Kullanıcı Adı: Şifre    
   
   veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksAnasayfa > Dünya Siyaset > Terörü yenen Sri Lanka’yı neler bekliyor?
Dünya Siyaset
Terörü yenen Sri Lanka’yı neler bekliyor?
Ebru Afat
SRİ LAN­KA dev­le­ti ile ay­rı­lık­çı Ta­mil Kap­lan­la­rı ör­gü­tü ara­sın­da 26 yıl­dır sü­ren ça­tış­ma, or­du­nun 17 Ma­yıs’ta ör­güt li­de­ri Vel­lu­pil­la­i Prab­ha­ka­ran’ı öl­dür­me­siy­le so­na er­di. Ocak 2009’da Ta­mil Kap­lan­la­rı’na ait üs­le­rin bu­lun­du­ğu ül­ke­nin ku­ze­yi­ne yö­ne­lik kap­sam­lı bir ha­re­kat baş­la­tan Ko­lom­bo hü­kü­me­ti, Ni­san ayın­da yo­ğun­laş­tır­dı­ğı ope­ras­yon­lar ile Ta­mil Kap­lan­la­rı ör­gü­tü­nü di­ze ge­tir­di. Dev­let adam­la­rı­nı he­def alan sui­kast­lar ile hal­ka yö­ne­lik in­ti­har sal­dı­rı­la­rı dü­zen­le­me­le­ri, ço­cuk­la­rı mi­li­tan ol­ma­ya zor­la­ma­la­rı ve si­vil­le­ri can­lı kal­kan ola­rak kul­lan­ma­la­rıy­la ta­nı­nan Ta­mil Kap­lan­la­rı, ba­ğım­sız­lık için bun­dan son­ra si­lah­sız mü­ca­de­le ede­cek­le­ri­ni açık­la­dı­lar. Üç yıl ön­ce, ül­ke­de­ki iç sa­va­şı so­na er­di­re­ce­ği vaa­diy­le ik­ti­da­ra ge­len ve ulus­la­ra­ra­sı ko­şul­la­rı çok iyi de­ğer­len­di­ren Cum­hur­baş­ka­nı Ma­hin­da Ra­ja­pak­sa, 19 Ma­yıs’ta Ta­mil Kap­lan­la­rı’nın te­rö­riz­min­den ta­ma­men kur­tul­duk­la­rı­nı ilan et­ti.
Hin­dis­tan’ın gü­ne­yin­de yer alan bir ada dev­le­ti olan Sri Lan­ka’nın 21 mil­yon­luk nü­fu­su­nun ço­ğun­lu­ğu­nu Bu­dist Sin­ga­la­lar oluş­tu­ru­yor. Ada’nın ku­ze­yi ile do­ğu­sun­da ya­şa­yan ağır­lık­lı ola­rak Hin­du Ta­mil­ler ise nü­fu­sun %12’si­ni teş­kil edi­yor. Ta­mil Kap­lan­la­rı’na kar­şı ka­za­nı­lan za­fer Sin­ga­la­lar ara­sın­da mut­lu­luk ya­ra­tır­ken ör­gü­te mad­di-ma­ne­vi des­tek sağ­la­yan Sri Lan­ka­lı Ta­mil di­as­po­ra­sı ara­sın­da bü­yük bir öf­ke ve düş kı­rık­lı­ğı ya­şa­nı­yor. Sri Lan­ka­lı yet­ki­li­ler, yak­la­şık 6.300 gü­ven­lik gö­rev­li­si­nin öl­dü­ğü, 30 bin ka­da­rı­nın da ya­ra­lan­dı­ğı­nı söy­le­dik­le­ri son ça­tış­ma­lar­da, 22 bin mi­li­ta­nın öl­dü­rül­dü­ğü­nü öne sü­rü­yor­lar. Sri Lan­ka ba­sı­nı­na gö­re, ça­tış­ma­la­rın so­na er­me­si üze­ri­ne tes­lim olan 10 bin ki­şi ile bir­lik­te sa­yı­la­rı 18 bi­ne ula­şan Ta­mil mi­li­tan­la­rı için bir af ka­nu­nu ha­zır­la­yan hü­kü­met, önem­li suç­lar iş­le­miş mi­li­tan­la­rın yar­gı­lan­ma­sı­nı, di­ğer­le­ri­nin de re­ha­bi­li­tas­yon mer­kez­le­ri­ne gön­de­ril­me­si­ni plan­lı­yor.
Ça­tış­ma böl­ge­sin­den tah­li­ye edi­lip kamp­la­ra yer­leş­ti­ri­len 300 bin si­vi­lin du­ru­mu ile or­du­nun bom­bar­dı­man­la­rı sı­ra­sın­da 20 bin si­vi­lin öl­dü­ğü yö­nün­de­ki id­dia­lar ise Ma­hin­da yö­ne­ti­mi­nin ba­şa­rı­sı­nı göl­ge­li­yor. Sri Lan­ka hü­kü­me­ti, İn­gi­liz The Ti­mes ga­ze­te­sin­de 29 Ma­yıs’ta yer alan bu id­dia­yı şid­det­le red­de­di­yor. Bom­bar­dı­man­lar sı­ra­sın­da si­vil­le­rin öl­dü­rül­me­di­ği­ni söy­le­yen Sri Lan­ka hü­kü­me­ti­ne gö­re, 2009 ba­şın­dan be­ri ha­ya­tı­nı kay­bet­ti­ği he­sap­la­nan 7.000 si­vi­lin ölü­mün­den de, on­la­rın ça­tış­ma böl­ge­sin­den kaç­ma­sı­nı en­gel­le­mek is­te­yen Kap­lan­lar so­rum­lu. BM İn­san Hak­la­rı Ko­mis­yo­nu’nda 27 Ma­yıs’ta ya­pı­lan oy­la­ma­da, Sri Lan­ka’nın çey­rek asır­lık iç sa­va­şı­nın fi­nal bö­lü­mün­de her iki ta­ra­fın da iş­le­di­ği id­di­a edi­len sa­vaş suç­la­rı­nın araş­tı­rıl­ma­sı öne­ri­si red­de­dil­di. İn­gi­liz ve Ame­ri­kan ba­sı­nı Ko­lom­bo’nun bu za­fe­ri­ni Çin, Hin­dis­tan, Ma­lez­ya, En­do­nez­ya, Pa­kis­tan, Fi­li­pin­ler gi­bi As­ya­lı müt­te­fik­le­rin­den al­dı­ğı des­te­ğe da­yan­dır­sa da res­min ar­ka­sın­da çok in­ce stra­te­jik ham­le­ler bu­lu­nu­yor.
 
Em­per­ya­liz­min Mi­ra­sı Et­nik Ça­tış­ma­lar
As­ya ve Af­ri­ka’da 20. yüz­yıl­dan be­ri ya­şa­nan kan­lı iç sa­vaş­lar bü­yük öl­çü­de, İn­gi­liz ve Fran­sız sö­mür­ge­ci­li­ği­nin tor­tu­la­rın­dan kay­nak­la­nı­yor. Ba­tı’nın in­san­lı­ğa kan­lı ar­ma­ğan­la­rın­dan bi­ri olan mil­li­yet­çi­lik akı­mı­nın 19. yüz­yıl­da tüm dün­ya­ya ya­yıl­ma­sıy­la her et­nik gru­bun ken­di ulus-dev­le­ti­ni kur­ma ar­zu­su­na ka­pıl­ma­sı, bü­yük güç­le­rin he­ge­mon­ya mü­ca­de­le­si için iyi bir araç or­ta­ya çı­kar­mış­tı. İkin­ci Dün­ya Sa­va­şı’ndan son­ra İn­gi­liz ve Fran­sız sö­mür­ge im­pa­ra­tor­luk­la­rı tas­fi­ye olur­ken, As­ya ve Af­ri­ka’da ge­niş yö­ne­tim bi­rim­le­ri­nin ça­tı­sı al­tın­da bir ara­da ya­şa­yan et­nik grup­la­rın ulus-dev­let­le­rin bi­rer un­su­ru­na dö­nüş­me­le­ri, bu ara­cı sü­rek­li kul­la­nı­ma ha­zır kıl­dı. Çün­kü ye­ni dev­let­ler­de azın­lık­ta ka­lan et­nik grup­lar da, es­ki sö­mür­ge­ci pat­ron­la­rı­nın da des­te­ğiy­le, ken­di da­ha kü­çük ulus-dev­let­le­ri­ni kur­mak için ha­re­ke­te geç­ti­ler. Sri Lan­ka’da bu sü­reç tüm yön­le­riy­le ya­şan­dı.
1972’de­ki isim de­ği­şik­li­ği­ne ka­dar Sey­lan ola­rak bi­li­nen ve ta­rih bo­yun­ca önem­li bir li­man ola­ge­len Sri Lan­ka, 19. yüz­yıl­da İn­gi­liz sö­mür­ge yö­ne­ti­mi­ne gir­di. Ta­mil­ler, bin­ler­ce yıl­dır Hin­dis­tan’ın gü­ne­yi ile Sey­lan Ada­sı’nda ya­şı­yor­lar­dı. İn­gi­liz­ler, çay plan­tas­yon­la­rın­da ça­lış­tır­mak üze­re Hin­dis­tan’dan Ta­mil­le­ri ge­ti­re­rek Sey­lan’a yer­leş­tir­di­ler. Ve Ada’da­ki top­lam nü­fu­su­nu ar­tır­dık­la­rı Ta­mil­le­re çe­şit­li ay­rı­ca­lık­lar ver­di­ler. Bu ay­rı­ca­lık­lı ko­num­la­rı­na alı­şan Ta­mil­ler, Sri Lan­ka’nın 1948’de ba­ğım­sız­lı­ğı­na ka­vuş­ma­sın­dan kı­sa bir sü­re son­ra, Sin­ga­la­la­rın hâ­kim ol­du­ğu ye­ni dev­let­ten ay­rıl­ma ta­lep­le­ri­ni di­le ge­tir­me­ye baş­la­dı­lar. 
1947’de İn­gi­liz sö­mür­ge­sin­den kur­tu­lan Hin­dis­tan, Ta­mil­le­rin ya­şa­dı­ğı gü­ney böl­ge­si­ni Ta­mil Na­du adıy­la 28. eya­le­ti ya­pa­rak ken­di Ta­mil­le­ri­nin ay­rı­lık ta­lep­le­ri­nin önü­ne geç­me­yi ba­şar­dı. Sri Lan­ka’da ise 1956’da Sin­ga­la di­li­nin ül­ke­nin tek res­mî di­li ilan edil­me­si, Hin­du­izm ile İs­lam’ın dış­la­nıp Bu­dizm’in res­mî din ha­li­ne ge­ti­ril­me ça­ba­la­rı ve sö­mür­ge dö­ne­min­de­ki kay­rıl­ma­la­rı­nın in­ti­ka­mı­nı al­mak is­te­yen Sin­ga­la­la­rın ser­gi­le­di­ği ay­rım­cı ta­vır­lar, Ta­mil ay­rı­lık­çı­lı­ğı­nı kö­rük­le­di. 1975’te te­mel­le­ri atı­lan ve he­de­fi­ni Ada’nın ku­zey ve do­ğu­sun­da ba­ğım­sız Ta­mil Elam dev­le­ti­ni kur­mak ola­rak for­mül­leş­ti­ren Ta­mil Elam Kur­tu­luş Kap­lan­la­rı (LTTE) ör­gü­tü, Ha­zi­ran 1983’te Sri Lan­ka dev­le­ti­ne sa­vaş aç­tı ve 90’lar­da dün­ya­nın en kor­ku­lan te­rör ör­güt­le­ri­nin ba­şı­na yer­leş­ti.
 
Sri Lan­ka Kart­la­rı­nı İyi Oy­nu­yor
Ma­hin­da yö­ne­ti­mi­nin Ta­mil Kap­lan­la­rı’nı bi­tir­me sü­re­ci­nin te­me­lin­de, Or­ta As­ya ye­ri­ne Hint Ok­ya­nu­su sah­ne­sin­de ku­ru­lan ve baş­lı­ca oyun­cu­la­rı ABD, Rus­ya, Çin ve Hin­dis­tan olan bir di­ğer “Bü­yük Oyun”da, kü­çük bir oyun­cu ola­rak Sri Lan­ka’nın kart­la­rı­nı iyi oy­na­ma­sı ya­tı­yor. Dün­ya pet­rol ürün­le­ri­nin %70’i, dün­ya de­niz ta­şı­ma­cı­lı­ğı tra­fi­ği­nin de ya­rı­sı Hint Ok­ya­nu­su’ndan ge­çi­yor. Sri Lan­ka’nın is­tik­ra­rı­nı sağ­la­ya­rak bu hat­la­rı kon­trol et­mek, ya­şa­nan kü­re­sel kri­zin eko­no­mik çı­kar­la­ra has­sa­si­ye­te zir­ve yap­tır­dı­ğı bir dö­nem­de ha­ya­ti bir önem ka­za­nı­yor. Rus­ya’nın da des­te­ği­ni ala­rak, ABD’nin böl­ge­de­ki he­ge­mon­ya­sı­nı za­yıf­lat­ma­ya ça­lı­şan Çin’in des­te­ği, Sri Lan­ka’nın za­fe­rin­de­ki bir di­ğer fak­tör. Çin’in ağır­lı­ğı­nı den­ge­le­mek için Hin­dis­tan ve Ja­pon­ya’nın de­niz gü­cü­nü ar­tır­ma­ya ça­lı­şan ABD’ye kar­şı Çin de, Sri Lan­ka’ya as­ke­rî ve ma­li des­tek sağ­la­yıp onu ken­di­si­ne bağ­la­ya­rak ce­vap ve­ri­yor.
Top­rak­la­rın­da 60 mil­yon Ta­mil ya­şa­yan Hin­dis­tan, ken­di is­tik­ra­rı için Sri Lan­ka’nın Ta­mil so­ru­nu­nu, fe­de­ras­yon for­mü­lüy­le çöz­me­si­ni is­te­se de, Ada’nın ta­ma­men Çin’in eli­ne kay­ma­sın­dan kork­tu­ğu için Ko­lom­bo’nun üze­ri­ne faz­la gi­de­mi­yor. Ta­mil Kap­lan­la­rı gi­bi kan­lı bir te­rör ör­gü­tü­nün bi­ti­ril­me­si şüp­he­siz çok önem­li bir ba­şa­rı. An­cak Ta­mil­le­ri ra­hat­la­ta­cak adım­lar atıl­ma­dı­ğı sü­re­ce, bu ba­şa­rı ka­lı­cı ol­ma­ya­bi­lir. Zi­ra hiç­bir ta­lep­le­ri kar­şı­lan­ma­yan Ta­mil­ler, fark­lı bir ör­güt ku­ra­bi­lir ve ken­di­le­ri­ne ül­ke için­de ve dı­şın­da des­tek bu­la­bi­lir­ler. Bü­yük güç­le­rin çı­kar­la­rı şim­di­lik Sri Lan­ka’nın is­tik­ra­rı­nı ön pla­na çı­kar­sa da, fark­lı pa­zar­lık­lar ve he­sap­lar, ül­ke­nin önün­de açı­lan bu ye­ni ala­nı tek­rar da­ral­ta­bi­lir. Sri Lan­ka ör­ne­ği dik­kat­le in­ce­le­nir­se, Tür­ki­ye için de önem­li ders­ler çı­ka­rı­la­bi­lir.

Paylaş Tavsiye Et