Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (September 2008) > Kapak > AB’nin Gürcistan politikası kışa endeksli
Kapak
AB’nin Gürcistan politikası kışa endeksli
Muzaffer Şenel
GÜR­CİS­TAN’IN tam da Pe­kin Olim­pi­yat­la­rı’nın ari­fe­si olan 7 Ağus­tos’ta, ken­di­sin­den ay­rıl­ma­ya ça­lı­şan Gü­ney Oset­ya’ya yö­ne­lik as­ke­rî ope­ras­yon dü­zen­le­me­siy­le Kaf­kas­lar bir an­da sa­vaş ala­nı­na dön­dü. Hal­kın %80’nin Rus pa­sa­por­tu ta­şı­dı­ğı Gü­ney Oset­ya’ya Rus­ya’nın mü­da­ha­le­si ge­cik­me­di. Rus­ya’nın as­ke­rî mü­da­ha­le­si kar­şı­sın­da Av­ru­pa Bir­li­ği ile ABD’nin akut kriz du­rum­la­rın­da si­ya­set üret­me­de­ki za­fi­yet­le­ri de gün yü­zü­ne çık­tı. Dış po­li­ti­ka ko­nu­sun­da üye­le­ri ara­sın­da or­tak si­ya­si he­def, çı­kar ve tu­tum be­lir­le­me­de­ki ek­sik­li­ği git­tik­çe be­lir­gin­le­şen AB, Gü­ney Oset­ya kri­zi sı­ra­sın­da da da­ğı­nık bir gö­rün­tü çiz­di. Her ne ka­dar AB Dö­nem Baş­ka­nı sı­fa­tıy­la Fran­sa’nın dip­lo­ma­tik ça­ba­la­rı­nın bir so­nu­cu ola­rak ateş­kes sağ­lan­mış ol­sa da or­ta­da bü­tün­cül bir si­ya­se­tin ol­du­ğu­nu söy­le­mek zor.
AB için her da­im dil­len­di­ri­len bir ya­kış­tır­ma var­dır: Eko­no­mik dev, si­ya­si cü­ce. Di­ğer kü­re­sel güç­ler­le kar­şı­laş­tı­rıl­dı­ğın­da AB’nin ver­di­ği gö­rün­tü tam da bu­dur. Zi­ra eko­no­mi ala­nın­da çı­kar­la­rı epey uyu­şan Av­ru­pa­lı dev­let­ler, si­ya­si alan­la il­gi­li bir ko­nu­da he­men gö­rüş ay­rı­lı­ğı­na dü­şü­yor­lar. Gü­ney Oset­ya kri­zi AB’nin dış po­li­ti­ka­da or­tak çı­kar be­lir­le­me­de­ki si­ya­si ira­de za­afi­ye­ti­ni aş­mak için oluş­tur­du­ğu Dış Po­li­ti­ka Yük­sek Tem­sil­ci­li­ği ma­ka­mı­nın bir te­le­fon nu­ma­ra­sın­dan iba­ret ol­du­ğu­nu göz­ler önü­ne ser­di. Çün­kü AB üye­si dev­let­ler ara­sın­da ta­ri­hî kor­ku­lar­la bes­le­nen gü­ven­siz­lik had saf­ha­da. Bu du­ru­mun en gö­ze çar­pan ör­ne­ği Al­man­ya-Po­lon­ya iliş­ki­le­ri. Buz­da­ğı­nın gö­rün­me­yen kıs­mın­da ise Al­man­ya-Fran­sa iliş­ki­le­ri var. AB Dö­nem Baş­ka­nı Fran­sa’nın Cum­hur­baş­ka­nı Nic­o­las Sar­kozy’nin he­men ar­dın­dan Al­man Şan­söl­ye­si An­ge­la Mer­kel’in böl­ge­nin yo­lu­nu tut­muş ol­ma­sı bu­nun bir gös­ter­ge­si.
Di­ğer ta­raf­tan İn­gi­liz Dı­şiş­le­ri Ba­ka­nı Da­vid Mi­li­band’ın 19 Ağus­tos’ta Brük­sel’de ya­pı­lan NA­TO top­lan­tı­sı­nın he­men ar­dın­dan Gür­cis­tan’ı zi­ya­ret et­me­si, hem ateş­ke­se des­tek ver­me­si hem de NA­TO için­de­ki At­lan­tik­çi ka­na­dın Gür­cis­tan’a ver­di­ği des­te­ği gös­ter­me­si açı­sın­dan önem­li. Ni­san 2008’de ya­pı­lan NA­TO Bük­reş Zir­ve­si’nde Rus­ya’nın, Uk­ray­na ve Gür­cis­tan’ın NA­TO’ya üye ol­ma­sı­na net şe­kil­de kar­şı çık­ma­sı üze­ri­ne her iki ül­ke­nin ör­gü­te ka­tıl­ma­la­rı ile­ri bir ta­ri­he er­te­len­miş­ti. Son Gü­ney Oset­ya kri­zi Gür­cis­tan’ın gü­ven­lik en­di­şe­le­ri­ni hak­lı çı­ka­rır­ken Tif­lis’e Av­ru­pa için­den en bü­yük des­te­ğin Rus­ya’ya kom­şu es­ki ko­mü­nist ül­ke­ler­den gel­me­si ma­ni­dar. Ber­lin ve Pa­ris, ABD’nin 90’lar­da­ki “ön­ce­lik Rus­ya” si­ya­se­ti­ni anım­sa­tan bir tarz­da Mos­ko­va’yı kız­dır­ma­ya­cak da­ha yu­mu­şak söy­lem­ler üret­me yo­lu­nu se­çer­ken, Po­lon­ya ön­cü­lü­ğün­de­ki es­ki Do­ğu Blo­ğu ül­ke­le­ri “AB’nin da­ha ka­rar­lı adım at­ma­sı­nı” is­ti­yor­lar.
Al­man­ya ve Fran­sa’nın Rus­ya si­ya­set­le­ri­ni AB’ye dik­te et­tik­le­ri­ni öne sü­ren Po­lon­ya Cum­hur­baş­ka­nı Lech Kaczy­nski, 27 üye­li Bir­li­ğin or­tak du­ru­şu ol­du­ğu­na da­ir id­dia­nın “şa­ka” ol­du­ğu­nu söy­lü­yor. 13 Ağus­tos’ta Tif­lis’e gi­den Po­lon­ya, Uk­ray­na, Es­ton­ya ve Lit­van­ya dev­let baş­kan­la­rı, Mos­ko­va’nın Gür­cis­tan’a yö­ne­lik as­ke­rî ha­re­kâ­tı­nı sert bir dil­le eleş­tir­di­ler. 20 Ağus­tos’ta Po­lon­ya, ABD’nin fü­ze kal­ka­nı sis­te­mi­ne ev sa­hip­li­ği yap­ma­yı ka­bul et­ti. Rus­ya bü­yük tep­ki gös­ter­di­ği Var­şo­va’nın bu adı­mı­na kar­şı­lık Be­la­rus ile yö­nü Po­lon­ya’ya dö­nük bir fü­ze sa­vun­ma sis­te­mi kur­ma an­laş­ma­sı im­za­la­ma­yı gün­de­me ge­tir­di. Bu du­rum aka­de­mik ve dip­lo­ma­tik çev­re­ler­de “So­ğuk Sa­vaş’ın ye­ni araç­lar­la tek­rar kı­ta­ya dön­me­si ola­rak yo­rum­la­nı­yor. 8 Ağus­tos 2008’e ka­dar Av­ru­pa’da sa­vaş­lar si­lah­lar üze­rin­den de­ğil ke­li­me­ler üze­rin­den ya­pı­lı­yor­du. Bu ta­rih, ke­li­me­le­rin ik­na ka­bi­li­ye­ti­nin güç­lü bir si­ya­si ira­de ol­mak­sı­zın çok da önem ta­şı­ma­dı­ğı­nı gös­ter­di.
 
Av­ru­pa’nın Or­tak Bir Rus­ya Po­li­ti­ka­sı Yok
Av­ru­pa ül­ke­le­ri ara­sın­da Rus­ya’ya yö­ne­lik or­tak bir po­li­ti­ka ge­liş­ti­ri­le­mi­yor. Özel­lik­le Al­man­ya’nın Rus­ya ile çe­şit­li alan­lar­da ge­liş­tir­me­ye ça­lış­tı­ğı ya­kın iliş­ki, Bal­tık ve İs­kan­di­nav ül­ke­le­ri­ni ra­hat­sız edi­yor. Rus­ya ile Al­man­ya ara­sın­da Ey­lül 2005’te ilk an­laş­ma­sı im­za­la­nan ve Bal­tık ül­ke­le­ri ile Po­lon­ya’yı by-pass eden do­ğal­gaz bo­ru hat­tı pro­je­si, di­ğer AB üye­le­ri İs­veç ile Po­lon­ya’nın ra­hat­sız­lı­ğı­na ne­den ol­du. Ku­zey Av­ru­pa Bo­ru Hat­tı (North Stre­am) adı ve­ri­len pro­je ile Ba­tı Si­bir­ya do­ğal­ga­zı­nın Rus­ya’nın Bal­tık De­ni­zi kı­yı­la­rın­da­ki Wyborg ile Al­man­ya’nın Gre­ifs­wald li­man­la­rı ara­sın­dan ge­çi­ri­le­rek Al­man­ya ve İn­gil­te­re’ye bağ­lan­ma­sı he­def­le­ni­yor. An­cak Var­şo­va bu pro­je­yi 2. Dün­ya Sa­va­şı sı­ra­sın­da Do­ğu Av­ru­pa’da Rus-Al­man et­ki sa­ha­la­rı­nı ve top­rak pay­la­şı­mı­nı be­lir­le­yen Mo­lo­tov-Rib­ben­trop Pak­tı’nın tek­ra­rı ola­rak ni­te­len­di­ri­yor.
Gür­cis­tan Sa­va­şı da es­ki Do­ğu Blo­ğu ül­ke­le­rin­deki ta­rih­sel bö­lün­me/par­ça­lan­ma ve iş­gal edil­me kor­ku­su­nu ye­ni­den gün­de­me ge­tir­di. Rus­ya’nın so­ğuk ne­fe­si­ni en­se­le­rin­de his­set­tik­le­ri­ni çe­şit­li za­man­lar­da di­le ge­ti­ren bu ül­ke­ler, Gü­ney ül­ke­le­ri­nin ve özel­lik­le Fran­sAl­man­ya’nın “ön­ce­lik Rus­ya” po­li­ti­ka­sı­nı Bir­li­ğe dik­te et­tir­me­ye ça­lış­ma­sın­dan ya­kı­nı­yor­lar. Gür­cis­tan kri­zi AB için­de­ki de­rin çat­lak­la­rın gün yü­zü­ne da­ha net bir şe­kil­de çık­ma­sı­na yol aç­tı ve önü­müz­de­ki dö­nem­de AB’nin na­sıl bir si­ya­si ya­pı­lan­ma­ya gi­de­bi­le­ce­ği­nin ipuç­la­rı­nı or­ta­ya koy­du. Yıl­lar­dır dil­len­di­ri­len iki vi­tes­li Av­ru­pa mo­de­li as­lın­da hâ­li­ha­zır­da­ki bü­tün­leş­me sü­re­ci­ni ifa­de eden net bir ta­nım­la­ma. Bir­li­ğin iki lo­ko­mo­ti­fi Pa­ris ve Ber­lin al­dık­la­rı ka­rar­la­rı di­ğer üye­le­re sü­reç için­de çe­şit­li pa­zar­lık­lar ve eko­no­mik ta­viz­ler­le ka­bul et­tir­me­ye ça­lı­şı­yor­lar. Çok acil ve ha­ya­ti ko­nu­lar­da di­ğer üye­le­ri de müm­kün ol­du­ğun­ca ka­rar al­ma sü­re­ci­ne kat­ma­ya ça­lı­şıp or­tak po­li­ti­ka üre­ti­yor­lar. Or­ta ve uzun va­de­li ko­nu­lar­da sü­re­ce odak­la­nıp Bir­li­ğin kü­çük ül­ke­le­ri­ni ik­na et­me yo­lu­nu se­çi­yor­lar.
Rus­ya’nın Gür­cis­tan’ın iki özerk böl­ge­si Ab­haz­ya ve Gü­ney Oset­ya’nın ba­ğım­sız­lı­ğı­nı ta­nı­ma­sı­nın ar­dın­dan AB’nin Mos­ko­va’ya kar­şı da­ha ka­rar­lı bir tu­tum ser­gi­le­me­si ge­re­ki­yor­sa da bu­nu ger­çek­leş­tir­me­si zor gö­rü­nü­yor. Şa­yet önü­müz­de­ki kış­ta so­ğuk­tan don­mak is­te­mi­yor­sa, Av­ru­pa’nın bu sü­reç­te Rus­ya’nın şan­taj­la­rı­na bo­yun eğ­me­si muh­te­mel. 90’lar­da­ki has­ta ül­ke ha­va­sın­dan çı­kan Rus­ya ar­tık han­tal ama zen­gin ve nük­le­er si­lah kul­la­na­bi­le­ce­ği­ni id­di­a ede­bi­le­cek ka­dar da per­va­sız. Rus­ya’nın zen­gin­li­ği­nin en önem­li kay­na­ğı olan Av­ru­pa ise mev­cut sos­yal dü­ze­ni­ni sür­dü­re­bil­me­si için Rus­ya’dan ge­len pet­rol ve do­ğal­ga­za ba­ğım­lı. O yüz­den AB’nin, Or­ta As­ya ve Or­ta­do­ğu ener­ji kay­nak­la­rı­nı Tür­ki­ye üze­rin­den Av­ru­pa’ya ta­şı­ma­sı dü­şü­nü­len NA­BUC­CO Bo­ru Hat­tı Pro­je­si’ne acil des­tek ver­me­si şart.
AB üye­le­ri­nin Rus­ya’ya ba­ğım­lı­lı­ğı­nı azal­ta­cak NA­BUC­CO vb. pro­je­le­re al­ter­na­tif ola­rak Mos­ko­va, Bur­gaz-Alek­san­dro­po­lis Bo­ru Hat­tı vb. pro­je­ler üre­ti­yor. AB, üye­le­ri­nin Rus­ya men­şe­li bu tür pro­je­le­re des­tek ver­me­si­nin Av­ru­pa’nın Rus­ya’ya ba­ğım­lı­lı­ğı­nı pe­kiş­tir­mek­ten baş­ka işe ya­ra­ma­ya­ca­ğı­nı an­la­mak zo­run­da. Dö­nem Baş­ka­nı ola­rak Fran­sa’nın Rus­ya ile Gür­cis­tan ara­sın­da yap­tı­ğı ara­bu­lu­cu­luk tüm ek­sik­lik­le­ri­ne rağ­men ba­şa­rı­ya ulaş­tı. Şim­di ateş­ke­sin ba­rış ant­laş­ma­sıy­la taç­lan­ma­sı için AB’nin mer­ke­zi Brük­sel’in eli­ni ta­şın al­tı­na koy­ma­sı ge­re­ki­yor. Pe­ki, Brük­sel Gür­cis­tan için eli­ni ta­şın al­tı­na ko­yar mı? Ce­va­bı önü­müz­de­ki ay­lar­da gö­re­ce­ğiz.

Paylaş Tavsiye Et