Kullanıcı Adı: Şifre    
   
   veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (August 2006) > Ekonomide Gündem
Ekonomide Gündem
Ekonomide Gündem Dünya / Ağustos 2006
Doha raundunu G-8 liderleri de kurtar(a)madı
Dün­ya eko­no­mi­si­nin ya­rı­sı­na hük­me­den (di­ğer ya­rı­sı­nı da et­ki­le­me gü­cü­ne sa­hip) 8 ül­ke­den mü­te­şek­kil G-8’in yıl­lık top­lan­tı­sı, 15-17 Tem­muz ta­rih­le­ri ara­sın­da Rus­ya’nın St. Pe­ters­burg şeh­rin­de ger­çek­leş­ti­ril­di. Li­der­le­rin gün­de­min­de ener­ji gü­ven­li­ği, AİDS ve di­ğer bu­la­şı­cı has­ta­lık­la­rın ya­yıl­ma­sı­nı ön­le­me, ge­liş­mek­te olan ül­ke­ler­de eği­tim ka­li­te­si­nin yük­sel­til­me­si, Rus­ya’nın Dün­ya Ti­ca­ret Ör­gü­tü (DTÖ) üye­li­ği ve kü­re­sel ti­ca­re­tin ser­best­leş­ti­ril­me­si yer alı­yor­du. An­cak, İs­ra­il’in Lüb­nan’a sal­dır­ma­sıy­la Or­ta Do­ğu’da tır­ma­nan ger­gin­lik di­ğer gün­dem mad­de­le­ri­ni göl­ge­de bı­rak­tı. Sa­vaş, li­der­ler ara­sın­da­ki gö­rüş ay­rı­lık­la­rı­nın da üze­ri­ni ört­tü. Öte yan­dan, Ce­nev­re’de de­vam eden DTÖ Do­ha ra­un­du gö­rüş­me­le­ri de çık­ma­za gir­di. Ce­nev­re’de uz­la­şı sağ­la­na­ma­ma­sı ha­lin­de DTÖ’nün var­lı­ğı­nın tar­tı­şı­lır ola­ca­ğı­nın far­kın­da olan G8 li­der­le­ri­nin bas­kı­la­rı da so­nuç için ye­ter­li ol­ma­dı. ABD ve AB, ge­liş­mek­te olan ül­ke­le­rin, pa­zar­la­rı­nı aç­ma kar­şı­lı­ğın­da ken­di­le­rin­den is­te­dik­le­ri ta­rım süb­van­si­yon­la­rı­nın azal­tıl­ma­sı­na ya­naş­maz­ken, bu ko­nu­da to­pu bir­bir­le­ri­ne ata­rak za­man ka­zan­ma­ya ça­lı­şı­yor­lar.
 
En büyük 500 şirketin 170’i Amerikalı
For­tu­ne der­gi­si dün­ya­nın en bü­yük 500 şir­ke­ti­ni açık­la­dı. Yıl­lık ci­ro­lar üze­rin­den ya­pı­lan sı­ra­la­ma­nın te­pe­sin­de bu yıl 339 mil­yar do­lar ile ABD’li pet­rol de­vi Ex­xon yer al­dı. İkin­ci sı­ra­da ABD’nin en bü­yük pe­ra­ken­de ma­ğa­za­lar zin­ci­ri olan Wal-Mart bu­lu­nur­ken; üçün­cü­lü­ğü ise Ro­yal Dutch Shell al­dı. İlk 10’da 5 pet­rol şir­ke­ti­nin yer al­ma­sı dik­kat çe­ki­yor. Ül­ke­le­re gö­re ya­pı­lan sı­ra­la­ma­da ise ABD, 170 şir­ket­le ilk sı­ra­da bu­lu­nu­yor. İkin­ci­li­ği 70 şir­ket­le Ja­pon­ya alı­yor. Av­ru­pa’nın ta­ma­mın­dan ilk 500 gi­ren şir­ket sa­yı­sı, 139’la ABD’nin ge­ri­sin­de bu­lu­nu­yor. Lis­te­de Tür­ki­ye’den sa­de­ce Koç Hol­ding bu­lu­nu­yor. Koç Hol­ding bu yıl 31 ba­sa­mak yük­se­le­rek 358. sı­ra­ya yer­leş­ti. Şe­hir­le­re gö­re ya­pı­lan sı­ra­la­ma­da ise Tok­yo 52 şir­ket­le ilk sı­ra­da, Pa­ris 27 şir­ket­le ikin­ci sı­ra­da, New York 24 şir­ket­le üçün­cü sı­ra­da yer alı­yor.
 
Finans piyasalarında hava puslu
Kü­re­sel fi­nans pi­ya­sa­la­rın­da su­lar Ma­yıs ve Ha­zi­ran ayı­na kı­yas­la bi­raz da­ha du­rul­muş ol­sa da kü­re­sel eko­no­mi­nin üze­rin­de­ki sis dal­ga­sı gi­de­rek ge­niş­li­yor. Kurt­lar gi­bi pus­lu ha­va­yı sev­me­yen ya­tı­rım­cı­lar ise bu be­lir­siz­lik du­ru­mu­nun bir an ön­ce so­na er­me­si­ni umut edi­yor. ABD Mer­kez Ban­ka­sı (FED) Tem­muz ba­şın­da fa­iz­le­ri %5,25’e çı­kar­tır­ken; FED Baş­ka­nı Ben Ber­nan­ke ABD Kon­gre­si’nde yap­tı­ğı su­num­da enf­las­yo­nun ül­ke eko­no­mi­si için cid­di bir teh­dit ol­du­ğu­nu, an­cak bu­nu kon­trol­de tut­mak için ge­rek­li ön­lem­le­rin alın­dı­ğı­nı di­le ge­tir­di. Ber­nan­ke’nin açık­la­ma­la­rı fa­iz ar­tı­rım­la­rı­na ara ve­ri­le­ce­ği şek­lin­de yo­rum­la­nın­ca dün­ya bor­sa­la­rın­da kı­sa sü­re­li bir can­lan­ma ya­şan­dı.
Öte yan­dan, Ja­pon­ya Mer­kez Ban­ka­sı 6 yıl­dır uy­gu­la­dı­ğı sı­fır fa­iz po­li­ti­ka­sı­nı so­na er­di­re­rek kı­sa va­de­li fa­iz­le­ri 0,25 pua­na yük­selt­ti. Ja­pon­ya’nın bu ka­ra­rı ül­ke­de yıl­lar­dır sü­ren def­las­yon sü­re­ci­nin so­na er­di­ği an­la­mı­na ge­li­yor. Av­ru­pa ve İn­gil­te­re mer­kez ban­ka­la­rı ise Tem­muz’da fa­iz oran­la­rı­nı de­ğiş­tir­me­di­ler. An­cak Av­ru­pa böl­ge­sin­de de enf­las­yon oran­la­rı­nın yük­sek sey­ri ne­de­niy­le fa­iz ar­tı­rım­la­rı­nın de­vam et­me­si bek­le­ni­yor.
 
Az gelişmiş ülkeler için yolun sonu mu?
Gı­da ve Ta­rım Ör­gü­tü (FA­O) ile OECD’ye gö­re kü­re­sel ta­rım­da­ki ge­liş­me­nin mer­ke­zi, ge­liş­miş ül­ke­ler­den ge­liş­mek­te olan ül­ke­le­re ka­yı­yor ve bu sü­reç önü­müz­de­ki on yıl içe­ri­sin­de hız ka­za­na­cak. An­cak, az ge­liş­miş ül­ke­ler için ay­nı şe­yi söy­le­mek müm­kün de­ğil. Bu ül­ke­ler­de ve­rim­li­lik ar­tı­şı nü­fus ar­tı­şı­nın ge­ri­sin­de kal­dı­ğı için te­mel gı­da mad­de­le­rin­de bi­le dı­şa­rı­ya ba­ğım­lı­lık gi­de­rek ar­tı­yor. Baş­ka bir de­yiş­le, kar­şı­laş­tır­ma­lı üs­tün­lük­ler ef­sa­ne­si­ne da­ya­na­rak kü­re­sel eko­no­mik sis­te­min çift­çi­le­ri ro­lü bi­çi­len az ge­liş­miş ül­ke­ler, bu­gün ken­di ka­rın­la­rı­nı bi­le do­yur­mak­ta güç­lük çe­ki­yor­lar. Bun­da ge­liş­miş ül­ke­le­rin ta­rım sek­tö­rün­de uy­gu­la­dık­la­rı yük­sek süb­van­si­yon­la­rın ro­lü bü­yük. Ta­rım süb­van­si­yon­la­rı­nın in­di­ril­me­si­ni kap­sa­yan Do­ha ra­un­dun­da­ki mev­cut tı­kan­mış­lı­ğın aşıl­ma­sı ise en çok az ge­liş­miş ül­ke­ler için bir an­lam ifa­de edi­yor.
 
AB’den Microsoft’a haksız rekabet cezası
Dün­ya­nın en bü­yük ya­zı­lım şir­ke­ti olan Mic­ro­soft’un ba­şı AB’nin re­ka­bet ya­sa­la­rıy­la dert­te. 2004 yı­lın­da re­ka­bet ya­sa­la­rı­na uy­ma­dı­ğı için Av­ru­pa Ko­mis­yo­nu’ndan re­kor mik­tar­da (497 mil­yon av­ro) ce­za alan Mic­ro­soft’a ye­ni­den ce­za yağ­dı. Av­ru­pa Ko­mis­yo­nu, iş­le­tim sis­te­mi olan Win­dows’u ra­kip şir­ket­le­rin ya­zı­lım­la­rıy­la uyum­lu ha­le ge­tir­mek­te ve ra­kip şir­ket­ler­le bil­gi pay­la­şı­mın­da di­re­nen Mic­ro­soft’a 280,5 mil­yon av­ro­luk bir ce­za da­ha ver­di. 16 Ara­lık-20 Ha­zi­ran ta­rih­le­ri­ni kap­sa­yan bu ce­za gün­lük 1,5 mil­yon av­ro­ya te­ka­bül edi­yor. Re­ka­bet ya­sa­la­rı ko­nu­sun­da ka­rar­lı ol­du­ğu­nu gös­ter­mek is­te­yen Ko­mis­yon, is­te­ni­len şart­la­rı ye­ri­ne ge­tir­me­me­si du­ru­mun­da Mic­ro­soft’a ve­ri­len ce­za­nın gün­lük 3 mil­yon av­ro­ya çı­ka­rı­la­bi­le­ce­ği­ni de açık­la­dı. ABD’de bir tür­lü yar­gı­lan(a)ma­yan Mic­ro­soft ise, bu ka­rar­lı tu­tum kar­şı­sın­da şim­di­lik pes et­miş gö­rü­nü­yor.
 
Avrupa’da yolsuzluk faturası kabarıyor
Av­ru­pa, ken­di­sin­den ile­ri ol­du­ğu­muz na­dir alan­lar­dan bi­ri olan yol­suz­luk­ta ata­ğa geç­ti. Av­ru­pa ba­sı­nın­da yer alan ha­ber­le­re gö­re, ‘at­lı­ka­rın­ca’ ola­rak bi­li­nen KDV yol­suz­lu­ğu böl­ge­de gi­de­rek yay­gın­la­şı­yor. Bu yol­suz­lu­ğun ül­ke­le­re olan ma­li­ye­ti de hız­la ar­tı­yor. Av­ru­pa Ko­mis­yo­nu yet­ki­li­le­ri­nin res­mî ol­ma­yan tah­min­le­ri­ne gö­re, yol­suz­lu­ğun Av­ru­pa ül­ke­le­ri­ne yıl­lık ma­li­ye­ti 50 mil­yar av­ro­ya ula­şı­yor. At­lı­ka­rın­ca yol­suz­lu­ğun­da cep te­le­fo­nu, bil­gi­sa­yar çi­pi gi­bi ile­ri tek­no­lo­ji ürün­le­ri KDV mu­afi­ye­ti ta­nı­nan ül­ke­le­re ih­raç edi­lip, son­ra tek­rar it­hal edi­li­yor. Her ih­ra­cat­ta KDV dev­let­ten ge­ri alı­na­bil­di­ği için bu iş­lem ay­nı mal için ba­zen de­fa­lar­ca tek­rar­la­nı­yor.

Tavsiye Et
Ekonomide Gündem Türkiye / Ağustos 2006
Hazar petrolü Ceyhan’da
21. yüz­yı­lın İpek Yo­lu ola­rak ad­lan­dı­rı­lan Ba­kü-Tif­lis-Cey­han (BTC) ham pet­rol bo­ru hat­tı, ilk pet­ro­lün Cey­han’a ulaş­ma­sı üze­ri­ne 14 Tem­muz’da dü­zen­le­nen açı­lış tö­re­ni ile res­men dev­re­ye gir­di. Ha­zar pet­ro­lü­nü Cey­han’a ulaş­tı­ra­cak bo­ru hat­tı­nın gö­rüş­me­le­ri­ne 1992’de baş­lan­mış; pro­je, ener­ji hat­la­rın­da Rus­ya ve İran’ın gü­cü­nü kır­mak is­te­yen ABD’nin yo­ğun des­te­ğiy­le ha­ya­ta ge­çi­ril­miş­ti. Ya­pı­mı 6 yıl sü­ren bo­ru hat­tı 1.774 ki­lo­met­re uzun­lu­ğun­da olup, bu­nun 1.074 ki­lo­met­re­si Tür­ki­ye sı­nır­la­rı içe­ri­sin­de bu­lu­nu­yor. Yıl­da 50 mil­yon ton pet­ro­lün ta­şı­na­ca­ğı hat, dün­ya pet­rol ih­ti­ya­cı­nın %8’ini kar­şı­la­ya­cak. BTC’nin en bü­yük or­ta­ğı %30’luk pa­yı ile İn­gi­liz pet­rol de­vi BP. İkin­ci sı­ra­da %25 ile Azer­bay­can (SO­CAR) yer alı­yor. Tür­ki­ye (TPA­O) ise %6,53 ile 5. bü­yük or­tak. 40 yıl ömür bi­çi­len hat üze­rin­den Tür­ki­ye yıl­da or­ta­la­ma 300 mil­yon do­lar ge­lir el­de ede­cek. BTC’nin asıl öne­mi ise, ener­ji gü­ven­li­ği­nin gi­de­rek da­ha bü­yük bir so­run ha­li­ne gel­di­ği dün­ya­da Tür­ki­ye’nin je­o-po­li­tik ve je­o-stra­te­jik ko­nu­mu­nu güç­len­di­re­cek ol­ma­sı.
 
Enflasyonda yeniden çift haneli rakamlar
Ener­ji fi­yat­la­rın­da­ki hız­lı yük­se­liş ve pi­ya­sa­lar­da ya­şa­nan dal­ga­lan­ma son­ra­sın­da enf­las­yon iki yıl ara­dan son­ra ye­ni­den çift ha­ne­li ra­kam­la­ra ulaş­tı. Özel­lik­le Ni­san ve Ma­yıs ay­la­rın­da ger­çek­le­şen yük­sek fi­yat ar­tış­la­rı ne­ti­ce­sin­de yıl­lık enf­las­yon ora­nı Ha­zi­ran’da %10,12’ye yük­sel­di. Üre­ti­ci fi­yat­la­rın­da­ki yıl­lık enf­las­yon da Ha­zi­ran’da­ki %4,02’lik dev ar­tış­tan son­ra %12,52’ye çık­tı. Bu ger­çek­leş­me­ler­le Mer­kez Ban­ka­sı’nın (MB) tü­ke­ti­ci fi­yat­la­rı enf­las­yo­nun­da Ha­zi­ran so­nu için ön­gör­dü­ğü %6,5’lik he­def cid­di bi­çim­de ih­lal edil­miş ol­du. %5 ola­rak be­lir­le­nen yıl so­nu he­de­fi­nin tut­tu­rul­ma­sı da ar­tık çok zor gö­rü­nü­yor. Ni­te­kim MB ta­ra­fın­dan dü­zen­li ola­rak ya­pı­lan bek­len­ti an­ke­tin­de yıl so­nu TÜ­FE bek­len­ti­si %10,28’e çık­tı. An­cak enf­las­yo­nun ge­nel eği­li­mi ölç­me­ye yö­ne­lik ola­rak he­sap­la­nan ener­ji, iş­len­me­miş gı­da ürün­le­ri, al­kol­lü içe­cek­ler, tü­tün ürün­le­ri ve al­tın ha­riç TÜ­FE’de­ki yıl­lık enf­las­yon he­nüz %6,1 se­vi­ye­sin­de bu­lu­nu­yor. Do­la­yı­sıy­la, önü­müz­de­ki ay­lar­da dış kay­nak­lı ye­ni bir şok ya­şan­ma­dı­ğı tak­dir­de enf­las­yo­nun düş­me tren­di­ne de­vam et­me­si bek­le­ni­yor.
 
İlk çeyrekte büyüme yüksek, gözler ikinci çeyrekte
Tür­ki­ye eko­no­mi­si Ocak, Şu­bat ve Mart ay­la­rı­nı kap­sa­yan yı­lın ilk çey­re­ğin­de %6,4 ora­nın­da bü­yü­dü. Böy­le­ce Tür­ki­ye 2002 yı­lı­nın ilk çey­re­ğin­den bu ya­na de­vam eden ke­sin­ti­siz bü­yü­me­yi 17. çey­re­ğe ta­şı­mış ol­du. Ay­rı­ca Tür­ki­ye OECD ül­ke­le­ri ile ara­sın­da­ki bü­yü­me far­kı­nı 2006’ın ilk çey­re­ğin­de de ko­ru­du. Bu dö­nem­de Tür­ki­ye’nin en ya­kın ta­kip­çi­si %2,6’lık bü­yü­me ora­nıy­la Yu­na­nis­tan ol­du. Tür­ki­ye İs­ta­tis­tik Ku­ru­mu (TÜ­İK) ve­ri­le­ri­ne gö­re, 2006 yı­lı ilk çey­re­ğin­de özel ni­hai tü­ke­tim har­ca­ma­la­rı %8,4, dev­le­tin ni­hai tü­ke­tim har­ca­ma­la­rı %8,1, gay­ri sa­fi sa­bit ser­ma­ye olu­şu­mu %30,5 ora­nın­da re­el ola­rak ar­tış gös­ter­di. En hız­lı bü­yü­yen sek­tör ise %41,6 ile in­şa­at ol­du. İn­şa­at sek­tö­rü­nü %22,7 ile ko­nut sa­hip­li­ği iz­ler­ken; ti­ca­ret ve sa­na­yi sek­tör­le­ri sı­ra­sıy­la %11,4 ve %9,4 ora­nın­da bü­yü­dü. Ta­rım sek­tö­rü ise ge­çen yı­lın ay­nı dö­ne­mi­ne gö­re %4,7 ora­nın­da da­ral­dı.
 
“Tüketici güveni” fena sarsıldı
Ma­yıs ve Ha­zi­ran ay­la­rın­da fi­nans pi­ya­sa­la­rı­nı sar­san dal­ga­lan­ma tü­ke­ti­ci gü­ve­ni­ne ağır bir dar­be vur­du. Türk in­sa­nı için hâ­lâ en önem­li eko­no­mik gös­ter­ge olan dö­viz ku­run­da­ki hız­lı ar­tı­şın ya­nı sı­ra bor­sa­da sert dü­şüş­le­rin ya­şan­ma­sı ve fa­iz­le­rin hız­la yük­sel­me­si tü­ke­ti­ci­le­rin mev­cut eko­no­mik ko­şul­lar hak­kın­da­ki al­gı­la­ma­la­rı ile ge­le­ce­ğe yö­ne­lik bek­len­ti­le­ri­ni sars­tı. Mer­kez Ban­ka­sı ve TÜ­İK’in ha­zır­la­dı­ğı Tü­ke­ti­ci Gü­ven En­dek­si Ha­zi­ran’da bir ön­ce­ki aya gö­re %7,9 ora­nın­da ge­ri­le­ye­rek, ya­yım­lan­ma­ya baş­la­dı­ğı Ara­lık 2003’ten bu ya­na en dü­şük dü­ze­yi olan 92,17’ye (100’ün üze­ri olum­lu, 100’ün al­tı olum­suz) in­di. CNBC-e ta­ra­fın­dan ha­zır­la­nan Tü­ke­ti­ci Gü­ven En­dek­si’nde de Ha­zi­ran ayın­da %20,4’lük sert bir dü­şüş ya­şan­dı. Ay­rı­ca, iç ta­le­bin da­ral­ma­sı ne­de­niy­le CNBC-e Tü­ke­tim En­dek­si Ha­zi­ran’da %6,9 ora­nın­da de­ğer kay­bet­ti. Tü­ke­tim­de en hız­lı dü­şüş­ler ön­cü sek­tör­ler olan oto­mo­tiv ve be­yaz eş­ya­da ger­çek­leş­ti.
 
Hazır giyim sektörü ihracatta liderliği kaptırdı
Tür­ki­ye’de ih­ra­ca­tın lo­ko­mo­ti­fi olan ha­zır gi­yim ve kon­fek­si­yon sek­tö­rü­nün yı­lın ilk ya­rı­sın­da ger­çek­leş­tir­di­ği ih­ra­cat, ge­çen yı­lın ay­nı dö­ne­mi­ne oran­la %1,8 ge­ri­le­ye­rek 6,7 mil­yar do­lar ol­du. Sek­tö­rün ih­ra­cat­ta­ki pa­yı %16,8’e dü­şer­ken; li­der­li­ği ilk ya­rı­da 7,7 mil­yar do­lar­lık ih­ra­cat ger­çek­leş­ti­ren oto­mo­tiv ve yan ürün­le­ri sa­na­yi ele ge­çir­di. Sek­tör­de­ki bu per­for­mans kay­bın­da dün­ya pa­zar­la­rın­da­ki ge­liş­me­ler, pet­rol fi­yat­la­rın­da­ki hız­lı yük­se­liş, Çin ve di­ğer As­ya ül­ke­le­riy­le olan re­ka­be­tin gi­de­rek kı­zış­ma­sı ve en bü­yük pa­za­rı­mız olan AB eko­no­mi­sin­de­ki dur­gun­luk et­ki­li olu­yor.
Öte yan­dan, Ocak-Ha­zi­ran dö­ne­min­de ABD pa­za­rı­na olan sa­tış­lar %23 ora­nın­da ge­ri­ler­ken; İtal­ya, İs­pan­ya ve Fran­sa gi­bi mo­da de­vi ül­ke­ler ile Ja­pon­ya, Or­ta ve Do­ğu Av­ru­pa gi­bi önem­li pa­zar­la­ra ya­pı­lan ih­ra­cat mik­ta­rı­nın cid­di oran­lar­da art­ma­sı se­vin­dir­di.
 
Elektrikte nostalji: Kesintiler ve zamlar yeniden
Ener­ji üre­ti­min­de­ki plan­sız ya­pı­lan­ma Tür­ki­ye’yi uzun yıl­lar son­ra ye­ni­den elek­trik ke­sin­ti­le­ri ile kar­şı kar­şı­ya bı­rak­tı. 1980’le­re ka­dar elek­tri­ği­nin ne­re­dey­se ta­ma­mı­nı yer­li kay­nak­lar­la üre­ten Tür­ki­ye, bu ta­rih­ler­den iti­ba­ren dı­şa­rı­dan al­dı­ğı do­ğal ga­zın elek­trik üre­ti­min­de­ki pa­yı­nı gi­de­rek ar­tır­dı. Dün­ya­da en pa­ha­lı elek­trik üre­tim kay­nak­la­rın­dan bi­ri­si olan do­ğal ga­zın Tür­ki­ye’nin elek­trik ener­ji­si üre­ti­min­de­ki pa­yı 2005 iti­ba­riy­le %44’e ulaş­mış du­rum­da. Ka­sım 2002’den bu ya­na do­ğal gaz fi­yat­la­rı­nın %41 ora­nın­da art­ma­sı­na rağ­men hü­kü­met elek­trik fi­yat­la­rı­na hiç zam yap­ma­dı. Ar­tan ma­li­yet­ler ne­de­niy­le özel san­tral­ler, za­ra­rı­na üre­tim ya­par du­ru­ma gel­di­ği için elek­trik­te ye­ni zam­lar ka­çı­nıl­maz gö­zü­kü­yor.

Tavsiye Et