Kullanıcı Adı: Şifre    
   
   veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksAnasayfa > Dosya > Türkiye’de memur sendikacılığı
Dosya
Türkiye’de memur sendikacılığı
Hasan Şenocak
ME­MUR sta­tü­sün­de­ki ka­mu ça­lı­şan­la­rı­nın sen­di­kal ör­güt­len­me­si­ni ifa­de eden me­mur sen­di­ka­cı­lı­ğı, Tür­ki­ye’de ol­duk­ça geç baş­la­dı. Eko­no­mik ve sos­yal du­rum­la­rı dev­let ta­ra­fın­dan ga­ran­ti al­tı­na alı­nan ve dev­le­tin bir par­ça­sı ad­de­di­len me­mur­la­rın sen­di­ka­laş­ma­sı­nı ge­rek­siz gö­ren ege­men si­ya­si ira­de, iş­çi sen­di­ka­cı­lı­ğı­na gös­ter­di­ği olum­suz yak­la­şı­mı, me­mur sen­di­ka­cı­lı­ğı için da­ha kes­kin bir ya­sak­çı ta­vır­la or­ta­ya koy­du.
Ye­ni bir dö­nü­şü­mü ger­çek­leş­tir­mek is­te­yen elit­ler, 1961 Ana­ya­sa­sı’na me­mur­la­rın sen­di­ka­laş­ma­sı­nı müm­kün kı­la­cak hü­küm­ler koy­du­lar. Dev­let Per­so­ne­li Sen­di­ka­la­rı Ka­nu­nu’nun 1965 yı­lın­da yü­rür­lü­ğe gir­me­siy­le bir­lik­te, ilk me­mur sen­di­ka­sı 18 Ha­zi­ran 1965’te “Tür­ki­ye Dev­let Bü­ro Gö­rev­li­le­ri Sen­di­ka­sı” adıy­la An­ka­ra’da ku­rul­du. An­cak me­mur­la­ra ve­ri­len ör­güt­len­me hak­kı­nın kul­la­nı­mı uzun sür­me­di; bu hak­kın kul­la­nıl­ma­ya baş­lan­dı­ğı ta­rih­ten al­tı yıl son­ra 1971’de ge­ri alın­dı.
12 Mart 1971 as­ke­rî muh­tı­ra­sıy­la ise Tür­ki­ye’de ola­ğa­nüs­tü bir dö­nem baş­la­dı. Ni­hat Erim baş­kan­lı­ğın­da ku­rul­muş olan “tek­nok­rat­lar hü­kü­me­ti” tır­man­mış olan top­lum­sal kar­ga­şa­yı ön­le­ye­bil­mek bağ­la­mın­da 1961 Ana­ya­sa­sı’nda önem­li öl­çü­de de­ği­şik­lik­ler yap­ma ge­re­ği duy­du. Ana­ya­sa’da­ki de­ği­şik­lik­ler­den bi­ri de me­mur­la­rın sen­di­ka­laş­ma hak­kı­nın or­ta­dan kal­dı­rıl­ma­sıy­dı. Me­mur sen­di­ka­la­rı­nın al­tı yıl­lık fa­ali­yet dö­ne­min­de ger­çek­leş­tir­dik­le­ri yö­ne­tim kar­şı­tı bas­kı gru­bu fonk­si­yon­lu ey­lem­le­rin ik­ti­dar üze­rin­de ya­rat­mış ol­du­ğu hoş­nut­suz­luk, me­mur­la­ra ve­ril­miş olan sen­di­ka­laş­ma hak­kı­nın 1971’de son bul­ma­sın­da et­ki­li ol­du.
Sos­yal hak­la­rı ge­nel­lik­le sı­nır­la­yı­cı bir özel­lik ta­şı­yan 1982 Ana­ya­sa­sı ise ka­mu gö­rev­li­le­ri­nin sen­di­kal ör­güt­len­me­si­ni dü­zen­le­me­ye­rek mu­al­lak­ta bı­rak­tı; doğ­ru­dan ya­sak­la­yı­cı bir hük­me de yer ver­me­di. 1993 yı­lın­da Ulus­la­ra­ra­sı Ça­lış­ma Ör­gü­tü’nün 87 sa­yı­lı söz­leş­me­si­nin T.C. ta­ra­fın­dan onay­lan­ma­sı, me­mur sen­di­ka­cı­lı­ğı­nın yo­ğun bi­çim­de tar­tı­şıl­ma­sı­na ne­den ol­du. Zi­ra bu söz­leş­me­de sen­di­kal ör­güt­len­me sa­de­ce iş­çi­le­re de­ğil tüm ça­lı­şan­la­ra ta­nın­mak­ta idi. Me­mur sen­di­ka­cı­lı­ğı­nın hu­ku­ki du­ru­mu ku­ram­sal dü­zey­de tar­tı­şı­lır­ken uy­gu­la­ma­da ilk ka­mu gö­rev­li­si sen­di­ka­la­rı ku­rul­muş ve ey­le­me geç­miş­ti. Bu du­ru­ma son ve­re­bil­mek ama­cıy­la ön­ce me­mur sen­di­ka­cı­lı­ğı­na ana­ya­sal bir da­ya­nak ha­zır­la­ma ge­rek­si­ni­mi du­yul­du ve 1995’te Ana­ya­sa’nın 53. mad­de­si­ne ye­ni bir fık­ra ek­len­di. An­cak bu hü­küm­ler Tür­ki­ye’de me­mur sen­di­ka­cı­lı­ğı­nın sağ­lık­lı bir şe­kil­de doğ­ma­sı­na ve ge­liş­me­si­ne yar­dım­cı ol­mak­tan zi­ya­de, ge­tir­di­ği sı­nır­la­ma­lar­la ye­ni zor­luk­la­ra yol açan bir dü­zen­le­me­den öte­ye ge­çe­me­di. Zi­ra ka­mu gö­rev­li­le­ri­nin ku­ra­ca­ğı sen­di­ka­lar Ana­ya­sa’da­ki top­lu pa­zar­lık ve grev hak­la­rın­dan ya­rar­la­na­ma­ya­cak­lar; top­lu gö­rüş­me­nin so­nun­da an­laş­ma ol­sun ya da ol­ma­sın dü­zen­le­nen tu­ta­na­ğı Ba­kan­lar Ku­ru­lu’nun tak­di­ri­ne sun­mak­la ye­ti­ne­cek­ler­di.
4688 sa­yı­lı Ka­mu Gö­rev­li­le­ri Sen­di­ka­la­rı Ka­nu­nu’nda hiz­met ko­lu sa­yı­sı­nın 11 ile sı­nır­lı tu­tul­ma­sı, ke­za bek­le­ne­nin ak­si­ne ba­zı ka­mu gö­rev­li­le­ri­ne sen­di­ka kur­ma hak­kı­nın ve­ril­me­yi­şi ne­de­niy­le sen­di­ka sa­yı­sın­da önem­li bir ar­tış ol­ma­dı. Ça­lış­ma ve Sos­yal Gü­ven­lik Ba­kan­lı­ğı’ndan alın­mış olan 2007 is­ta­tis­tik­le­ri bu du­ru­mu net bir şe­kil­de or­ta­ya koy­mak­ta­dır.
 
Me­mur Sen­di­ka­la­rı Kon­fe­de­ras­yo­nu (Me­mur-Sen)
Me­mur-Sen, 9 Ha­zi­ran 1995’te An­ka­ra’da ku­rul­muş­tur. Kon­fe­de­ras­yo­nu ku­ran sen­di­ka­lar: Eği­tim Bir-Sen, Sağ­lık-Sen, Ka­mu Bü­ro-Sen, Be­le­di­ye-Sen, Öz Bü­ro-Sen, Tok-Sen, Ener­ji Bir-Sen, Bir­lik Ha­ber-Sen, Bem Bir-Sen, Sağ­lık Bir-Sen’dir. Kon­fe­de­ras­yo­na üye sen­di­ka sa­yı­sı 12’dir. Top­lam üye sa­yı­sı ise 249.725’tir.
 
Tür­ki­ye Ka­mu Ça­lı­şan­la­rı Sen­di­ka­la­rı Kon­fe­de­ras­yo­nu (Tür­ki­ye Ka­mu-Sen)
Türk Eği­tim-Sen, Türk Sağ­lık-Sen, Türk Bü­ro-Sen, Türk Ener­ji-Sen, Türk Ha­ber-Sen, Türk Ban­ka-Sen, Türk Pet­rol-Sen, Türk Ge­nel Hiz­met-Sen, Türk Gı­da-Sen, Türk Me­tal-Sen, Türk Ula­şım-Sen ve Türk İmar-Sen ta­ra­fın­dan 22 Ha­zi­ran 1992’de An­ka­ra’da ku­rul­muş­tur. Tür­ki­ye Ka­mu-Sen’e ha­len 12 sen­di­ka üye­dir. Top­lam sen­di­ka­lı üye sa­yı­sı 350.727’dir.
 
Ka­mu Emek­çi­le­ri Sen­di­ka­la­rı Kon­fe­de­ras­yo­nu (KESK)
KESK, 1992 son­ra­sı ku­ru­lan ba­zı sen­di­ka­la­rı bün­ye­sin­de top­la­yan Ka­mu Ça­lı­şan­la­rı Plat­for­mu’nun ön­cü­lü­ğün­de 8 Ara­lık 1995’te An­ka­ra’da ku­rul­muş­tur. Kon­fe­de­ras­yo­na üye sen­di­ka sa­yı­sı 11’dir. KESK’e bağ­lı sen­di­ka­la­rın top­lam üye sa­yı­sı ise 231.987’dir.
 
Ba­ğım­sız Ka­mu Gö­rev­li­le­ri Sen­di­ka­la­rı Kon­fe­de­ras­yo­nu (BASK)
BASK, 11 Ni­san 2002 ta­ri­hin­de Ba­ğım­sız Ha­ber-Sen, Ba­ğım­sız Sağ­lık-Sen, Ba­ğım­sız Bü­ro Ça­lı­şan­la­rı Sen­di­ka­sı, Ba­ğım­sız Ener­ji-Sen, Ba­ğım­sız Ula­şım-Sen, Ba­ğım­sız Ya­pı-İmar Sen, Ba­ğım­sız Ta­rım Or­man Çev­re-Sen, Ba­ğım­sız Eği­tim­ci­ler Sen­di­ka­sı, Ba­ğım­sız Di­ya­net Va­kıf-Sen, Ba­ğım­sız Ye­rel-Sen ve Ba­ğım­sız Kül­tür Sa­nat-Sen’den olu­şan 11 ba­ğım­sız sen­di­ka­nın bir­le­şi­mi ile mey­da­na ge­len ba­ğım­sız bir ka­mu gö­rev­li­le­ri kon­fe­de­ras­yon­dur. Top­lam üye sa­yı­sı 5.718’dir.
 
Hür­ri­yet­çi Ka­mu Ça­lı­şan­la­rı Sen­di­ka­la­rı Kon­fe­de­ras­yo­nu (Hür Ka­mu-Sen)

 
2003 yı­lın­da ku­rul­muş olan Hür Ka­mu-Sen’in üye sa­yı­sı sa­de­ce 65’tir.

 


Paylaş Tavsiye Et