Kullanıcı Adı: Şifre    
   
   veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (November 2009) > Türkiye Ekonomi > Tuzla tersanelerinde neler oluyor?
Türkiye Ekonomi
Tuzla tersanelerinde neler oluyor?
Melih Torlak
TUZ­LA ter­sa­ne­le­rin­de son gün­ler­de ya­şa­nan iş ka­za­la­rı ve ölüm­ler med­ya­da bü­yük yan­kı uyan­dır­dı. Özel­lik­le Lim­ter-İş Sen­di­ka­sı ve med­ya iş­bir­li­ği ile gün­dem­de uzun sü­re ka­lan ölüm ha­ber­le­ri­nin ar­dın­dan dev­let ola­ya mü­da­ha­le et­ti. De­ne­tim­ler sı­kı­laş­tı­rı­lır­ken bir­kaç ter­sa­ne­de üre­tim dur­du­rul­du. Pe­ki, ter­sa­ne­le­ri ka­pat­mak­la bu so­run çö­zü­lür mü? Ke­sin­lik­le ha­yır. Prob­le­min ne ol­du­ğu tes­pit edil­me­den ve bu­na çö­züm üre­til­mek­si­zin ter­sa­ne ka­pat­ma­nın, çö­pü ha­lı­nın al­tı­na sü­pür­mek­ten far­kı yok. Za­ten son gün­ler­de dev­let de­ne­ti­mi­nin art­ma­sı üze­ri­ne ter­sa­ne­le­rin ge­çi­ci ön­lem­ler ala­rak ka­pa­tıl­mak­tan kur­tul­muş ol­ma­la­rı da bu tür ka­za­la­rın de­vam ede­ce­ği­ni gös­te­ri­yor.
Tür­ki­ye’de son yıl­la­rın hız­lı yük­se­len sek­tör­le­rin­den bi­ri olan ge­mi sa­na­yin­de bir­çok Av­ru­pa ül­ke­si­ne (İn­gil­te­re, Al­man­ya, Fran­sa, Hol­lan­da) ih­raç ya­pı­lır­ken, ay­nı za­man­da is­tih­dam ala­nı da açıl­dı. Bun­da Türk ge­mi sa­na­yi­ci­le­ri­nin gi­ri­şim­ci gü­cü, hü­kü­me­tin ge­mi üre­tim sa­na­yi­sine teş­vik ver­me­si ile Av­ru­pa ül­ke­le­ri­nin, ge­mi üre­tim sa­na­yisin­de iş­gü­cü ma­li­yet­le­ri­nin yük­sek ol­ma­sı ve ge­mi üre­ti­mi­nin çev­re­ye za­rar ver­me­si se­be­biy­le üre­ti­mi azalt­ma­sı et­ki­li ol­du. Fa­kat ma­li­yet­le­rin gi­de­rek art­ma­sı ne­de­niy­le önü­müz­de­ki yıl­lar­da ge­mi sek­tö­rü­nün ül­ke­miz­de de zor du­rum­da ka­la­ca­ğı tah­min edi­li­yor.
 
İş Ka­za­la­rı­nın Se­bep­le­ri ve
Alı­na­cak Ön­lem­ler
İş ka­za­la­rı­nın baş­lı­ca tür­le­ri­nin; elek­trik çarp­ma­sı, yük­sek­ten düş­me, par­la­ma-pat­la­ma­nın ol­du­ğu gö­rü­lü­yor. Bu ka­za­la­rın ne­de­ni; ta­şe­ron­luk sis­te­mi ne­de­niy­le ni­te­lik­siz iş­çi­le­rin ça­lış­tı­rıl­ma­sı, ta­şe­ron fir­ma­la­rın iş gü­ven­li­ği ko­nu­sun­da ön­lem al­ma­ma­sı ve iş­ve­ren­le­rin ça­lış­ma ko­şul­la­rı­nı iyi­leş­tir­me­me­si­dir.
Ta­şe­ron ke­li­me­si Fran­sız­ca kö­ken­li olup “is­ten­me­yen iş­le­ri ya­pan iş­çi” an­la­mı­na ge­lir. Ala­nın­da gö­rev ya­pan uz­man iş­çi an­la­mın­da kul­la­nı­lan alt yük­le­ni­ci kav­ra­mı, Tür­ki­ye’de ta­şe­ron ile ifa­de edi­li­yor. 1990’la­rın ba­zı dö­nem­le­rin­de Türk li­ra­sı­nın aşı­rı de­ğer­li ol­ma­sı ve 1996 yı­lın­da Güm­rük Bir­li­ği an­laş­ma­sı ile ulus­la­ra­ra­sı re­ka­be­tin art­ma­sı, iş­gü­cü ma­li­yet­le­ri­nin yük­sel­me­si­ne ne­den ol­du. Bu ma­li­yet­le­rin bir şe­kil­de dü­şü­rül­me­si ge­re­ki­yor­du. Han­gi ko­şul­lar­da ele­man ça­lış­tı­rıl­dı­ğı ter­sa­ne­yi il­gi­len­dir­me­yen ta­şe­ron­luk sis­te­mi, Tür­ki­ye’de 1990’lı yıl­lar­dan iti­ba­ren gi­de­rek ya­yıl­ma­ya baş­la­dı. Tuz­la’da %70’lik pa­ya sa­hip olan ta­şe­ron­luk sis­te­mi, ter­sa­ne işin­de ih­ti­yaç teş­kil edi­yor. Ge­mi üre­ti­mi sı­ra­sın­da uz­man­lık ge­rek­ti­ren 12 ile 15 ara­sın­da branş ol­du­ğu için her bir iş iha­le edi­le­rek ta­şe­ro­na di­ğer bir ifa­dey­le alt iş­ve­re­ne yap­tı­rıl­mak zo­run­da. Bu du­rum ar­ma­tör ile ter­sa­ne sa­hip­le­ri için do­ğal bir dav­ra­nış­tır. Fa­kat bu­ra­da­ki esas prob­lem şu: Çok hız­lı bü­yü­dü­ğü için sü­rek­li ni­te­lik­li ele­man açı­ğı bu­lu­nan sek­tör­de di­le­yen­ler ko­lay bir şe­kil­de ta­şe­ron fir­ma sa­hi­bi ola­bi­li­yor. Bu da tec­rü­be­li ve ye­ter­li do­na­nı­ma sa­hip ol­ma­yan ta­şe­ron fir­ma­la­rın hiz­met ver­me­si so­nu­cu­nu do­ğu­ru­yor.
Ha­liç ve da­ha son­ra Tuz­la ter­sa­ne­le­ri­nin bi­rin­de 50 yı­lı aş­kın sü­re­dir ça­lı­şan Tay­yar Meğ­ri­li, ölüm­le­rin ço­ğu­nun alet ede­va­tın adı­nı da­hi bil­me­yen eği­tim­siz iş­çi­ler­den kay­nak­lan­dı­ğı­nı ve bun­la­rın ço­ğu­nun Do­ğu’dan iş umu­duy­la ge­len in­san­lar ol­du­ğu­nu ifa­de edi­yor. Bu sis­te­min iyi­leş­ti­ril­me­si ge­re­ki­yor. Bu­nu ya­pa­cak olan da dev­let, ter­sa­ne sa­hip­le­ri ve ta­şe­ron fir­ma­lar.
Ön­ce­lik­le dev­let, 1960’lar­da ka­pa­tı­lan Ka­sım­pa­şa Oku­lu gi­bi ni­te­lik­li ara ele­man ih­ti­ya­cı­nı gi­de­re­cek mes­lek okul­la­rı aç­ma­lı. Mes­lek okul­la­rı ol­ma­dı­ğı için şu an iş­ve­ren­ler ye­ni alı­na­cak iş­çi­le­re 20 da­ki­ka­lık slayt eği­ti­mi ve­ri­yor­lar. İkin­ci ola­rak dev­let, sü­rek­li ve sı­kı bir şe­kil­de ter­sa­ne ve ta­şe­ron fir­ma­la­rı­nı de­net­le­me­li. Ulus­la­ra­ra­sı ko­şul­la­ra gö­re Tür­ki­ye’de si­gor­ta­lı ve ka­yıt­lı iş­çi ça­lış­tır­mak çok pa­ha­lı ol­du­ğun­dan dev­let, si­gor­ta prim­le­ri­ni ma­kul bir dü­ze­ye dü­şür­me­li. Ver­gi oran­la­rı düş­tü­ğü tak­dir­de iş­ve­ren­ler ka­yıt dı­şı iş­çi ça­lış­tır­mak­tan vaz­ge­çe­ce­ği için top­lam ver­gi ge­lir­le­ri azal­ma­nın ak­si­ne ar­ta­cak­tır. Bu­na rağ­men si­gor­ta­sız iş­çi ça­lış­tı­ran­lar (ta­şe­ron fir­ma ve ter­sa­ne sa­hip­le­ri) için ter­sa­ne ka­pat­ma­nın dı­şın­da ce­za­lar uy­gu­lan­ma­lı (Ör­ne­ğin; Al­man ya­sa­la­rı­na gö­re ölüm­cül bir ka­za ol­ma­sı du­ru­mun­da ter­sa­ne mü­dü­rü ve so­rum­lu­lar hap­se gi­ri­yor). Son ola­rak dev­let, ma­li­yet­ler yük­sel­me­sin di­ye kö­tü teç­hi­zat ve ni­te­lik­siz iş gü­cü ile iş ya­pan ta­şe­ron­luk sis­te­mi­nin iyi­leş­ti­ril­me­si yö­nün­de ça­lış­ma­lar yap­ma­lı.
Ter­sa­ne sa­hip­le­ri­nin ise iş­ye­ri ve ça­lış­ma ko­şul­la­rı­nı iyi­leş­tir­me­leri ve di­sip­li­ni sağ­la­ya­rak iş­çi­le­rin ka­za oran­la­rı­nı azal­ta­cak özel ele­man­lar is­tih­dam et­me­le­ri ge­re­ki­yor. Bu­na ek ola­rak; as­ker­lik­te ace­mi­lik dö­ne­min­de ol­du­ğu gi­bi be­lir­li alan­lar­da­ki iş­çi­le­rin beş-on gün­lük pra­tik eği­tim­den ge­çi­ril­me­si el­zem. Son ölüm­ler­den son­ra ta­şe­ron fir­ma sa­hip­le­ri de zih­ni­yet­le­ri­ni de­ğiş­ti­re­rek ni­te­lik­li ve si­gor­ta­lı iş­çi­ is­tih­dam et­me­ye baş­la­ma­lı­lar.
 
Rant Pe­şin­de Ko­şan­lar
Ge­mi üre­ti­mi­nin ka­li­te­li ve ucuz ol­ma­sı ne­de­niy­le Tür­ki­ye, ge­mi in­şa sa­na­yisin­de son yıl­lar­da bü­yük ba­şa­rı ya­ka­la­ya­rak dün­ya­nın ön­de ge­len üre­ti­ci­le­rin­den bi­ri ol­du. Fa­kat sek­tör ba­şa­rı­lı bü­yü­me per­for­man­sıy­la de­ğil, ma­dal­yo­nun di­ğer yü­zü olan son za­man­lar­da mey­da­na ge­len ka­za­lar­la gün­de­me gel­di. Tek­no­lo­ji­nin ge­liş­ti­ği 21. yüz­yıl­da, ter­sa­ne iş­çi­le­ri­ni 19. yüz­yıl ça­lış­ma şart­la­rın­da is­tih­dam et­mek ve ya­şa­nan ölüm­le­ri “mu­kad­de­rat” di­ye­rek ge­çiş­tir­mek el­bet­te müm­kün de­ğil. Fa­kat ola­yı gün­de­me ge­ti­ren ki­şi ve ku­rum­la­rın sa­mi­mi­ye­ti­ni de sor­gu­la­mak ge­re­ki­yor. Ya­şa­nan ge­liş­me­ler üze­ri­ne de­ğer­len­dir­me ya­pan Ulaş­tır­ma Ba­ka­nı Bi­na­li Yıl­dı­rım, “Tür­ki­ye, ge­mi in­şa ya­pı­mın­da dün­ya sı­ra­la­ma­sın­da 23. sı­ra­dan 5. sı­ra­ya ka­dar çık­tı. Ge­mi sek­tö­rü­nün bir an­da gün­de­me gel­me­si­nin te­sa­düf ol­ma­dı­ğı­nı dü­şü­nü­yo­rum. Bu ge­liş­me­ler bi­ri­le­ri­ni ra­hat­sız et­miş ola­bi­lir” di­ye­rek bu ko­nu­ya dik­kat çek­ti.
Tuz­la ter­sa­ne­le­rin­de­ki ba­zı sen­di­ka­lar, ölüm olay­la­rı üze­ri­ne ses­le­ri­ni du­yur­mak için ey­lem yap­tı­lar. Fa­kat Mec­lis Araş­tır­ma Ko­mis­yo­nu; İn­san Hak­la­rı Ko­mis­yo­nu; Sağ­lık, Ai­le, Ça­lış­ma ve Sos­yal İş­ler Ko­mis­yo­nu Tuz­la ter­sa­ne­le­rin­de­ki so­run­la­rı de­ğer­len­dir­me­ye baş­la­mış­ken ve Ça­lış­ma Ba­kan­lı­ğı mü­fet­tiş­le­ri­nin de­ne­tim­le­ri ya­pı­lır­ken bu tür gös­te­ri­le­rin ol­ma­sı ey­lem­ci­le­rin ide­olo­jik çı­kar­la­rın pe­şin­de ol­duk­la­rı­nı dü­şün­dü­rü­yor. Yi­ne bu dö­nem­de esas dert­le­ri “üzüm ye­mek de­ğil, bağ­cı­yı döv­mek” olan ba­zı ba­sın ku­ru­luş­la­rı ve ya­zar­lar, hü­kü­me­ti zor du­rum­da bı­rak­mak için ter­sa­ne­ler­de­ki so­run­la­rı is­tis­mar et­mek­ten çe­kin­me­di­ler. Öy­le ki, ga­ze­te­le­ri­miz­den bi­rin­de ya­pı­lan rö­por­taj­da bir oda­da 30 ki­şi kal­dı­ğı ya­zı­yor (Na­sıl bir oda ki; 30 ki­şi ya­şı­yor!). Med­ya­nın sa­mi­mi­yet­ten uzak yap­tı­ğı bu ha­ber­le­re ma­ale­sef ba­zı si­ya­si par­ti li­der­le­ri­miz de ka­tıl­dı ve son olay­la­rı şov ha­li­ne ge­ti­re­rek si­ya­si rant el­de et­me pe­şin­de koş­tu. So­nu­ca bak­tı­ğı­mız­da, ki­şi ve ku­rum men­fa­at­le­ri söz ko­nu­su ol­du­ğun­da bah­si ge­çen in­san ölüm­le­ri­nin te­fer­ru­at­tan iba­ret ol­du­ğu­nu gö­rü­yo­ruz. Son yıl­lar­da yıl­dı­zı gi­de­rek par­la­yan ge­mi in­şa sek­tö­rü­ne des­tek ve­re­rek Tür­ki­ye’nin kal­kın­ma­sı sağ­lan­ma­lı. Ta­bii bu­nun ya­nın­da iş­çi­le­re in­san onu­ru­nun ge­rek­tir­di­ği şe­kil­de ya­şam ve ça­lış­ma alan­la­rı sun­ma­lı­yız.

Paylaş Tavsiye Et
Türkiye Ekonomi
DİĞER YAZILAR