısı, böl­ge­nin dün­ya ba­rı­şı için ne ka­dar has­sas ve mer­ke­zî bir ko­num­da bu­lun­du­ğu­nu bir kez da­ha or­ta­ya koy­du. Oba­ma’nın Mitc­hell gi­bi Ku­zey İr­lan­da’da ça­tı­şan ta­raf­la­rın 1998’de uz­laş­ma­sın­da rol oy­na­yan, ar­dın­dan Fi­lis­tin-İs­ra­il ko­nu­suy­la da il­gi­le­nen bir is­mi Or­ta­do­ğu ile gö­rev­len­dir­me­si, böl­ge­ye önem ve­re­ce­ği vaadinde cid­di ol­du­ğu ima­jı­nı uyan­dır­dı.
 
İs­ra­il Se­çim­le­ri: Or­ta­do­ğu Do­mi­no­su­nun İlk Ta­şı
İs­ra­il’in üç haf­ta sü­ren Gaz­ze ha­re­kâ­tı­ ül­ke­de 10 Şu­bat’ta ya­pı­la­cak ge­nel se­çim­le­re da­ya­ndırılı­yor. Koa­lis­yo­nu oluş­tu­ran Ka­di­ma ve İş­çi Par­ti­si li­der­le­ri Tzi­pi Liv­ni ile Ehud Ba­rak, dı­şiş­le­ri ve sa­vun­ma ba­kan­la­rı ola­rak, İs­ra­il’in gü­ven­li­ği için ge­rek­ti­ğin­de ne ka­dar şa­hin ta­vır­lar ser­gi­le­ye­bil­dik­le­ri­ni gös­ter­me­ye ça­lış­tı­lar. Amaç­la­rı, İs­ra­il’de yük­se­len sağ oy­la­rı ken­di­le­ri­ne çek­mek ve se­çim yok­la­ma­la­rın­da bi­rin­ci gö­zü­ken Li­kud li­de­ri Ben­ya­min Ne­tan­ya­hu’nun önü­nü kes­mek­ti. Ateş­kes son­ra­sın­da ya­pı­lan ka­muo­yu araş­tır­ma­la­rı­na gö­re, iki li­der de des­tek­le­ri­ni art­tır­mış du­rum­da. Ba­rak’ın el­de et­ti­ği ar­tış, Liv­ni’ye gö­re da­ha faz­la. An­cak yi­ne de Ne­tan­ya­hu’dan çok faz­la oy ça­la­ma­dı­lar. Dök­tük­le­ri Fi­lis­tin­li ka­nı on­la­ra bek­le­dik­le­ri oyu he­nüz sağ­la­ya­ma­dı.
Se­çim­ler son­ra­sın­da muh­te­mel koa­lis­yon için tah­min­ler fark­lı ol­mak­la be­ra­ber, Avig­dor Li­ber­man li­der­li­ğin­de­ki aşı­rı sağ­cı İs­ra­il Evi­miz Par­ti­si ile bir koa­lis­yon ih­ti­ma­li­nin, Li­kud yö­ne­ti­ci­le­ri­nin bu par­ti­ye yö­ne­lik eleş­ti­ri­le­ri­ni diz­gin­le­di­ği söy­le­ni­yor. Li­ber­man’ın şi­ka­ye­ti son­ra­sın­da se­çim­le­re gir­me­si ya­sak­la­nan İs­ra­il’de­ki iki Arap par­ti­si­nin yük­sek mah­ke­me­ye yap­tık­la­rı iti­raz son­ra­sın­da bu ya­sa­ğın kal­dı­rıl­ma­sı, İs­ra­il se­çim­le­riy­le il­gi­li önem­li ge­liş­me­ler ara­sın­da. Nü­fu­sun yak­la­şık %20’si­ni oluş­tu­ran Arap­la­rı tem­sil eden iki par­ti olan Ba­lad ve Ra’am Ta’al, se­çim­ler ön­ce­sin­de 120 üye­li İs­ra­il par­la­men­to­su Knes­set’te 7 mil­let­ve­ki­liy­le tem­sil edi­li­yor­du. Oba­ma’nın böl­ge­ye yö­ne­lik plan­la­rı şu an için net ol­ma­mak­la be­ra­ber, İs­ra­il’de Li­kud ön­der­li­ğin­de­ki bir hü­kü­me­tin, iki dev­let­li çö­zü­me ol­duk­ça uzak ola­ca­ğı­nı bil­me­miz ge­re­ki­yor. Do­la­yı­sıy­la İs­ra­il se­çim­le­rin­de do­mi­no ta­şı­nın dev­ri­le­ce­ği yön, önü­müz­de­ki bir­kaç yıl için böl­ge­de­ki ge­liş­me­le­ri cid­di şe­kil­de et­ki­le­ye­cek.
İs­ra­il’de­ki se­çim so­nuç­la­rı­nın et­ki­si ka­dar önem­li bir di­ğer ge­liş­me de, Fi­lis­tin­li grup­lar ara­sın­da­ki mü­ca­de­le ola­cak. Fi­lis­tin Özerk Yö­ne­ti­mi Baş­ka­nı Mah­mud Ab­bas’ın gö­rev sü­re­siy­le il­gi­li tar­tış­ma, Gaz­ze’ye yö­ne­lik sal­dı­rı­lar ne­de­niy­le bir müd­det er­te­len­miş gö­rü­nü­yor. Oba­ma’nın Mitc­hell’ı ata­dı­ğı ko­nuş­ma­da, Mah­mud Ab­bas ve Baş­ba­kan Se­lam Fay­yad’a ver­di­ği des­tek, el-Fe­tih için önem­li bir avan­taj ol­sa da, İs­ra­il’in Gaz­ze sal­dı­rı­sı­nın Ha­mas’ın po­pü­la­ri­te­si­ni da­ha da ar­tır­dı­ğı or­ta­da. Ye­ni­den in­şa sü­re­cin­de Gaz­ze’ye ge­le­cek yar­dım­lar ve bun­la­rın da­ğı­tı­mı önem­li bir so­run teş­kil edi­yor. Ha­mas yö­ne­ti­mi, el-Fe­tih li­der­li­ği­ni Fi­lis­tin’e gön­de­ri­len ba­zı yar­dım­la­rı ulaş­tır­ma­mak ve da­ğı­tı­mı ken­di ya­pa­rak mev­cut du­rum­dan fay­da­lan­ma­ya ça­lış­mak­la it­ham edi­yor. El-Fe­tih ise Ha­mas’ı, gön­de­ri­len mal­ze­me­le­re el koy­mak ve iş­bir­lik­çi­lik­le suç­la­dı­ğı el-Fe­tih yan­lı­la­rın­dan 19 ki­şi­yi öl­dür­mek, 60 ki­şi­yi de ya­ra­la­mak­la suç­lu­yor. Bu nok­ta­da Fi­lis­tin­li grup­lar ara­sın­da­ki bö­lün­me­yi or­ta­dan kal­dır­mak, si­ya­si meş­ru­iye­ti olan Ha­mas ile ulus­la­ra­ra­sı meş­ru­iye­ti olan el-Fe­tih’i bir ara­ya ge­tir­mek, İs­ra­il se­çim­le­ri son­ra­sın­da so­ru­nun çö­zü­mü­ne yö­ne­lik atı­la­cak ilk adım­lar­dan bi­ri ol­ma­lı.
 
Irak ve İran Se­çim­le­ri
Bu ya­zı­nın ya­zıl­dı­ğı sı­ra­da he­nüz ger­çek­leş­me­miş olan di­ğer bir se­çim de, 31 Ocak’ta Irak’ta ya­pı­la­cak ye­rel se­çim­ler­dir. Kürt yö­ne­ti­mi­nin kon­tro­lün­de­ki böl­ge ile Ker­kük dı­şın­da­ki di­ğer 14 vi­la­yet­te ger­çek­leş­ti­ri­le­cek se­çim­ler­de vi­la­yet mec­lis üye­le­ri se­çi­le­cek, bu üye­ler de da­ha son­ra vi­la­yet­le­rin va­li­le­ri­ni se­çe­cek. Do­la­yı­sıy­la Irak ye­rel se­çim­le­ri, önü­müz­de­ki dört yıl bo­yun­ca gö­rev ya­pa­cak ye­rel yö­ne­ti­ci­le­ri be­lir­le­ye­cek. Bu se­çi­min 2005’te­ki ye­rel se­çim­ler­den baş­lı­ca far­kı, Irak’ta­ki gü­ven­li­ğin gö­re­ce da­ha iyi du­rum­da ol­ma­sı ve o dö­nem­de se­çi­mi boy­kot eden Sün­ni grup­la­rın bu se­fer se­çi­me ka­tıl­ma­la­rı. Oba­ma yö­ne­ti­mi Irak’tan çe­kil­me­yi so­run­suz­ca ger­çek­leş­ti­rir­se, bu ül­ke­de­ki si­ya­si sü­reç­ler da­ha da önem ka­za­na­cak. Şid­det or­ta­mı azal­dık­ça, çe­şit­li si­ya­si ya­pı­lar da­ha güç­lü ve et­kin bir şe­kil­de ül­ke­nin ge­le­ce­ğin­de söz sa­hi­bi ola­bi­le­cek.
İran’da 12 Ha­zi­ran’da ya­pı­la­cak olan cum­hur­baş­kan­lı­ğı se­çim­le­ri de bölgenin geleceği açısından önemli. Mev­cut Cum­hur­baş­ka­nı Mah­mud Ah­me­di­ne­jad’ın kar­şı­sı­na ra­kip ola­rak, es­ki cum­hur­baş­kan­la­rın­dan Mu­ham­med Ha­te­mi’nin çı­ka­ca­ğı ko­nu­şu­lu­yor. İran’da­ki se­çim­le­rin sey­ri­ni ül­ke­nin iç si­ya­se­ti ka­dar, ABD baş­ta ol­mak üze­re Ba­tı­lı ül­ke­le­rin İran’a ve onun nük­le­er prog­ra­mı­na yö­ne­lik po­li­ti­ka­la­rı da et­ki­le­ye­cek. İran ile doğ­ru­dan mü­za­ke­re et­mek­ten ya­na ol­du­ğu­nu söy­le­yen Oba­ma’ya, İran’ın da olum­lu ya­nıt ver­me­si bek­le­ni­yor. Fa­kat bu gö­rüş­me­le­rin uzun sür­me­si, İs­ra­il’i ol­duk­ça en­di­şe­len­di­ri­yor. Zi­ra ba­zı İs­ra­illi yet­ki­li­ler İran’ın bir yıl içe­ri­sin­de nük­le­er si­lah el­de ede­ce­ği­ni id­di­a edi­yor­lar. Bu­nun bir abar­tı ol­du­ğu­nu ka­bul et­sek bi­le, İran’ın, üze­rin­de­ki bas­kı­la­rın azal­ma­sın­dan mem­nun ola­ca­ğı aşi­kâr. İran gö­rüş­me­le­ri müm­kün ol­du­ğun­ca za­ma­na yay­mak is­te­ye­cek­tir. Oba­ma ve eki­bi­nin de, İran’da­ki ra­di­kal grup­la­rı güç­len­dir­me­mek için özel­lik­le se­çim ön­ce­sin­de çok bas­kı­cı bir si­ya­set iz­le­mek­ten ka­çı­na­ca­ğı söy­le­ne­bi­lir.
Oba­ma’nın gö­re­ve baş­la­ma­sı ve he­men ha­re­ke­te ge­çe­rek böl­ge­ye yö­ne­lik po­li­ti­ka­la­rı­nın ilk işa­ret­le­ri­ni ver­me­si, be­lir­siz­liği nis­pe­ten azalt­sa da son sö­zü böl­ge halk­la­rı söy­le­ye­cek. Unu­tul­ma­ma­lı ki, Bush yö­ne­ti­mi de geç­ti­ği­miz yıl­lar­da de­mok­ra­si­yi des­tek­le­me si­ya­se­ti uya­rın­ca böl­ge­de­ki se­çim­le­re bü­yük umut bağ­la­mış, ama bek­len­ti­le­ri­nin tam ter­si so­nuç­lar­la kar­şı­laş­mış­tı. Ba­ka­lım bu se­fer san­dık­tan çı­kan so­nuç­lar kim­le­ri se­vin­di­re­cek...

Paylaş Tavsiye Et