Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (July 2006) > Dünya Siyaset > Türkiye-AB ilişkileri küresel dengeleri etkiliyor
Dünya Siyaset
Türkiye-AB ilişkileri küresel dengeleri etkiliyor
Muzaffer Şenel
KÜ­RE­SEL den­ge­le­ri et­ki­le­me ka­pa­si­te­si ne­de­niy­le, Tür­ki­ye-Av­ru­pa Bir­li­ği ka­tı­lım mü­za­ke­re­le­ri­nin baş­la­ma­sı bü­yük güç­le­ri kü­re­sel alan­da koz­la­rı­nı pay­laş­ma­ya it­ti. ABD ve AB, ye­ni ge­liş­me­le­re gö­re po­zis­yon­la­rı­nı ye­ni­den ta­nım­la­ma ya­rı­şı­na gir­di. Her iki ta­ra­fın da kon­jonk­tü­rel se­ve­cen­lik­le­riy­le kar­şı­la­şa­cak olan An­ka­ra, bu ye­ni dö­nem­de ta­raf­la­rın her an de­ğiş­me­si muh­te­mel tak­tik­ adım­la­rı kar­şı­sın­da di­na­mik bir si­ya­set üret­mek zo­run­da.
Kü­re­sel ye­ni­den ya­pı­lan­ma­nın yo­ğun­laş­ma­ya baş­la­dı­ğı bir dö­nem­de­yiz. Bü­yük güç­ler ara­sın­da So­ğuk Sa­vaş son­ra­sı dö­ne­min ilk ba­rış ant­laş­ma­sı Kıb­rıs üze­ri­ne ola­bi­lir. Rit­mik sar­sın­tı­la­rın şid­de­ti­nin art­tı­ğı za­man­lar­da ade­ta buz pis­ti­ni an­dı­ran bu kay­gan ze­min­de An­ka­ra, de­vam­lı de­ği­şen or­tak­lar­la ayak­ta dur­ma­ya ça­lı­şa­cak­tır. Ni­te­kim Tür­ki­ye’nin ye­rel ve böl­ge­sel an­lam­da at­tı­ğı he­men her adı­mın kü­re­sel güç den­ge­le­ri­ni et­ki­le­di­ği­ne Ma­yıs ve Ha­zi­ran ay­la­rı bo­yun­ca şa­hit ol­duk. Bu ne­den­le Tür­ki­ye, kü­re­sel dü­şün­me ile ye­rel ha­re­ket et­me ara­sın­da olu­şan ge­ri­li­mi iyi yö­ne­te­bil­di­ği ve den­ge­ye otur­ta­bil­di­ği öl­çü­de ka­za­na­cak­tır. AB mü­za­ke­re sü­re­ci Tür­ki­ye açı­sın­dan bu den­ge­nin sağ­lan­ma­sın­da bir araç ola­bi­lir.
Şim­di­ye ka­dar KKTC ile doğ­ru­dan ti­ca­re­ti baş­la­ta­cak­la­rı­nı açık­la­yan ve hat­ta bir­kaç so­mut adım da atan Was­hing­ton’ın, fii­lî mü­za­ke­re­le­rin baş­la­ma­sı­na bir­kaç gün ka­la “KKTC ad­lı bir dev­le­ti as­la ta­nı­ma­ya­ca­ğız; ada­da sa­de­ce tek dev­let, Kıb­rıs (Rum) Cum­hu­ri­ye­ti’ni ta­nı­yo­ruz” açık­la­ma­sı, Rum­la­rın ve­to kar­tı­nı da­ha ra­hat kul­lan­ma­sı­nın önü­nü aç­tı. Av­ru­pa ise ABD’nin ta­kın­dı­ğı bu tav­ra ce­vap üret­mek zo­run­da kal­dı. Her ne ka­dar bu adım­lar sem­bo­lik ve kon­jonk­tü­rel ola­rak al­gı­lan­sa da, An­ka­ra’ya psi­ko­lo­jik des­tek or­ta­mı sağ­la­ma­sı­nın ya­nın­da ye­ni ma­nev­ra alan­la­rı ka­zan­dır­dı­ğı da bir ger­çek.
Av­ru­pa’nın üret­me­ye ça­lış­tı­ğı tak­tik­ler ise kı­sa­ca şun­lar: Bu­gü­ne ka­dar Rum tez­le­ri­ne en faz­la des­tek ve­ren Fran­sız Le Mon­de ga­ze­te­si, yıl­lar son­ra ilk kez An­nan Pla­nı’nı red­det­me­le­ri ve Kıb­rıs­lı Türk­le­ri tec­rit et­me­le­ri ne­de­niy­le Rum­la­rı sert dil­le eleş­ti­ren bir ya­zı ya­yım­la­dı. So­ru­na çö­züm bu­lun­ma­dan Rum­la­rın AB’ye alın­ma­sı için bü­yük ça­ba­lar sarf eden Av­ru­pa Par­la­men­to­su Sos­ya­list Grup Baş­kan Yar­dım­cı­sı Mech­tild Rot­he’nin KKTC te­mas­la­rı sı­ra­sın­da “Kıb­rıs Türk top­lu­mu ile da­ya­nış­ma­mı­zı di­le ge­tir­me­ye gel­dik” söz­le­ri­ni sarf et­me­si, Rum­la­rı ikin­ci kez ha­yal kı­rık­lı­ğı­na uğ­rat­tı. Al­man­ya Dı­şiş­le­ri Ba­ka­nı Frank Wal­ter Ste­in­mei­er’in KKTC Cum­hur­baş­ka­nı Meh­met Ali Ta­lat ile gö­rüş­me­si ve di­ğer Av­ru­pa baş­kent­le­rin­den Ta­lat’a da­vet­ler gel­di­ği yö­nün­de­ki ha­ber­ler ise Rum­la­rı te­laş­lan­dır­dı. Tam da bu or­tam­da ger­çek­le­şen ABD’nin çı­kı­şı, Rum­la­ra ve­to kar­tı­nı son da­ki­ka­ya ka­dar kul­lan­ma­ im­kânı ver­di. Tür­ki­ye’nin Or­ta Do­ğu po­li­ti­ka­la­rın­dan mem­nun ol­ma­yan ABD’nin, An­ka­ra’yı he­men her or­tam­da tam üye­li­ği­ne des­tek ver­di­ği AB’de kö­şe­ye sı­kış­tır­ma ça­ba­sı, An­nan Pla­nı’ndan bu­gü­ne KKTC’ye ver­di­ği söz­le­ri ye­ri­ne ge­tir­me­miş olan Av­ru­pa­lı li­der­le­ri ha­re­ke­te ge­çir­di.
 
Pan­do­ra, Ku­tu­su­nu Aç­ma­ya Ha­zır­la­nı­yor!
An­ka­ra ile AB ara­sın­da­ki 35 mad­de­lik mü­za­ke­re sü­re­ci en so­run­suz alan ola­rak gös­te­ri­len “Bi­lim ve Araş­tır­ma” ile baş­la­dı. Açı­lır açıl­maz ka­pan­ma­sı ön­gö­rü­len “Bi­lim ve Araş­tır­ma” baş­lı­ğı­nı ka­pat­mak­ta Av­ru­pa hay­li zor­lan­dı. Elin­de ku­tu­su ile ma­sa­ya ge­len Pan­do­ra, ku­tu­yu aç­mak­la teh­dit ede­rek Av­ru­pa­lı li­der­le­re so­ğuk ter­ler dök­tür­dü. Zi­ra mü­za­ke­re­le­rin baş­la­tıl­ma­sı için en so­run­suz baş­lı­ğın se­çil­miş ol­ma­sı, bunun her iki ta­raf için de çok önem­li bir sem­bo­lik an­la­mı ol­du­ğu­nu gös­te­ri­yor. Mü­za­ke­re­le­rin Av­ru­pa bi­lin­ci­nin oluş­ma­sın­da ta­ri­hî bir öne­me sa­hip Vi­ya­na’nın baş­kan­lı­ğın­da baş­la­tı­lı­yor ol­ma­sı­nın dı­şın­da bir sem­bo­lik an­la­mı daha var: Bu sü­reç AB açı­sın­dan gü­ve­ni­lir­li­lik ve sa­mi­mi­yet gös­ter­ge­siy­di. Zi­ra ilk aç­ma-ka­pa­ma sü­re­ci­nin fi­yas­ko ile so­nuç­lan­ma­sı, AB’nin özümseme ka­pa­si­te­si­nin ol­ma­dı­ğı­nı gös­te­re­cek­ti.
Av­ru­pa, et­ra­fa kö­tü­lük­ler sa­çan Pan­do­ra’nın Ku­tu­su’­nu aç­ma­nın şim­di­lik ye­ri ol­ma­dı­ğı ko­nu­sun­da hem­fi­kir; bu ne­den­le ka­pat­ma­nın yol­la­rı­nı ara­ma­ya baş­la­dı bi­le. Çün­kü her mü­za­ke­re baş­lı­ğı­nın aç-ka­pa iş­le­mi, Av­ru­pa için Çin iş­ken­ce­si­ne dö­nüş­mek­te. Şim­di­lik ge­çi­ci de ol­sa bir ara yol bu­lun­du ve ku­tu­su el­ma şe­ke­ri ile de­ğiş­ti­ri­len Pan­do­ra, Ekim’e ka­dar evi­ne ge­ri gön­de­ril­di. Ekim’de şe­ker bi­tin­ce Av­ru­pa, Pan­do­ra’ya ne tek­lif ede­cek? Bek­le­yip gö­re­ce­ğiz, ay­rı­lık mev­si­mi gü­zün ki­me ne ge­ti­re­ce­ği­ni.
An­ka­ra ile olan iliş­ki­ler­de Av­ru­pa’nın özümseme ka­pa­si­te­si­nin Rum­la­rın ipo­te­ğin­de ol­du­ğu or­ta­ya çık­tı. Ge­ri­de ka­lan 34 mad­de­nin aç-ka­pa iş­le­mi ile ka­tı­lım an­laş­ma­sı için da­ha 69 kez AB üye­le­ri­nin (Rum­la­rın) ona­yı ge­re­ke­cek. Bu du­rum­da her mü­za­ke­re baş­lı­ğı­nın aç-ka­pa iş­le­mi dip­lo­ma­tik sa­va­şa dö­nü­şe­cek. Kıb­rıs so­ru­nu­nu BM ça­tı­sın­dan AB’ye ta­şı­mak is­te­yen Rum­lar, sü­re­ci so­nu­na ka­dar zor­la­ya­cak­la­rı­nı gös­ter­di­ler. ABD’nin Rum­la­rı ce­sa­ret­len­di­ren gi­ri­şi­mi ise, az kal­sın yaş­lı Av­ru­pa’nın çö­kü­şü­ne ne­den ola­cak­tı.
Tür­ki­ye açı­sın­dan en so­run­suz baş­lık­ta ya­şa­nan tra­ji­ko­mik kriz, ge­le­cek so­run­la­rın da bir gös­ter­ge­si as­lın­da. Mü­za­ke­re­ler, Tür­ki­ye ile AB ara­sın­da de­ğil, An­ka­ra’nın AB üye­si ül­ke­ler üze­rin­den Kıb­rıs Rum Dev­le­ti ile yap­tı­ğı pa­zar­lık­lar­la baş­la­dı ve öy­le de­vam ede­cek. AB üye­si ül­ke­le­rin ta­kın­dı­ğı ta­vır, Kıb­rıs so­ru­nu bir çö­zü­me ka­vuş­sa bi­le, Tür­ki­ye’nin üye­lik sü­re­ci­nin çok san­cı­lı ge­çe­ce­ği­nin işa­ret­le­ri­ni ve­ri­yor.
NA­TO, Av­ru­pa açı­sın­dan ku­ru­luş ge­rek­çe­si­ni, Ame­ri­ka’yı içer­de, Rus­ya’yı dı­şa­rı­da, Al­man­ya’yı da aşa­ğı­da tut­mak şek­lin­de açık­la­mış­tı. Bu­na ben­zer bir stra­te­ji­nin Av­ru­pa ta­ra­fın­dan Tür­ki­ye’ye yö­ne­lik ola­rak ge­liş­ti­ril­me­ye ça­lı­şıl­dı­ğı­nı gö­rü­yo­ruz. Av­ru­pa­lı dü­şü­nür­le­rin ta­hay­yü­lün­de­ki ge­le­ce­ğin Av­ru­pa’sın­da, Fran­sAl­man­ya mer­kez­de, Rus­ya uzak­ta ama bir şe­kil­de ba­ğım­lı ol­ma­lı. Tür­ki­ye için ise iki se­çe­nek dü­şü­nül­mek­te: Üye ola­cak­sa mut­la­ka aşa­ğı­da tu­tul­ma­lı ya da si­ya­sî ha­re­ket ala­nı­nın da­ral­tıl­ma­sı için Av­ru­pa li­ma­nı­na sı­kı sı­kı­ya de­mir­len­me­li.
Tür­ki­ye, ge­le­ce­ğin dün­ya­sın­da Av­ru­pa’nın kı­yı­sın­da pi­yon ol­mak is­te­mi­yor­sa stra­te­ji­si­ni sa­de­ce Av­ru­pa’ya en­deks­le­me­mek zo­run­da. Do­la­yı­sıy­la An­ka­ra, mü­za­ke­re sü­re­cin­de şu so­ru­nun mu­ha­ta­bı­dır: Tür­ki­ye’nin kı­yı­sın­da­ki bir Av­ru­pa mı, yok­sa Av­ru­pa’nın kı­yı­sın­da­ki bir Tür­ki­ye mi ön­gö­rü­yor? An­ka­ra’nın bu so­ru­ya üre­te­ce­ği ce­vap/lar sa­de­ce ken­di ge­le­ce­ği­ni de­ğil, tüm kom­şu böl­ge­le­rin ve için­de bu­lun­du­ğu kül­tür-me­de­ni­yet hav­za­sı­nın ge­le­ce­ği­ni, do­la­yı­sıy­la kü­re­sel dü­ze­nin akı­şı­nı ta­yin ede­cek­tir.
“Tüm so­run­lar aşıl­sa Tür­ki­ye ne za­man tam üye olur?” di­ye so­ran­la­ra not: Avro üze­rin­de­ki ha­ri­ta­yı kul­la­na­lım. Bal­kan­lar­da­ki tüm ül­ke­ler (Ro­man­ya, Bul­ga­ris­tan, Hır­va­tis­tan, Ka­ra­dağ, Ma­ke­don­ya, Ar­na­vut­luk, Sır­bis­tan, Ko­so­va (?) ve Bos­na-Her­sek) ile Mol­do­va ve muhtemelen Uk­ray­na, AB’ye tam üye ol­duk­tan son­ra bel­ki! Zi­ra Avro’da sa­de­ce Tür­ki­ye’nin ba­tı­sı var; Gür­cis­tan ve Er­me­nis­tan or­ta­lık­ta gö­zük­mü­yor­lar şim­di­lik.

Paylaş Tavsiye Et