Kullanıcı Adı: Şifre    
   
   veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (October 2007) > Türkiye Siyaset > Ortadoğu ve Güneydoğu arasındaki Türkiye
Türkiye Siyaset
Ortadoğu ve Güneydoğu arasındaki Türkiye
Talha Köse
TÜRK ka­mu­oyun­da Irak ile il­gi­li tar­tış­ma­lar, kı­sa sü­re ön­ce­si­ne de­ğin, su­ni bir şe­kil­de Ker­kük re­fe­ran­du­mu üze­rin­de dü­ğüm­len­miş­ti. PKK ile il­gi­li tar­tış­ma­lar Ker­kük’le ilin­ti­len­di­ri­le­rek ka­mu­oyun­da ge­ri­lim tır­man­dı­rıl­mak­tay­dı. Böy­le­si­ne yük­sek ge­ri­lim­li bir or­tam­da Ku­zey Irak me­se­le­si­ni ve Tür­ki­ye’nin Kürt so­ru­nu­nu sağ­lık­lı bir şe­kil­de tar­tış­ma­nın im­ka­nı yok­tu. Ker­kük re­fe­ran­du­mu­nun tek­nik ge­rek­çe­ler­le er­te­len­me­si, se­çim­ler­de AKP’nin ye­ni­den ik­ti­dar ol­ma­sı ve DTP’nin ba­ğım­sız aday­lar­la Mec­lis’e gi­re­rek grup kur­ma­sı iç si­ya­set­te ge­ri­li­mi dü­şür­dü. Ker­kük ve PKK tar­tış­ma­la­rı ara­sı­na sı­kış­tı­rı­lan Tür­ki­ye’nin Irak po­li­ti­ka­sı­nın bir­bi­riy­le bağ­lan­tı­lı üç önem­li bo­yu­tu var: Tür­ki­ye’nin ken­di sı­nır­la­rı için­de­ki Kürt so­ru­nu ve PKK, Tür­ki­ye’nin Ku­zey Irak Böl­ge­sel Yö­ne­ti­mi ile iliş­ki­le­ri ve ABD’nin Irak ve ge­nel Or­ta­do­ğu po­li­ti­ka­sı ile il­gi­li he­sap­la­rı.
AKP’nin ye­ni­den ik­ti­da­ra gel­me­si ve Ab­dul­lah Gül’ün cum­hur­baş­ka­nı se­çil­me­si Tür­ki­ye’nin Ku­zey Irak’ta­ki yer­li mu­ha­tap­la­rı Ce­lal Ta­la­ba­ni ve Me­sut Bar­za­ni ta­ra­fın­dan da olum­lu kar­şı­lan­dı; an­cak bu li­der­ler he­nüz Ker­kük, PKK ve Irak’ın ge­le­ce­ği gi­bi has­sas ko­nu­lar­da Tür­ki­ye’nin bek­len­ti­le­riy­le uyum­lu so­mut jest­ler­de ve­ya açı­lım­lar­da bu­lun­ma­dı­lar. Da­ha da önem­li­si Ku­zey Irak’ın böl­ge­sel li­der­le­ri Tür­ki­ye ile ha­len Was­hing­ton, Av­ru­pa baş­kent­le­ri ve med­ya ara­cı­lı­ğıy­la tar­tış­ma­yı ter­cih edi­yor­lar; bu da kar­şı­lık­lı gü­ven bu­na­lı­mı­nı de­rin­leş­ti­ri­yor. Tür­ki­ye ile eşit şart­lar­da ma­sa­ya otur­mak is­te­yen an­cak bu­nun şu an­da müm­kün ol­ma­dı­ğı­nın far­kın­da olan Ta­la­ba­ni özel­lik­le oğ­lu Ku­bad Ta­la­ba­ni sa­ye­sin­de Was­hing­ton’da et­kin­li­ği­ni ar­tı­rır­ken, Me­sut Bar­za­ni Av­ru­pa baş­kent­le­riy­le iliş­ki­le­ri­ni ge­liş­tir­me­ye ça­lı­şı­yor. Ku­zey Irak’ta so­run­la­rı­nı so­mut bir şe­kil­de ko­nu­şa­bi­le­ce­ği mu­ha­tap­la­rı­nın ol­ma­ma­sı Tür­ki­ye’nin men­fa­ati­ne de­ğil.
 
Gü­ney­do­ğu Si­ya­se­tin­de Ya­pı­sal Dö­nü­şüm
22 Tem­muz se­çim­le­ri, Gü­ney­do­ğu si­ya­se­ti açı­sın­dan ba­zı dö­nü­şüm­le­ri be­ra­be­rin­de ge­tir­di. Böl­ge hal­kı­nın se­çim­ler­de hü­kü­me­te gös­ter­miş ol­du­ğu te­vec­cü­hün de et­ki­siy­le ge­rek hü­kü­met ge­rek­se Cum­hur­baş­ka­nı Gül ta­ra­fın­dan Kürt so­ru­nu ile il­gi­li psi­ko­lo­jik eşik­le­ri aş­ma­ya yö­ne­lik önem­li adım­lar atıl­ma­ya baş­lan­dı. Cum­hur­baş­ka­nı Gül’ün ilk ge­zi­si­ni böl­ge­ye yap­ma­sı, Di­yar­ba­kır, Si­irt ve Hak­ka­ri’de va­tan­daş­lar­ca sev­gi gös­te­ri­le­riy­le kar­şı­lan­ma­sı, DTP’li be­le­di­ye baş­kan­la­rı ve mil­let­ve­kil­le­ri­ne ku­cak­la­yı­cı bir şe­kil­de yak­laş­ma­sı ve Di­yar­ba­kır’ın DTP’li Be­le­di­ye Baş­ka­nı Os­man Bay­de­mir ile to­ka­laş­ma­sı böl­ge hal­kı ile dev­le­ti uz­laş­tır­ma­ya yö­ne­lik ya­pı­cı jest­ler­di ve olum­lu yan­kı­la­rı ol­du. Öte yan­dan böl­ge hal­kı ta­ra­fın­dan se­vi­len Di­yar­ba­kır Es­ki Va­li­si Ef­kan Ala’nın bü­rok­ra­si­nin zir­ve­si olan baş­ba­kan­lık müs­te­şar­lı­ğı­na ge­ti­ril­me­si ve si­vil, de­mok­ra­tik ve ço­ğul­cu ye­ni bir ana­ya­sa tas­la­ğı­nın gün­de­me gel­me­si hü­kü­me­tin ko­nuy­la il­gi­li so­mut adım­lar at­ma ka­rar­lı­lı­ğı­nın gös­ter­ge­si ola­rak al­gı­lan­dı. Böl­ge hal­kı­nın mağ­du­ri­yet ve dev­let ta­ra­fın­dan dış­lan­mış­lık psi­ko­lo­ji­si­ni aş­ma­sı ve meş­ru si­ya­set ze­mi­nin­de so­mut çö­züm­ler üre­ti­le­bi­le­ce­ği­ne ik­na edil­me­si, PKK’ya olan sem­pa­ti­yi azal­tıp Tür­ki­ye’nin Ku­zey Irak po­li­ti­ka­sın­da da eli­ni güç­len­di­re­cek­tir.
Se­çim­le­re ba­ğım­sız aday­lar­la gi­ren DTP’nin böl­ge­de AKP’nin ge­ri­si­ne düş­me­si, Kürt si­ya­se­ti­nin tek mu­ha­ta­bı ol­du­ğu id­di­ala­rı­nı za­yıf­lat­tı. Öte yan­dan DTP’nin Mec­lis’e gi­re­rek grup kur­ma­sı ve Mec­lis ça­tı­sı al­tın­da si­ya­set ya­pa­cak ol­ma­sı İm­ra­lı’nın ve dış mü­da­ha­le­le­rin et­ki­si­ni kır­ma­ya yar­dım­cı ola­bi­lir. Bu Tür­ki­ye’nin, ken­di Kürt so­ru­nu­nu tar­tış­ma ek­se­ni­ni Was­hing­ton, Brük­sel ve Er­bil’den An­ka­ra’ya ta­şı­ma­sı­na da yar­dım­cı ola­cak­tır. Böl­ge hal­kı­nın si­ya­si ve eko­no­mik ta­lep­le­ri; İm­ra­lı’nın et­ki­si ve PKK’nın bas­kı­la­rı ara­sın­da sı­kı­şan DTP, şim­di de ka­le­si ola­rak gör­dü­ğü be­le­di­ye­le­ri önü­müz­de­ki ye­rel se­çim­ler­de AKP’ye kap­tır­ma kay­gı­sın­da.
Sü­reç içe­ri­sin­de DTP’nin gö­rü­nür­de iki se­çe­ne­ği var: İl­ki, PKK’nın si­ya­si ka­na­dı gö­rü­nü­mün­den kur­tu­la­rak meş­ru si­ya­set ze­mi­nin­de da­ha mer­ke­zî bir si­ya­si ya­pı ko­nu­mu­na gel­mek. Bu­nun için şüp­he­siz ör­güt ile bağ­la­rı­nı ye­ni­den göz­den ge­çi­re­rek da­ha ra­di­kal adım­lar at­ma­sı ge­re­kir. İkin­ci­si ise, kim­lik si­ya­se­ti ve ça­tış­ma­cı söy­lem üze­rin­den yü­rüt­tü­ğü uz­laş­maz tav­rı da­ha da ag­re­sif­leş­tir­mek. Bu iki se­çe­nek ara­sın­da­ki bo­ca­la­ma DTP içe­ri­sin­de fi­kir ay­rı­lık­la­rı ve bö­lün­me­le­re ne­den ola­bi­lir. An­cak şu da bir ger­çek ki, Kürt ha­re­ke­ti için­de de ça­tış­ma­cı ve uz­laş­maz çiz­gi top­lum­sal ze­mi­ni­ni kay­be­di­yor ve böl­ge hal­kı Tür­ki­ye’nin di­ğer böl­ge­le­rin­de mey­da­na ge­len kal­kın­ma ve re­fah­tan da­ha faz­la pay al­mak is­ti­yor. Böl­ge hal­kı li­der ter­ci­hi­ni Baş­ba­kan Er­do­ğan le­hin­de, ön­ce­li­ği­ni de si­ya­si ve sos­yal is­tik­rar doğ­rul­tu­sun­da kul­lan­dı; bu da Tür­ki­ye’nin bü­tün­lü­ğü açı­sın­dan önem­sen­me­si ge­re­ken bir ka­rar. Ye­ni ana­ya­sa­ya ko­nu­la­cak da­ha ku­şa­tı­cı bir va­tan­daş­lık ta­nı­mı ve ku­cak­la­yı­cı po­li­ti­ka­lar, Tür­ki­ye’yi di­ğer Or­ta­do­ğu halk­la­rı açı­sın­dan da bir çe­kim mer­ke­zi ha­li­ne ge­ti­re­cek­tir.
 
İran He­def mi, He­def Sap­tır­ma mı?
İç si­ya­set­te ya­şa­nan is­tik­ra­ra yö­ne­lik dö­nü­şü­mün ak­si­ne Or­ta­do­ğu’da ça­tış­ma ala­nı gi­de­rek ya­yı­lı­yor. ABD ta­ra­fın­dan İran’a ha­va sal­dı­rı­sı­nın gün­de­me gel­me­si, Su­ri­ye’nin İs­ra­il jet­le­ri ta­ra­fın­dan bom­ba­lan­ma­sı, Lüb­nan’da sek­ter­yen ge­ri­li­min ye­ni­den tır­man­ma­sı, PKK ve PJAK’ın ABD’nin Irak’ta­ki ka­yıt­dı­şı or­du­su Black­wa­ter ta­ra­fın­dan si­lah­lan­dı­rıl­dı­ğı id­di­ala­rı Tür­ki­ye’nin Ku­zey Irak po­li­ti­ka­sı­nı da doğ­ru­dan et­ki­le­ye­bi­le­cek se­vim­siz ge­liş­me­le­rin ha­ber­ci­si. He­nüz Irak’ta so­mut is­tik­rar be­lir­ti­si yok­ken İran mü­da­ha­le­si­nin gün­de­me gel­me­si, “İran tar­tış­ma­sı he­def sap­tır­ma mı?” so­ru­su­nu gün­de­me ge­ti­ri­yor.
Irak’ta­ki iş­gal or­du­su­nun ko­mu­ta­nı Ge­ne­ral Da­vid Pet­rae­us ve Bü­yü­kel­çi Ryan Croc­ker, 15 Ey­lül’de Kongre’ye sun­muş ol­duk­la­rı iler­le­me ra­po­run­da Irak’ta di­re­ni­şin bas­tı­rıl­ma­sı yö­nün­de me­sa­fe alın­dı­ğı­nı be­lirt­ti­ler. Ra­por­da İran’ın di­re­niş­çi­le­re des­tek ver­di­ği­ne ve Irak’ta is­tik­ra­rı boz­du­ğu­na yö­ne­lik suç­la­ma­lar sık­ça tek­rar­la­nı­yor. Was­hing­ton’da ba­sın ve si­ya­set çev­re­le­rin­de tar­tı­şı­lan asıl ko­nu, ola­sı bir İran ope­ras­yo­nu. Ba­zı yo­rum­cu­lar İran’ın tak­tik ge­re­ği gün­dem­de tu­tul­du­ğu­nu id­di­a et­se­ler de ne­o-con­lar, Bush ik­ti­da­rı­nın son ay­la­rı­na gi­ri­lir­ken böy­le bir sal­dı­rı­nın psi­ko­lo­jik alt ya­pı­sı ve si­ya­si des­te­ği için el­le­rin­den ge­le­ni ya­pı­yor­lar. Böy­le bir sal­dı­rı dik­kat­le­ri Irak’ta­ki ba­şa­rı­sız­lık­tan baş­ka bir yö­ne çek­me­ye yar­dım­cı ola­cak­tır. An­cak Irak­lı Şii li­der Aye­tul­lah Sis­ta­ni’nin böy­le bir mü­da­ha­le­de Ame­ri­ka’nın kar­şı­sın­da yer al­ma­sı pek muh­te­mel­dir ki bu da Irak’ta­ki kao­su de­rin­leş­ti­re­bi­lir.
Kürt so­ru­nuy­la mu­ha­tap olan di­ğer iki kom­şu ül­ke­den Su­ri­ye’nin ya­kın za­man­da İs­ra­il sa­vaş uçak­la­rın­ca vu­rul­ma­sı ve İran üze­rin­de­ki ope­ras­yon bas­kı­sı­nın art­mış ol­ma­sı, Tür­ki­ye’nin Ku­zey Irak po­li­ti­ka­sın­da işi­ni zor­laş­tı­rı­yor. Böy­le­si­ne çok bo­yut­lu ve de­ğiş­ken bir tab­lo­da Tür­ki­ye açı­sın­dan en önem­li çı­ka­rım ge­rek Ku­zey Irak me­se­le­si­nin ge­rek­se Or­ta­do­ğu’da­ki et­nik kriz­le­rin sa­bit ve sa­vun­ma­cı bir ref­leks­le yö­ne­ti­le­mez ol­du­ğu ger­çe­ği­dir. Tür­ki­ye ken­di Kürt me­se­le­siy­le so­run çö­zü­cü bir şe­kil­de mu­ha­tap ola­bi­lir­se Or­ta­do­ğu’nun ge­ne­lin­de da­ha ya­pı­cı rol­ler ala­bi­lir.

Paylaş Tavsiye Et